68 سال پس از تأسیس رادیوی فارسی بی بی سی، شبکه تلویزیونی این بنگاه خبرپراکنی با اهدافی بعضاً نهان و گاه عیان تأسیس گردید. مرور تیزرها و آنونس‌های معرفی شبکه و برنامه‌هایش نشان می‌دهد، این شبکه هدف‌‌های کلان و بلندمدتی را در حوزه‌های فرهنگی و مذهبی دنبال می‌‌کند.

در پی بررسی و کشف اهداف فرهنگی و مذهبی این شبکه که فارغ از جهت‌گیری سیاسی و عمدتاً خبری این بنگاه خبرپراکنی است، نتایجی یافت شده است که نشان از عزم جدی و راسخ دولت بریتانیا بر تغییر لایه‌های زیرین و بنیادین فرهنگ این مرز و بوم دارد. انگلستان درصدد است با تحقق اهداف فرهنگی، مسیر نیل به دیگر اهداف خود اعم از سیاسی، اقتصادی و... را هموار سازد.

سعی و کوشش فراوان دست‌اندرکاران این رسانه در تولید، تهیه و پخش برنامه‌هایی است که به طور مشخص و واضح درصدد تغییر سبک زندگی در جامعه ایرانی هستند.

ایجاد تغییرات عمیق در سبک زندگی مردم ایران از طریق رسانه‌ای انگلیسی که با بودجه دولتی ارتزاق می‌کند، یادآور ادامه مسیری است که 200 سال از روش‌های مختلف دیگر و عیان سعی در استعمار کشور پهناور ایران داشته است.

مقدمه

شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی از روز چهارشنبه بیست و پنجم دی ماه 1387 فعالیت خود را آغاز کرده است. تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی در حالی شروع به کار کرد که پیش از این، رادیو و سایت اینترنتی فارسی بنگاه خبر پراکنی بریتانیا هم سال‌ها برای مخاطبان ایرانی خود برنامه پخش و منتشر می‌کردند. رادیو فارسی بی‌بی‌سی از حدود 68 سال پیش آغاز به کار کرد؛ و در سال‌هایی که منابع خبری در ایران بسیار اندک و یا تحت نظارت کامل دولت‌ها بود و فضای خفقان بر کشور حاکم بود، به نام و منبع و مرجع آشنایی برای مردم ایران تبدیل شد. در سال 1379 که دسترسی به فضای مجازی برای کاربران اینترنتی در ایران گسترده و عمومی‌تر شد، بنگاه خبرپراکنی بریتانیا، اقدام به راه‌اندازی سایت فارسی بی‌بی‌سی کرد. این سایت نیز به اعتبار همان رادیو و فضای سیاسی حاکم بر آن سال‌های ایران (دولت اصلاحات و تقاضاهای سیاسی مردم) توانست مخاطبانی جلب کند. پس از توسعة ارتباطات ماهواره‌ای، بی‌بی‌سی اقدام به راه‌اندازی شبکة تلویزیونی فارسی زبان کرد. به راستی انگیزة این همه توجه به ایران و این همه سرمایه‌گذاری چیست؟

 

سئوالات تحقیق

- هدف بی‌بی‌سی از راه اندازی تلویزیون فارسی چیست؟

- مهمترین سیاست‌های حاکم بر این شبکه چیست؟

- ویژگی‌های این شبکه چیست؟

- این شبکه در راستای نهادینه ساختن چه نوع سبک زندگی‌ای (Life Style) در ایران است؟

- راه‌کارهای مواجهه با این شبکه کدام است؟

فرضیه‌های تحقیق

از جمله اهداف این رسانه، تلاش برای تغییر فکر و سبک زندگی مردم ایران است. این هدف به شیوه‌های زیر دنبال می‌شود:

1. تغییر ذائقه مخاطبان در جهت فرهنگ لیبرال - دموکراسی نمایش مثبت کشورهای پیرو این فرهنگ

2. ترویج مذاهب و عرفان‌های کاذب نظیر صوفی‌گری به نحوی که با اشاعه مستقیم مباحثی نظیر آزادی دین، عقیده و مذهب سعی در القای وجود امکان ارضای حس معنویت‌گرایی انسان‌ها از طرق غیراسلامی می‌نماید

3. گسترش و تقویت جریان فمینیسم، به وسیله طرح انواع مختلف استراتژیهای خاص این نوع نگرش نظیر برابری جنسی، برابری حقوق و...

4. تقویت جریان روشنفکری غربی در ایران

5. ترویج نوعی لاابالی‌گری اخلاقی به خصوص در حوزه مسائل جنسی، و سعی در قبح‌زدایی تدریجی از انحرافات جنسی و رفتارهای هنجارشکنانه

6. ترویج آداب معاشرت و زندگی اجتماعی به روش غربی

7. بزرگ نمایی اختلافات قومی و مذهبی کشور

8. ناکارآمد نشان دادن حکومت دینی مبتنی بر نظریه ولایت فقیه و ترویج حکومت‌های منفک از دین با تبیین و گسترش اندیشه سکولار؛ الگوسازی نوع حکومت کشورهای دیگر با صحیح و عقلانی نشان دادن حکومت‌های بدون دین(لائیک) و جدا از دین (سکولار)

9. سیاه‌نمایی وضع زندگی مردم در کشور

10. بی‌اعتماد کردن مردم ایران به جریان رسانه‌ای و خبری رسمی کشور

11. از جمله ویژگی‌های این شبکه، بی‌طرف‌نمایی، استفاده از جذابیت‌های تصویری و تنوع برنامه‌ها در حوزه سرگرمی و تفریحی است.

 

1. هدف بی‌بی‌سی از راه‌اندازی تلویزیون فارسی و سیاست‌های آن

1. 1.  ورود بی‌بی‌سی به ایران

بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی از ۸ دی ماه سال ۱۳۱۹ فعالیت خود را آغاز کرد؛ این تاریخ مصادف است با بحبوحه جنگ جهانی دوم. در آن زمان ایران با موقعیت استراتژیکش ذهن همة طرف‌های درگیر را به خودش مشغول کرده بود. اوضاع داخلی ایران نیز در وضعیت بحرانی خودش قرار داشت. انگلیس از عملکرد رضاخان و گرایشش به سمت نازی‌ها ناراضی بود. این شرایط ایجاب می‌کرد انگلیسی‌ها هر چه زودتر در ایران دست به اقدامی بزنند. زمینه‌سازی برای آن اقدام بر عهدة بی‌بی‌سی بود؛ که هم وظیفه داشت اخبار جنگ را به گونه‌ای به ایرانیان منتقل کند که تأثیر پیروزی‌های خیره‌کنندة آلمان را از فکر و ذهن مردم بزداید؛ و هم با به راه انداختن تبلیغات وسیع و حمله به شخص رضاشاه زمینه را برای تحول بزرگ (ورود به ایران و برکناری رضاشاه) آماده سازد.

68 سال بعد در همان ماه دی شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی پا به عرصه رسانه‌های تصویری فارسی زبان نهاد.

سه دهه پیش از ابتدای اوج‌گیری انقلاب، این رادیو تنها رسانه‌ای بود که برخی اخبار روز را پوشش می‌داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی که عموم مطبوعات در ایران آزاد بودند و هر نوع مطلبی که می‌خواستند منتشر می‌کردند، از نقش و محبوبیت این رادیو کاسته شد، به ویژه که با روشنگری‌های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در سال‌های بعد، و جهت‌گیری آشکار بی‌بی‌سی به نفع صدام متجاوز در طول هشت سال جنگ، مردم ایران در آن دوران بی‌بی‌سی را سخنگوی دشمن می‌شناختند؛ و به آن اعتنایی نداشتند.

در سال 1378 با تحولاتی که در ایران پدید آمد، بی‌بی‌سی روحیه تازه‌ای گرفت؛ و تلاش کرد جایگاه سالیان بسیار دور را در ایران بار دیگر بازیابد؛ تا شاید بتواند این بار با استفاده از شرایط کشور آن طور که جهان غرب می‌خواهد در ایران تأثیرگذار باشد.

 

2-1. نقش بهائیت در بخش فارسی بی بی سی

نکته‌ای که در موضوع راه‌اندازی رادیو فارسی بی‌بی‌سی اهمیت دارد، حضور «حسن موقر بالیوزی»[0] (1980- 1908میلادی) از رهبران سرشناس بهائیان در سطوح بالا و سیاست‌گذاری رادیو فارسی زبان بی‌بی‌سی بود که بر اساس اسناد داخلی آرشیو سرویس جهانی بی‌بی‌سی، با دخالت وزارت خارجه صورت گرفته است.

بالیوزی نخستین کسی بود که در ابتدای تأسیس بی‌بی‌سی فارسی از آن رادیو برای مخاطبان سخن گفت.[1] وی از اعضای خاندان افنان و از اقوام نزدیک «میرزاعلی‌محمد باب» و فرزند «محمدعلی (محمود) موقرالدوله بالیوزی» حاکم پیشین بوشهر و وزیر فواید عامه و تجارت در کابینه کودتای سیدضیاءالدین طباطبایی در اواخر 1299 و اوایل 1300 شمسی بود.[2] بالیوزی چند سال بعد از تأسیس بخش فارسی بی‌بی‌سی، به عنوان یکی از نزدیک‌ترین مشاوران «شوقی افندی ربانی» آخرین رهبر شناخته شده بهائیان جهان، در سال 1956 به عضویت بالاترین نهاد اداری و دینی بهائیت (هیأت ایادی امرالله) انتخاب شد. بالیوزی علاوه بر نگارش حدود ده اثر با موضوع تاریخ و تبلیغ بهائیت، سال‌ها رییس «محفل ملی روحانی بهائیان» جزایر بریتانیا بود که این سمت به منزله ریاست کل اداری و اجرایی بهائیان بریتانیا محسوب می‌شد.[3] وی در طول حدود دو دهه کار در بی‌بی‌سی فارسی، عملاً به یکی از افراد کلیدی و به شدت تأثیرگذار این شبکه تبدیل شد.[4] 

حضور بالیوزی با جایگاهی که در میان بهائیان داشت- در رادیو بی‌بی‌سی ثابت کرد مسئولان بی‌بی‌سی دست‌کم در بخش فارسی، نسبت به منشور خود درباره ضرورت حفظ بی‌طرفی دبیران، تهیه‌کنندگان و کارکنان در زمینه سیاسی و دینی، پایبند نیستند.[5] حضور چشمگیر بهائیان در سطوح مختلف سرویس جهانی بی‌بی‌سی از مدیریت‌های کلان آن شبکه به پایین، ضمن تأثیرگذاری‌های نامحسوس پنهان خود در لایه‌های زیرین این شبکه، گاه نمودهای آشکاری نیز داشته که از آن میان می‌توان به مصاحبه کاملاً تبلیغاتی و فرمایشی با «مری مکسول» (ملقب به روحیه خانم) بیوه شوقی افندی رهبر سابق بهائیان، در تاریخ 18 آگوست 1981 اشاره کرد.[6] تهیه رپرتاژ آگهی‌های گزارش‌گونه، و انتشار اخبار و گزارش‌های متعدد تبلیغی درباره بهائیت نشان‌دهنده تدوام این سیاست و استفاده بی‌بی‌سی از کارت بهائیت علیه ایران است. در این باره برای نمونه می‌توان به مجموعه گزارش‌های متعدد جانبدارانه و آگهی‌گونه خبرنگاران اعزامی بخش فارسی بی‌بی‌سی به اسراییل، درباره مراکز مختلف بهائی در عکا و دیگر سرزمین‌های فلسطینی اشاره کرد که در ماه می ‌‌2007 برای رادیو و وب سایت بی‌بی‌سی فارسی تهیه شد. در این مطالب، گزارشگران اعزامی بخش فارسی بی‌بی‌سی، حکومت ایران را به بهائی‌ستیزی و یهودی‌ستیزی متهم کردند.[7] با بررسی موضوعات، عناوین و محتوای این قبیل نوشته‌ها تعجب نخواهیم کرد اگر بدانیم همه گزارشگران اعزامی و تهیه‌کنندگان این قبیل آگهی‌های گزارش‌گونه در عکا و دیگر شهرهای آن سرزمین، به سرعت راه ترقی را در بی‌بی‌سی فارسی پیمودند و همه آن‌ها در تغییر و تحولات اخیر این شبکه، ارتقای رتبه یافته و اکنون به جایگاه بالایی در تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی دست یافته‌اند. با توجه به تصدی بخش‌های مختلف بی‌بی‌سی فارسی از سوی بهائیان متنفذ و سرشناس، معلوم نیست چگونه می‌توان این ادعای مدیران سرویس جهانی بی‌بی‌سی مانند «بهروز آفاق» و «عنایت فانی» را در مورد استقلال عمل تحریریه و تاثیر نپذیرفتن از جریانات بیرونی قبول کرد. واقعیت این است که بهائیان امروز در جهان هیچ رسانه‌ای مورد اعتمادتر از بی‌بی‌سی فارسی برای خود سراغ ندارند؛ چرا که این رسانه به دستاویزی برای اعمال سلایق و ابراز بدعت‌های دینی این گروه تبدیل شده است.

3-1. اهداف و سیاست‌ها

مدیران بی‌بی‌سی فارسی معترفند:[8]

- در سال 1945 که جنگ جهانی دوم پایان یافت، سرویس جهانی بی‌بی‌سی که تا آن زمان یک دستگاه تبلیغاتی جنگ در دست دولت بود، تشکیلاتش منحل شد. وزارت تبلیغات جنگ هم منحل شد و تصمیم گرفته شد که اگر سرویس جهانی قرار است ادامه پیدا کند، باید برای آن منشوری نوشت و این منشور نوین سرویس جهانی است که ضامن و نگهدار این بیطرفی است. البته، این دلیل نمی‌‌شود که در طی سالهای بعد از جنگ، سرویس جهانی بی‌بی‌سی دچار لغزش و یا کوتاهی نشده باشد. نمونه‌های انقلاب ایران و دکتر مصدق را داریم و نمونه جمال ‌عبدالناصر و مصر را داریم...[9] 

- صحبت من بیشتر در مورد بخش فارسی بی.بی.سی و رابطه‌اش با دولت بریتانیا بود، بخصوص از همان اول که تشکیل شده بود. بخاطر اینکه بخش فارسی بی‌بی‌سی در واقع در جنگ جهانی دوم یکی از بخش‌های مهمی بود که به وجود آمد و در واقع مسئله‌ اصلی، مقابله با هیتلر بود و چون رضاشاه هم در ایران در آن موقع نمی‌‌خواست با آلمانی‌هایی که در ایران زندگی می‌‌کردند، بدرفتاری بکند و یا اینکه نمی‌‌خواست ایران را وارد موضوع جنگ و یا یکی از متحدان بکند، بریتانیا سخت به ایران مشکوک شد و چون رادیو برلین در ایران برنامه اجرا می‌‌کرد، بریتانیا هم فکر کرد شاید خوب باشد که یک بخشی به اسم بخش فارسی بی.بی.سی تأسیس بکند که بتواند در مقابل آن تبلیغاتی که از طرف آلمانی‌ها می‌‌شد، ایستادگی بکند. و در موضوع بحث من به دو تاریخ مهم اشاره می‌‌شود. یک، دوره‌ رضاشاه. دو، دوره‌ ملی‌ شدن نفت و بعد البته به دوره‌ انقلاب هم اشاره‌ای می‌‌شود، چون هنوز مدارکش درنیامده است. در آن دو دوره‌ اولیه، که ازشان اسم بردم، مدارک بسیار مشخصی هستند دائر بر این که دولت بریتانیا، یعنی در واقع سفیری که در ایران کار می‌‌کرده، البته، آن موقع سفارت نبوده، ولی خب حالا اسمش را می‌‌گذاریم سفیر یا کسی که نماینده‌ اصلی بریتانیا در ایران بوده، پیشنهاد می‌‌داده به وزارت خارجه که قرار است برنامه‌هایی پخش بشود، این مطالب باید در آن گنجانده بشود. مثلا، مدارکی هست که می‌‌گوید، حالا که ما با رضاشاه دوست هستیم و خوب هستیم و روابط بریتانیا با ایران خوب است، رضاشاه را به عنوان یک چهره‌ بسیار مثبت نشان می‌‌دهند. سربازی که بسیار میهن‌پرست هست و آدمی که بسیار پیشرو است و می‌‌خواهد ایران را تبدیل به یک کشور مترقی بکند. ولی آن زمانی که با رضاشاه درمی‌‌افتند، باز پیشنهادهایی می‌‌شود و مدارکی هست که نشان می‌‌دهد، رضاشاه دموکرات نیست و دارد تمام اموال کشور را به اسم خودش می‌‌کند و هزاران عیب دیگر که روی او می‌‌گذارند که در این مدارک هست و خواسته می‌‌شود از بخش جهانی بی.بی.سی که این چیزها گفته بشود در آن زمان. و بخش فارسی هم این کارها را انجام می‌‌دهد. برای اینکه در آن زمان، در زمان جنگ، در واقع آن بخشی که اخبار برای جهان را می‌‌نوشته، تحت کنترل نه تنها وزارت خارجه، بلکه وزارت اطلاعات بریتانیا بوده است که باید این دو در همکاری با هم یک چیزهایی را تایید می‌‌کردند و آن کسانی که در بخش فارسی کار می‌‌کردند و مترجم‌های اولیه بودند، آنها اجازه نداشتند که دخالت بکنند. می‌‌رفتند به اتاق اخبار، اخبار به آنها داده می‌‌شد و آنها هم ترجمه می‌‌کردند و می‌‌خواندند.

در مورد بخش دوم صحبت‌ام نیز بگویم، و آن در مورد دوره‌ای‌ است که دولت انگلیس مستقیماً با دولت ایران در مورد مسئله‌ نفت و ملی‌ کردن نفت مقابل می‌‌شود. یعنی چیزی شبیه به آنچه شما می‌‌گویید، یعنی اگر قرار باشد یک چیز مستقیمی به شکل جنگ باشد. در آن موقع هم باز دوباره مدارکی هست که نشان می‌‌دهد دقیقاً چهره‌ مصدق را دولت بریتانیا سعی می‌‌کند با دستورهایی که داده می‌‌شود، بسیار منفی نشان بدهد و نشان بدهد که مصدق است که نمی‌‌خواهد همکاری بکند، مصدق هست که باعث این مشکلات است، مصدق هست دروغ گفته و غیره. و آن موقع می‌‌بینیم که مثلا، تعداد زیادی از کسانی که در بخش فارسی بی.بی.سی کار می‌‌کردند، محل کار را ترک و در واقع اعتصاب می‌‌کنند و می‌‌گویند، ما حاضر نیستیم چیزی ضد مصدق بگوییم. و این مسئله در واقع کشانده می‌‌شود به بخش فارسی بی.بی.سی.

زمانی که جنگ می‌‌شود یا مثلاً فرض کنید بعد از ۱۱ سپتامبر مشاهداتی وجود داشت، تغییراتی به وجود می‌‌آید و کسانی یک دفعه روی صحنه می‌‌آیند که می‌‌خواهند با بی.بی.سی بخش فارسی مصاحبه بکنند، مثلاً آقای تونی بلر می‌‌خواست با ما مصاحبه بکند و یا آقای دیک چنی از آمریکا که یک کمی عجیب و غریب به نظر می‌‌آمد.

باید بگویم، مقامی که از دولت آنجا بود و همین طور در تمام مدارکی که خود بی.بی.سی تهیه کرده است، به روشنی می‌‌گویند، این استقلال بی.بی.سی هست که باعث می‌‌شود وجهه بریتانیا خوب نشان داده بشود. یعنی به نفع دولت است که بی.بی.سی مستقل باشد، برای اینکه بتواند در جهان اعتبار کسب کند. و وقتی آن اعتبار را کسب کرد، آن وقت فرهنگ و اندیشه‌ بریتانیا می‌‌تواند در جهان تأثیر بگذارد. یعنی اگر بخواهد دولت دخالت بکند و این بی.بی.سی هم مثل بسیاری دیگر تبدیل به بازیچه‌ دولت بشود، اعتبارش را از دست خواهد داد.

در واقع ۲۵۰ میلیون پوند استرلینگ خرج بخش جهانی بی.بی.سی می‌‌شود که یکی از مقامات می‌‌گفت، پول بسیار زیادی است، نیم میلیارد دلار! و وی می‌‌گفت این برای ما پول بسیار زیادی هست، ولی ارزشش را دارد. و حتی من سئوال مستقیم کردم در مورد تلویزیون جدیدی که بی.بی.سی می‌‌خواهد درست بکند برای ایران، و گفتم این ۷۰ میلیون پوندی که قرار است در سالهای آینده خرج دو تلویزیون عربی و فارسی بشود، شما چطور می‌‌توانید ثابت بکنید که این به نفع شماست. به خاطر اینکه تعداد شنونده‌های رادیو بی.بی.سی پایین رفته است. در واقع، او نتوانست جواب بدهد و گفت، ما کاری به تعداد شنونده و این جور چیزها نداریم و آنچه برای ما مهم است، این است که بی.بی.سی بتواند مستقلانه روی جهان اثر بگذارد.[10]

سخنان دو تن از دست‌اندرکاران بی‌بی‌سی در بالا به خوبی نشان می‌دهد مستقل بودن بی‌بی‌سی و نظر نداشتن به اهداف رسمی دولت بریتانیا افسانه‌ای بیش نیست. چه کسی می‌تواند باور کند دولت انگلیس سالانه نیم میلیارد دلار، بر دوش مالیات‌دهندگان انگلیسی هزینه می‌گذارد تا «اخبار صحیح و درست» به سمع و نظر مردم ایران و تاجیکستان و دیگر جاها برسد؟

بی‌بی‌سی در جهت تحقق اهداف بریتانیا و دستور کارهایی که از وزارت خارجه و سرویس‌های اطلاعاتی می‌گیرد، از همه شگردها و تکنیک‌های عملیات روانی استفاده می‌کند. در جنگ نرم و عملیات روانی روش‌ها و تاکتیک‌های متنوع و موثری وجود دارد. متخصصان عملیات روانی با به کارگیری به موقع و مناسب یکی از این روش‌ها و یا ترکیبی از اینها براساس حالات ذهنی و روانی مخاطبان قادر خواهند بود عواطف، احساسات، تمایلات، عقاید و رفتار مخاطبان را تحت تأثیر قرار داده و ضمن دگرگون کردن تصورات آنها از حالت عاطفی ایجاد شده برای دست‌یابی به اهداف مورد نظر بهره‌برداری کنند.

البته کارشناسان عملیات روانی باید قبل از انتخاب روش یا روش‌های مناسب، آداب و رسوم، عقاید، عادات، سلیقه‌ها، شرایط ذهنی و فکری حاکم بر مخاطبان و عکس‌العمل‌های احتمالی آنان را مورد مطالعه قرار دهند و پس از آن به انتخاب روش و اجرای آن بپردازند. مهم‌ترین روش‌های عملیاتی روانی عبارتند از:

 

1-1-4. فریب

یکی از راه‌های تأثیرگذاری بر مخاطبان دادن اطلاعات دروغین و جهت‌دار یا تصویر وارونه از وقایع است که اغلب با ارائه و نمایش حساب‌شدة بخشی از واقعیت این امر تحقق می‌‌یابد. چنین تصویر ناقص و دگرگون شده‌ای از واقعیت می‌‌تواند گروه‌های گوناگون مخاطبان مورد نظر در عملیات روانی را تحت‌تأثیر قرار دهد.

بی بی سی فارسی در موضوعاتی نظیر متعالی نشان دادن فرهنگ غرب، کارآمد نشان دادن نظام سکولار، سیاه‌نمایی آداب و رسوم ملی و آئین‌های مذهبی، ناکارآمد نشان دادن دولت و... سعی در فریب افکار عمومی جامعه نموده است.

 

1-2-4. تخدیر

در این روش متخصصان جنگ‌های روانی برای کند و متوقف کردن رفتار مخاطبان پشتوانه احساسی- عاطفی آنان را نشانه می‌‌روند و شور و احساس حاکم بر رفتار ایشان را به تدریج کمرنگ و زایل می‌‌کنند؛ زیرا خوب می‌‌دانند با کاهش شور و هیجان، خود رفتار نیز تضعیف و متوقف خواهد شد.

در چنین حالتی مخاطبان، قدرت و توان خود را برای دستیابی به اهداف از دست می‌د‌‌هند و مجبور به عقب‌نشینی، فرار و یا تسلیم می‌‌شوند. با کاهش شور و هیجان مخاطبان روحیه و اراده آنان نیز تضعیف شده و توان مبارزه را از دست خواهند داد. گسترش مظاهر دنیوی و مادی از حربه‌هایی هستند که بسیاری از مواقع افراد مبارز و دارای پشتکار زیاد را به دلیل بی‌توجهی به ارزش‌های درونی خود به افرادی مادی، دنیاپرست و عافیت‌طلب تبدیل می‌‌کنند. استکبار جهانی و علی‌الخصوص دولت بریتانیا به تجربه و زیرکی دریافته است گسترش فساد و بی‌بند و باری از اساسی‌ترین و کارآمدترین حربه‌ها برای از بین بردن اعتقادات دینی، ارزش‌ها و آداب و رسوم ملی و فرهنگ ملت‌های جهان است و از همین رو پایه و اساس هجوم روانی و تبلیغاتی دستگاه‌های خود را بر ایجاد و گسترش بی‌بند و باری، فساد و خشونت در بین مخاطبان گوناگون خود در جامعه ایرانی قرار داده است. مقام معظم رهبری درباره این خطر می‌‌فرمایند: این همان چیزی است که در ادبیات سیاسی معاصر از آن به «تهاجم فرهنگی» تعبیر می‌شود.

1-3-4.‌ تشجیع

برخلاف روش قبلی یعنی تخدیر، در این روش متخصصان جنگ‌های روانی باید شور و شوق تلاش و حرکت به سوی هدف مطلوب را در مخاطبان برانگیزند و عواطف و احساسات و رفتار آنان را تقویت کنند. برای مثال بی‌بی‌سی فارسی بارها برای برانگیختن مردم به حضور در تظاهرات‌های غیرقانونی و رفتارهای ناهنجار و قانون‌شکنانه وارد عمل شده و مردم به ویژه جوانان را از طریق پوشش‌های ویژه خبری به این اقدامات ترغیب و تشجیع نموده است.

1-4-4. تحریک

منظور از تحریک انجام اقدام‌هایی است که بر روی حالات و رفتار مخاطبان تأثیر می‌‌گذارد. در این روش متخصصان جنگ‌های روانی با ارائه پیام‌ها و اطلاعات آگاهی‌‌دهنده به تحریک احساسات مخاطبان می‌‌پردازند و آنان را به سوی تحقق اهداف مورد نظر خود سوق می‌‌دهند. حس همدردی، تنفر، خشم و غضب از جمله مفاهیم تعیین‌کننده در این روش است که مورد توجه قرار می‌‌گیرد.

متخصصان جنگ‌های روانی با ترسیم چهره بی‌رحم و ضد انسانی دشمن که می‌‌تواند واقعی و یا ساختگی باشد و یا ترسیم چهره درددار و سختی کشیده قربانیان این بی‌رحمی می‌‌توانند قوه خشم و غضب مردم خودی و همچنین نیروها و مردم دشمن را بیدار کنند و در همان حال احساس همدردی با قربانیان و یا بازماندگان آنان را در مخاطبان برانگیزند و از آن بهره‌برداری کنند.

این روش در تحریک مردم نسبت به بروز تقلب در انتخابات، افزایش حس ترحم برای آسیب‌دیدگان و مضروب‌شدگان در اغتشاشات و ایجاد حس انزجار از مأمورین انتظامی و نظامی و بسیج کشور بارها و بارها مورد استفاده بی‌بی‌سی فارسی قرار گرفته است.

 

1-5-4.‌ شرطی‌سازی

این نظریه در تبلیغات و عملیات روانی بسیار کاربرد دارد. نظریه شرطی‌سازی بر این فرض مبتنی است که وقتی یک محرک شرطی در مقابل یک محرک غیرشرطی قرار بگیرد و این همجواری تداوم پیدا کند و تکرار بشود به جایی می‌‌رسیم که محرک شرطی پاسخی را می‌‌گیرد که محرک غیرشرطی می‌‌گرفت. به عنوان مثال: کلمه «ترشی» یک صوت است که از بس این صوت همراه با خوردن ترشی و بر اثر ترشی خوردن تکرار شده به مرحله‌ای رسیده که اگر آن ترشی نباشد و همان صوت را بشنوید بزاق ترشح می‌‌شود؛ این قاعده شرطی‌سازی است. در عملیات روانی با مغز مخاطب سر و کار داریم اما در شرطی‌سازی با مخچه سر و کار داریم و این کاملاً غیرارادی است. به طور مثال تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی با شرطی‌سازی مواردی نظیر نمایش وجهه سیاه، انحصارطلب و غیرمردمی از نهادی همچون سپاه پاسداران سعی می‌نماید حس مشابهی در هر بار نام برده شدن از این نهاد مردمی کشور به مخاطب القا کند. تصور بکنید وقتی مردم نام سپاه را روزی چند نوبت توأم با خشونت، انحصارطلبی سیاسی، فساد مالی و... بشنوند، چه احساسی به آنها دست می‌دهد؟

 

1-6-4. تکرار

یکی از مؤثرترین عوامل در تبلیغات و عملیات روانی اصل تکرار است. جمله‌ها، کلمه‌ها، نوارها و آهنگ‌های معین یا تصویرها، علائم و نشانه‌هایی که برای نفوذ در عقیده یا فکری انتخاب شده است آنقدر تکرار می‌‌شود تا چشم و گوش شنونده و بیننده تحت فشار عصبی قرار گیرد و هدف، تحت تأثیر صداها، تصویرها و جمله‌ها به طور ناخودآگاه عکس‌العمل مشروط یابد و به دلخواه مبلغ عمل کند. به عقیده عده‌ای از روانشناسان اجتماعی وقتی فرد موضوعی را از کسی شنید مانند آن است که آن موضوع را یک بار و از یک شخص شنیده است. حال اگر همان فرد موضوع را از همان شخص صد بار بشنود مانند آن است که از صد نفر شنیده است. گوبلز وزیر تبلیغات آلمان نازی می‌‌گفت کلیسای کاتولیک از این جهت پایدار مانده که طی 200 سال بطور مرتب یک چیز را تکرار کرده است.

بی‌بی‌سی فارسی در ایام انتخابات در مدت ده روز بیش از 500 مرتبه کلمه تقلب را در اشکال مختلف تکرار کرده است. در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری ایران، بیشتر تکنیک‌های جنگ روانی که در بالا شرح دادیم،‌ از سوی بی‌بی‌سی به کار گرفته شد. سناریوهای بی‌بی‌سی در این جریان به شرح زیر بود:

 

پیش از انتخابات

ترغیب به عدم شرکت در انتخابات

1. رئیس‌جمهور در نظام ایران اختیاری ندارد.

2. قطعیت تقلب در انتخابات

 

تبلیغ برای طیف اصلاح‌طلبان

1. سیاه‌نمایی وضع موجود و تخریب دولت و شخص رئیس‌جمهور

2.  پوشش خبری ویژه، مستمر و مثبت از نامزدهای اصلاح‌طلب به ویژه جناب میرحسین موسوی

پس از انتخابات

قطعیت بروز تقلب در انتخابات

1. کارشناسی و استدلال جهت وجود حتمی تقلب

2. مصاحبه مستمر با معترضین و مدعیان تقلب

 

تهییج و تحریک مردم به اعتراضات گسترده

1. پخش برنامه‌های تحریک‌آمیز و تماس‌های معترضین، پخش فیلم‌های تظاهرات و درگیری‌ها

2. اطلاع‌رسانی مستمر نسبت به قرارهای تجمع

 

2. ویژگی‌ها و مشخصات شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی

1-2. چگونگی آغاز به کار تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی

اردیبهشت ماه سال 87، آگهی استخدام بی‌بی‌سی برای جذب خبرنگار، خبرنگار ارشد، تهیه کننده ارشد، بخش مستند و غیرخبری، دستیار تهیه برای برنامه‌های مستند خبری و غیرخبری، فیلم‌بردار و تدوین‌گر در بخش فارسی سایت بی‌بی‌سی منتشر شد. نمونه‌ای از این آگهی در زیر مشاهده می‌شود:

آگهی استخدام در تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی

سرویس جهانی بی‌بی‌سی در حال راه‌اندازی شبکه‌ای تلویزیونی به زبان فارسی است.

این شبکه، خبر، تحلیل و برنامه‌های مستند و فرهنگی با کیفیت بالا به مخاطبان ارائه خواهد کرد.

تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی قصد دارد در واشنگتن، بیروت، بیت‌المقدس، دبی، استانبول، کابل، دوشنبه و اسلام‌آباد خبرنگار ارشد و خبرنگار/تهیه کننده استخدام کند.

متقاضی باید سابقه کار خبری داشته باشد (تجربه کار در تلویزیون و رادیو، ارجحیت خواهد داشت)، فارسی را به عنوان زبان مادری (یا معادل آن) بداند، و در مورد کشوری که علاقه‌مند به کار در آن است دانش عمیق داشته باشد.

آشنایی با زبان مورد استفاده درآن کشور و زبان انگلیسی متقاضی را در موقعیت بهتری قرار خواهد داد.

- راهنمای گام به گام تکمیل درخواست اینترنتی استخدام در بی بی سی

خبرنگار ارشد شماره: 375327 محل کار: خارج از بریتانیا

- توضیح شغل و فرم درخواست کار برای خبرنگار ارشد

خبرنگار/ تهیه کننده شماره: 348278 محل کار: خارج از بریتانیا

- توضیح شغل و فرم درخواست کار برای خبرنگار/ تهیه کننده

پس از انجام تحقیقات و پروژه‌های مقدماتی بی‌بی‌سی با انتشار مکرر آگهی استخدام درصدد جذب نیرو از میان صاحبان تجربه‌های رسانه‌ای، روشنفکرمآبان داخلی، و مخالفان مقیم خارج از کشور برآمد. در حال حاضر تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی حدود 150 کارمند دارد. از این میان نیمی از آنها کارمندان سابق بی‌بی‌سی هستند که از پیش انتخاب شده و سمت‌ها و جایگاه آنها تعیین شده است.

مسعود بهنود[11] به عنوان مشاور این تلویزیون وظیفه برنامه‌ریزی و هماهنگی‌های کلی را نیز برعهده گرفت و سردبیران سابق سایت و رادیوی فارسی بی‌بی‌سی به عنوان سردبیران موقت تلویزیون معرّفی شدند.

فرشاد بیان، سینا مطلبی، امید حبیبی‌نیا[12] و معصومه طرفه[13] که از همان ابتدا پروژه‌های تحقیقی و نظرسنجی‌های مورد نیاز شبکه را دنبال می‌کردند، مسئولیت شناسایی و دعوت علاقه‌مندان را نیز برعهده گرفتند؛ اما پس از مدتی فرشاد بیان (مدیر سایت گویا و سایت روز) به بروکسل فرستاده شد تا در آینده به عنوان مسئول دفتر این شبکه به واشنگتن اعزام گردد. سینا مطلبی، که در ایران در روزنامه‌های مختلف مطالب سیاسی، ورزشی و سینمایی می‌نوشت و پس از فرار به هلند بلافاصله به بی‌بی‌سی فراخوانده شد نیز به مدیریت سایت زیگزاگ منصوب شد و امید حبیبی‌نیا، روزنامه‌نگار روزنامه‌های زنجیره‌ای و مدیر سایت ضدانقلابی آزادی بیان که از سوئیس برای مشاوره در زمینه مخاطبان احتمالی تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی فراخوانده شد، به دبی فرستاده شد تا در آنجا با همکاری سرویس جهانی بی‌بی‌سی پروژه‌های مربوط به تحلیل مخاطبان را برای تلویزیون بی‌بی‌سی انجام دهد.

مدیریت شبکه فارسی تلویزیون بی‌بی‌سی در ابتدا با آقای رابرت بینیون که یک فرد انگلیسی است، بود؛ اما در ایام انتخابات ریاست جمهوری ایران به ناگاه مدیریت آن به آقای صادق صبا، کارشناس و تحلیل‌گر قدیمی بی‌بی‌سی سپرده شد.

2-2. عوامل انسانی تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی

همان‌گونه که ذکر شد، بسیاری از چهر‌ه‌های امروز این شبکه تلویزیونی، افراد شناخته شده جریان موسوم به اصلاح‌طلبی داخل کشور هستند که مدت‌ها در عرصه مطبوعات فعالیت کرده‌اند. طبق بررسی به عمل آمده، اکثر نیروهای انسانی ایرانی این شبکه که از داخل کشور و از طریق معرفی مشاورین و مصاحبه در ترکیه، انتخاب شده‌اند، از فعالان یکی از عرصه‌های رسانه‌ای ذیل هستند:

1- مؤسسه همشهری 2- نشریه چلچراغ 3- رسانه‌های دولتی (صداوسیما، ایرنا، ایسنا و ...)

به طور نمونه به چند مورد از آنها اشاره می‌شود:

- علی‌اصغر رمضان‌پور(مشاور ارشد بی‌بی‌سی فارسی)، معاون فرهنگی وزارت ارشاد دوره اصلاحات و مؤسس و سردبیر بسیاری از روزنامه ها و وب‌سایت‌های زنجیره‌ای، عضو سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ...

- نگین شیرآقایی (خبرنگار)، مدتی در ایسنا مشغول به کار بوده است؛ سپس به خبرگزاری سازمان میراث فرهنگی(CHN) منتقل شده و روزگاری در روزنامه اعتماد و همشهری آنلاین مطلب نگاشته است. از جمله مقالات وی می‌توان به نقش انگلیسی‌ها در تحریف نام خلیج فارس و کار، کار انگلیسی‌هاست اشاره کرد.

- سینا مطلبی (سردبیر اجرایی برنامه نوبت شما و...)، فارغ‌التحصیل سینما بوده و در یکی از فیلم‌های آقای مسعود کیمیایی نیز به عنوان دستیار کارگردان شرکت داشته است. مسئول صفحه سینمایی روزنامه حیات نو بوده و سایت‌های وبگرد (روزنگار) و زیگزاگ بی‌بی‌سی را مدیریت نموده است. وی در سال 2004 پس از آزادی از زندان کوتاه مدت به هلند مهاجرت کرد.

- فرناز قاضی‌زاده (مجری و گوینده خبر)، همسر سینا مطلبی است؛ و در مجموعه روزنامه‌های زنجیره‌ای دوره اصلاحات (نشاط، زن، یاس نو، حیات نو...) فعالیت مطبوعاتی داشته است. وی در سال 1379 به عنوان مجری یک برنامه علمی در شبکه 4 سیمای جمهوری اسلامی نیز برنامه اجرا کرده است.

- سام فرزانه (گوینده و خبرنگار) نیز که از فعالان مطبوعاتی دوره اصلاحات است، در نشریه چلچراغ فعالیت می‌نموده است. همکاری با رادیوی جمهوری اسلامی نیز در کارنامه شغلی او وجود دارد.

- نیما اکبرپور (برنامه‌ساز و مجری برنامه کلیک) هم از جمله افرادی است که با رادیو جوان و خبرگزاری ایسنا همکاری داشته ولی جدی‌ترین سمت وی، جانشینی سردبیر نشریه چلچراغ است.

- فریبا صحرایی (خبرنگار) مسئول سابق بخش علمی- فرهنگی- دانشجویی گروه جوانان مؤسسه همشهری و...

- ماریا سرسالاری (تهیه‌کننده برنامه نوبت شما و ...) همکار مطبوعاتی خبرگزاری ایرنا در دوره اصلاحات

 

4-2. مخاطبان تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی از نگاه خودش[14]

نشریه داخلی سرویس بین‌المللی بی‌بی‌سی در فوریه 2008 در مطلبی که راجع به تأسیس شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی منتشر ساخته بود، مخاطبان خود را در ایران این گونه معرفی کرده بود:

 

بیننده ایرانی

- جوان، دارای تحصیلات کافی، مغرور و سربلند از هویت ملی و مشتاق به شنیدن اخبار جهان؛ 75% از آن‌ها 30 سال یا کمتر از 30 سال دارند.

- علی‌رغم ممنوعیت استفاده از ماهواره، دارای ماهواره است و تعدادی از شبکه‌های تلویزیونی را تماشا می‌‌کند؛ اگر چه این شبکه‌ها موثق و بی‌طرف هستند.

- زندگی فرهنگی و اجتماعی با نشاطی دارد؛ به خصوص وقتی در شهرهای بزرگ زندگی می‌‌کند. همچنین او مشتاق به عبور از حد و مرزها به طور زیرکانه می‌‌باشد.

- کاربر فعال اینترنت است. استفاده از اینترنت در میان آقایان جوان بسیار بالاست و این در حالی است که آن‌ها از اینترنت برای بیان و مطرح کردن خود در میان خانم‌ها استفاده می‌‌کنند.

- در بحث‌ها و مناظرات جهانی وارد می‌‌شود؛ به طوری که به نظر می‌‌رسد به خارج از ایران سفر کرده یا آن مناطق را مورد مطالعه قرار داده است (بر اساس آمار IMF سالانه بیش از 150000 نفر از بهترین جوانان نخبه ایرانی کشورشان را ترک می‌‌کنند.)

- در جامعه‌ای که دارای کشمکش و تنش است زندگی می‌‌کند. در میان جوانانی که کشور را ترک کرده‌ اما آن‌ها را برگردانده‌اند، در میان روشنفکران و محافظه‌کاران، در میان فقیر و غنی.

- با والدین خود و در حالی که به رادیوی فارسی BBC گوش می‌‌کند، بزرگ می‌‌شود.

- با مجموعه‌ای از سوء‌ظن‌ها نسبت به BBC در جنگ ایران و عراق و در انقلاب ایران مواجه می‌‌باشد؛ اما بینندگان ایرانی خودشان در ارتباط با این مسائل تصمیم می‌‌گیرند.

- انتظارات زیادی از BBC دارد و مشتاقانه منتظر شبکه‌ای است که حجم زیادی از محتوا و مضمون و همچنین اخبار را ارائه کند.

- کنترل‌های شدید روی شبکه‌های ایرانی نشان می‌‌دهد همه مردم شبکه‌های 1 و 2 را تا حد زیادی تماشا می‌‌کنند. شبکه 3 برای بینندگان جوان هدف‌گذاری شده است که حدود 93% آن‌ها زیر 30 سال هستند.

 

3. تحلیل برنامه‌ها و معرفی سبک زندگی ارائه شده

1-3. خبر

تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی در هر روز هفت بخش، چهار بخش خبری اصلی و مشروح و سه بخش خلاصه خبرها، دارد.

بخش‌های خبری مشروح معمولاً حدود 25 دقیقه می‌‌باشند و با سرخط خبرها به مدت حدود 30 ثانیه شروع می‌‌شوند.

خلاصة خبرها معمولاً حدود 1 دقیقه و 30 ثانیه و چکیده خبرهای طرح شده در خبرهای مشروح است.

 

تحلیل اخبار

از مجموع 809 نمونه خبری بررسی شده در طول بهار سال 88، موضوع و محتوای 649 مورد آنها سیاسی و موضوع و محتوای 160 مورد فرهنگی و مذهبی بوده است.

 

جدول شماره 1- فراوانی و درصد موضوعات خبری

 

 

 

 

 

 

 

نمودار شماره 1- فراوانی و درصد حیطه موضوعات خبری

 

از مجموع نمونه‌های بررسی شده، 327 مورد اخبار، تنها در موضوع ایران و مابقی مربوط به سایر نقاط جهان می‌‌باشد.

 

جدول شماره 2- فراوانی و درصد پراکندگی جغرافیایی موضوعات خبر

 

 

جدول شماره 3- درصد تخصیص موضوعات مربوط به اخبار ایران

 

در میان موضوعات سیاسی، 294 مورد از اخبار مربوط به ایران و در حیطه موضوعات فرهنگی فقط 33 مورد از اخبار به حوزه ایران مرتبط بوده است:

	نمودار شماره 2- فراوانی و درصد پراکندگی جغرافیایی موضوعات خبر

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 4- درصد تخصیص موضوعات مربوط به اخبار ایران

 

 

 

 

 

 

 

نمودار شماره 3- فروانی و درصد تخصیص موضوعات مربوط به اخبار ایران

در میان کشورهای خارجی که اخبار شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی بدان‌ها پرداخته، انگلستان بیشترین درصد پوشش خبری را داشته است:

 

جدول شماره 5- درصد پوشش خبری کشورهای خارجی

 

 

 

 

 

نمودار شماره 4- درصد پوشش خبری کشورهای خارجی

اهداف و سیاست‌ها در تدوین و پخش اخبار

- همان‌طور که در نمودار شماره 1 مشخص شده است، حجم اخباری که به نوعی به حوزه فرهنگ و مذهب مردم مرتبط است، حدود 20 درصد کل اخبار پخش شده از این شبکه است که نسبت قابل ‌توجهی را تشکیل می‌‌دهد.

- مشاهده می‌‌شود بیشترین حوزه هدف گذاری شده خبری و اطلاع‌رسانی، نظام و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است. در مقام و اولویت بعدی جامعه و فرهنگ ایرانی است که مورد هجوم خبری قرار گرفته است.

- بیشتر اخبار فرهنگی (حدود 80 درصد) مربوط به کشورهای خارجی است؛ و این بیانگر سیاست ترویج و گسترش فرهنگ غربی با ابزار اطلاع‌رسانی و درگیر نمودن ذهن مخاطب با رویدادهای جامعه و فرهنگ غرب است.

- دامن زدن به کوچک‌ترین اختلافات قومی و مذهبی داخل کشور، و بزرگ‌نمایی آنها از عمده‌ترین اهداف بی‌بی‌سی فارسی در برنامه‌های مربوط به مسائل فرهنگی و مذهبی است.

- تأکید بر منطقی، عقلانی و نهادینه بودن تفکر سکولار، با پخش اخبار و اطلاع‌رسانی نسبت به موضوعات مرتبط؛ نظیر اعلان نظر پاپ بندیکت شانزدهم مبنی بر لزوم عدم استفاده از مذهب در پیش‌برد اهداف سیاسی.

- ترویج و گسترش فرهنگ مبتذل غربی با دغدغه‌سازی و چالش‌برانگیزی موضوعات روز جوانان جوامع غربی؛ نظیر گزارش لحظه به لحظه از جشنواره و مسابقه موسیقی یورو ویژن.

- ایجاد یأس، ناامیدی و بی‌اعتمادی در دل و ذهن جوانان ایرانی نسبت به نظام حاکم و دستاوردهای آن؛ با اطلاع‌رسانی نادرست و القایی و فضاسازی‌های کاذب رسانه‌ای در مورد موضوعات مختلف.

- تخریب و تحقیر ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی اعم از مذهبی و ملی در جامعه ایرانی.

 

2-3. نوبت شما

برنامه‌ای ترکیبی و گفتگومحور است که روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته پس از خبر ساعت 19 به مدت حدود 45 دقیقه پخش می‌شود.

موضوع برنامه که از موضوعات روز جامعه ایران و بعضاً نیز افغانستان انتخاب می‌شود، روز قبل در پایگاه اطلاع‌رسانی بی‌بی‌سی bbcpersian.com به اطلاع مخاطبان می‌رسد و آن‌ها نیز می‌توانند به وسیله ثبت در پایگاه اطلاع‌رسانی بی‌بی‌سی، ارسال نامه الکترونیک (Email)، ارسال پیامک (SMS) و تماس تلفنی، نظر خود را در مورد موضوع برنامه اعلام کنند. این برنامه توسط یک مجری اصلی و یک مجری فرعی و پشتیبان اجرا می‌گردد. مجری اصلی وظیفه مدیریت تماس‌ها و گفتگوی مستقیم با افراد پشت خط تلفن را برعهده داشته و مجری دوم ارتباطات رایانه‌ای اعم از کامنت، ایمیل و بعضی مطالب از پیش تعیین شده وب‌سایت‌ها و وب‌لاگ‌ها را می‌خواند.

ویژگی اصلی این برنامه، تحقق اهداف دست اندرکاران آن با ابزار مردم و بیان نظرات آنان است. بی‌تردید مردم به جنس خودشان اعتماد بیشتری دارند و در پذیرش پیام از طرف آنان کمتر مقاومت می‌کنند. مجریان این برنامه به طور معمول، آقای سیاوش اردلان و خانم پونه قدوسی هستند. این دو مجری با آموزش‌های ویژه‌ای که دیده‌اند، سعی در بی‌طرف نشان دادن برنامه و بیان گزاره موردنظر برنامه از زبان مردم دارند.

عوامل برنامه

سردبیر اجرایی برنامه، که مهمترین عامل مهندسی پیام و محتواست، سینا مطلبی است.

مسئولیت‌های اصلی و محتوایی این برنامه به افرادی با اصالت ایرانی؛ و نقش‌های فنی و شکلی به افراد انگلیسی که عمدتا کارگردانان تلویزیونی شبکه بی‌بی‌سی هستند، واگذار شده است. مبرهن است که در یک برنامه گفتگومحور که از حداقل جذابیت برای مخاطب برخوردار است، کارگردانی و تصویربرداری برنامه نقش مهمی در جذب و نگهداری مخاطب دارد.

 

نمونه موضوعات برنامه

آیا به آزادی باورهای مذهبی اعتقاد دارید؟

آیا سیاست خارجی موفق بدون دوستی با آمریکا ممکن است؟

آیا با ریاست جمهورى یک زن در کشورتان موافقید؟

جایگاه ریاست جمهورى در ساختار سیاسى جمهورى اسلامى ایران؛ نظرات شما

ثبت نام صدها داوطلب برای ریاست جمهوری ایران؛ نظرات شما

شما چقدر می‌خندید؟

آیا با اجباری بودن سربازی موافقید؟

آخرین باری که «کار خیر» کردید، چه زمانی بود؟

آیا همسر شما «دست بزن» دارد؟

حفظ میراث فرهنگی چه اهمیتی دارد؟

آیا تمایلی به عضویت در یک حزب سیاسی دارید؟

آیا معلم از جایگاه شایسته خود در جامعه برخوردار است؟

نظرات شما درباره طرح ارتقای امنیت اجتماعی

تلاش برای توقف صدور حکم اعدام برای نوجوانان در ایران؛ نظر شما

صدمین روز رییس جمهوری اوباما؛ نظرات شما

آیا با کاهش سن رأی موافقید؟

آیا به آزادی باورهای مذهبی اعتقاد دارید؟

پیام نوروزی اوباما و واکنش آیت‌الله خامنه‌ای

آبروداری نزد میهمان در عید تا کجا؟

امریکا چه نکاتی را برای خروج از افغانستان باید مدنظر قرار دهد؟

برخورد سپاه با سایت‌های ضد دین و ضد اخلاق در ایران

مشکلات سفرهای نوروزی در داخل ایران

بازی ایران و عربستان

جمهوری اسلامی، 30 سال پس از تأسیس

حفظ محیط زیست

شما چقدر به خرافات اعتقاد دارید؟

آیا زن مکلف به هم بستری است؟

تعطیلات رسمی زیاد است یا نه؟

رشوه دادن

وزیر علوم: فرار مغزها را قبول نداریم. شما چطور؟

رکسانا صابری، جاسوس چه کسی است؟

جُک گفتن راجع به اقوام مختلف

صحبت‌های آقای احمدی‌نژاد در کنفرانس ژنو

روز سپاه؛ عملکرد سپاه پاسداران

اوباما در پی گفتگوی غرب و جهان اسلام؛ نظرات شما

ریشه‌ها و راه حل ناآرامی‌‌های زاهدان از نگاه شما

از برنامه‌ها و دیدگاه‌های نامزد منتخب خود دفاع کنید

آیا عزاداری جامعه را «با نشاط» می‌کند؟

احساسات ضد همجنس‌گرایی در جامعه شما چگونه است؟

چقدر بر «ریخت و پاش» مسئولان نظارت دارید؟

کارنامه اقتصادی دولت نهم از نگاه شما

نگرانی از امکان تقلب در انتخابات

نتایج انتخابات ریاست جمهوری

مشاهدات شما از تقلب در انتخابات

با اوباش چگونه باید برخورد کرد؟

فیلتر شدن فیس بوک در ایران؛ نظرات شما

ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر، نظرات شما

نظارت استصوابی شورای نگهبان از نگاه شما

آیا ایران به «اصلاحات» نیاز دارد؟

فارغ از هر محدودیت، رییس جمهوری ایده آل شما برای ایران کیست؟

رأی دادن یا ندادن؛ نظر شما چیست؟

 

تکنیک چیدمان نظرات مردم

با بررسی دقیق‌تر برنامه‌ای که به نظر می‌‌رسد ساختار آن صرفاً نظرات مردمی است که حول محور موضوع برنامه مطرح می‌‌شود، مشخص می‌‌شود چیدمان این نظرات و نوع وسیله ارتباطی که با آنها ارتباط برقرار شده در القای پیام مورد نظر دست‌اندرکاران برنامه نقش به سزایی دارد. برای بررسی این فرضیه برنامه‌هایی را به صورت تصادفی انتخاب و به بررسی این فرضیه‌ها می‌‌پردازیم:

 

برنامه روز چهارشنبه مورخ12/1/88

برنامه «نوبت شما»ی تلویزیون فارسى بى‌بى‌سى در روز چهارشنبه 12 فروردین 88 به موضوع رفراندوم روز جمهوری اسلامی اختصاص داشت.

موضوع برنامه: جمهوری اسلامی، 30 سال پس از تأسیس؛ نظرات شما

متن اصلی برنامه: مردم ایران در دوازدهم فروردین سال 1358 با شرکت در یک همه‌پرسی، «جمهوری اسلامی» را به عنوان نظام سیاسی مورد قبول خود انتخاب کردند. در آن زمان، هر ایرانی با هر دین و مذهب و عقیده سیاسی، با چشم‌اندازی که از کارکرد «جمهوری اسلامی» در ذهن خود داشت، رأی خود را به صندوق ریخت؛ چشم‌اندازهایی که برخی از آنها به دست آمد و بعضی نیز هیچگاه رنگ واقعیت به خود نگرفت. اکنون 30 سال پس از آن همه‌پرسی، نظر شما درباره این نظام سیاسی چیست؟ انقلاب ایران در سال 57 در حالی با مشارکت بسیاری از گروه‌ها و توده‌ها به ثمر نشست که هر یک از آنها مطالباتی را از نظام سیاسی پیش ‌رو طلب می‌کرد؛ مطالباتی همچون آزادی سیاسی، آزادی بیان، آزادی‌های اجتماعی و غیره. فکر می‌کنید نظام «جمهوری اسلامی» در مقام وارث سیاسی انقلاب ایران، تا چه اندازه مطالبات انقلابیون را برآورده ساخت؟ چشم‌اندازها و تصوراتی که از کارکرد این نوع نظام سیاسی در کشور خود داشته‌اید، تا چه اندازه واقعی بوده و در این سه دهه تحقق یافته است؟ به نظر شما مهم‌ترین نقاط ضعف و قوت نظام «جمهوری اسلامی» و قانون اساسی آن، در مرحله اجرا کدام موارد بوده است؟

 

جدول شماره 10- فهرست نظرات

 

 

نمودار شماره 19- نمودار اعلان نظرات مخاطبان

همان‌گونه که در جدول فوق نشان داده شده، در این برنامه وانمود شده است در ارائه نظرات موافق و مخالف، اصل بی‌طرفی رعایت شده است؛ با قرار دادن نظرات موافق و مخالف در کنار هم. لکن در مشاهده دقیق‌تر می‌‌بینیم:

- برنامه با نظر مخالف شروع و با نظر مخالف پایان یافته است.

- تقریباً در هر مرتبه که نظر موافقی مطرح شده است، بلافاصله یک یا چند نظر مخالف نیز بیان شده است.

- در نیمه ابتدایی برنامه، رعایت مساوات نسبی میان نظرات موافق و مخالف برنامه صورت گرفته، لکن در نیمه دوم و انتهایی برنامه، پس از یک تلفن مخالف، با خواندن پنج نظر ارسال شده از طریق پست الکترونیک و ثبت شده در سایت فارسی بی‌بی‌سی که همگی مخالف بوده و پشت سر هم خوانده شدند، سعی در اکثریت نمایی گرایش مخالف نموده شده است.

- گزاره مهندسی شده پیام در این برنامه القای این پیام است که مردم ایران در 12 فرورین 58، به نظام جمهوری اسلامی رأی نداده‌اند و صرفا منظورشان هر نظام سیاسی غیر از نظام پادشاهی و سلطنتی بوده است.

 

برنامه روز چهارشنبه مورخ 20/3/88

در این برنامه که دو روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری پخش شد، نامه آقای ‌هاشمی رفسنجانی به رهبر معظم انقلاب به بحث گذاشته شد؛ و در واپسین لحظات این موضوع به تقلب در انتخابات تغییر یافت. در چنین برهه حساسی که فضای تبلیغات داغ انتخاباتی مردم را هیجان زده کرده است، انتخاب این موضوع و القای باور حداکثری مردم به وجود تقلب در انتخابات می‌‌توانست افکار عمومی را به هر نتیجه‌ای که پس از انتخابات اعلام می‌‌شد حساس و بی اعتماد نماید. آیا حوادث بعدی در کشور را می‌توان با این عملکرد بی‌بی‌سی مرتبط دانست؟

 

جدول شماره 24- فراوانی و درصد نظرات درباره تقلب در انتخابات

 (دو روز قبل از انتخابات)

 

نمودار شماره 20 فراوانی و درصد نظرات در موضع‌گیری درباره تقلب در انتخابات

نظر منفی در انتخابات تقلب خواهد شد

نمودار شماره 21 درصد موضع‌گیری در برابر انتخابات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار شماره 22 ـ روند اظهار نظرات مخاطبان در طول برنامه

 

- این برنامه نیز با نظر مخالف شروع و با نظر مخالف پایان یافته است.

- تقریباً در هر مرتبه که نظر موافقی مطرح شده است، بلافاصله دو یا چند نظر مخالف نیز بیان شده است.

- در سه ربع ابتدایی برنامه، نظرات موافق و مخالف تا حدودی مطرح شده است، لکن در ربع چهارم و انتهایی برنامه، شش نظر پیاپی که همگی مخالف بوده، پشت سر هم مطرح شدند.

- گزاره مهندسی شده پیام در این برنامه القای این پیام است که اکثریت مردم ایران معتقدند در انتخابات دو روز آینده تقلب خواهد شد.

 

اهداف و سیاست ها در برنامه نوبت شما

- کسب اعتماد برای شبکه با روش بی‌طرف‌نمایی و ایجاد فضای تریبون آزاد برای گرایش‌های مختلف فکری

- به چالش کشیدن اقدامات و عملکرد نهادهای مختلف نظام اعم از سپاه پاسداران، شورای نگهبان، نیروی انتظامی و...

- زیر سئوال بردن آداب و رسوم ملی و بومی جامعه نظیر دید و بازدید و...

- تخریب و تضعیف ارزش‌ها، هنجارها و شعائر دینی و مذهبی مانند: حجاب، قبح و حرمت همجنس‌گرایی، هم بستری زنان، عزاداری و...

- سیاه‌نمایی وضع فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور

- برجسته‌سازی و بزرگ‌نمایی نواقص و ضعفهای فرهنگی جامعه نظیر جُک‌های قومی، خرافات و انحرافات عقیدتی، حفظ محیط زیست و...

- زیر سئوال بردن اقدامات و عملکرد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ورزشی دستگاه‌های مختلف خدمتگزار در کشور مانند: طرح امنیت اجتماعی، عملکرد فدراسیون فوتبال، اوضاع اقتصادی و معیشت مردم، فرار مغزها، سخنرانی رئیس جمهور در مجامع بین‌المللی، پاسخ مقام معظم رهبری به پیام‌های سردمداران بیگانه و...

- گسترش و تعمیق شکاف‌های موجود در جامعه مانند شکاف طبقاتی، شکاف بین نسلها و...

- القای عدم اختیار رئیس جمهور در انجام اقدامات اساسی و بی فایده بودن شرکت در انتخابات به جهت وجود حتمی تقلب

- تحریک مردم به انجام ناآرامی و اعتراض به اشکال غیرقانونی و اطلاع رسانی نسبت به برنامه‌های غیرقانونی عوامل ضد نظام.

 

3-3. کوک

کوک، برنامه‌ای است ترکیبی- گزارشی که در مدت 25 دقیقه و به صورت هفتگی پخش می‌شود. این برنامه که در موضوع موسیقی تولید می‌‌شود، از بخش‌های زیر تشکیل شده است:

اعلام بخش‌های برنامه؛ اجرای موسیقی در صحنه (صحنه قرمز کوک)؛ اخبار کوک (اخبار دنیای موسیقی)؛ نظرات بینندگان؛ گزارش تصویری از فعالان عرصه موسیقی؛ مصاحبه با خوانندگان و گروه‌های ترانه و موسیقی بر صندلی مخصوص برنامه (مبل قرمز کوک)؛ و معرفی بهترین کلیپ‌ها و موزیک ویدئوهای هفته.

 

اهداف و سیاست‌ها در برنامه کوک

- ترویج سبک زندگی غربی هنرمندان مبتذل ایرانی و غیرایرانی حاضر در کشورهای اروپایی و آمریکا

ایجاد مسئله و چالش جدید در زندگی جوانان ایرانی در موضوع مسابقات و جشنواره‌های موسیقی جهان

الگوسازی از شخصیت و نوع زندگی هنرمندان مبتذل ساکن در جهان غرب

بزرگ‌نمایی میزان گرایش و تمایل جوانان به انواع موسیقی غربی و هنرمندان این عرصه

برجسته‌سازی عشق و ارادت جوانان ایرانی به خوانندگان موسیقی زیرزمینی و غربی

گرایش دادن جوانان ایرانی به سمت موسیقی‌های مبتذل غربی نظیر پاپ، راک و...

تحقیر سبک‌های زندگی مردم ایران به خصوص سبک سنتی و اصیل

تضعیف موسیقی اصیل ایرانی و القای شرط به روز و غربی شدن آن جهت ابقای حیات این نوع موسیقی

سیاه‌نمایی اوضاع کشور و بزرگ‌نمایی مشکلات زندگی روزمره مردم

به چالش کشیدن بسیاری از ارزش‌ها و هنجارهای جامعه ایرانی در لابه‌لای اشعار و مصاحبه‌ها

 

4-3. امروزی‌ها

این برنامه حدوداً 25 دقیقه‌ای، با هدف تأثیرگذاری بر سبک زندگی جوانان تولید و پخش می‌‌شود. هر برنامه در طول هفته دو مرتبه نیز تکرار می‌‌شود تا از طیف جوانان مخاطب بی‌بی‌سی کسی از مشاهده این برنامه غافل نماند. در سری جدید برنامه در فصل تابستان، هر برنامه با غلبه یک رنگ در پوشش، گریم و آرایش مجریان و فضای دکور استودیو همراه بود. این برنامه از بخش‌های مختلفی نظیر گزارش، خبرهای کوتاه، عجیب و غریب و خبرهای هنری و سرگرمی تشکیل شده است.

 

اهداف و سیاست‌ها در برنامه امروزی‌ها

- ترویج سبک زندگی مبتذل غربی برای جوانان

- عادی سازی روابط زن و مرد و قبح زدایی از حفظ حریم میان آنها

- الگوسازی و تیپ سازی از جوانان کشورهای همسایه که در شرایط مشابه‌سازی شده، اقدام به ترک کشور و کسب موفقیت‌های صوری نموده‌اند.

- بهشت نمایی زندگی در غرب با تحریک غرایض فطری و ذاتی و امیال نفسانی جوانان

- تحریک حس هم‌ذات پنداری با جوانان غربی به خاطر رضایت از آزادی‌های نامشروع و مبتذل

- تبلیغ رویکرد گفتگو و مراوده فرهنگی و هنری با دشمن

- آموزش و فرهنگ سازی گسترش روابط عاشقانه و احساسی میان جوانان

- تحریک به اعتراض و طغیان در مواجهه با دلخواه نبودن اوضاع کشور

- تبلیغ برای مراسم‌ها و جشنواره‌های مبتذل غربی جهت پر کردن اوقات فراغت جوانان

اشاعه آداب و قوانین غیراسلامی نظیر تقسیم اموال پس از طلاق، خالکوبی، طالع‌بینی و...

الگوسازی شخصیت‌ها و هنرمندان غربی در حوزه موسیقی، سینما و...

سیاه نمایی عملکرد نظام جمهوری اسلامی و مدیران ارزشی و اصول‌گرای آن

تبلیغ برای یک طیف خاص (اصلاح‌طلبان) و شعارها و آرمان‌هایشان

 

5-3. صفحه دو

برنامه‌ای حدوداً 25 دقیقه‌ای که در موضوعات مختلف فرهنگی و سیاسی به بحث و گفتگو با میهمانان برنامه می‌پردازد. این برنامه که به صورت هفتگی پخش می‌شود از بخش‌های گفتگو در استودیو و پخش گزارش‌های تصویری راجع به موضوع برنامه تشکیل شده است. اهداف این برنامه از این قرار است:

- تقبیح حمایت ایران از گروه‌های مبارز و آزادی‌خواه جهان نظیر حزب‌الله، حماس و...

- بزرگ نمایی اختلافات میان گرایش‌های مختلف سیاسی در کشور

- برجسته سازی و دامن زدن به اختلافات طبیعی و عادی در میان ملل مختلف منطقه از جمله افغانستان

- القای وجود مافیای قدرت در رأس نظام مقدس جمهوری اسلامی به نحوی که قدرت تعیین‌کننده در انتخابات آن است، نه رأی مردم

- ناکارآمدی احزاب سیاسی در ایران

- وجود مشکلات اساسی در ساختار حکومتی ایران

- نقصان و ناچیز بودن فرهنگ و فهم سیاسی مردم ایران

- عدم وجود دموکراسی سیاسی در ایران

- تبلیغ و ترویج ارزش‌ها و رفتار سیاسی غرب به عنوان الگو و ملاک صحیح برای توسعه سیاسی

- تعبیر و تفسیر ناصحیح از نقش برجسته رهبری روحانیت در جریان‌های اصلاحی و استقلال‌مدارانه کشور و تبدیل اعتماد، ارادت و پیوند سنتی مردم ایران با روحانیت به استبداد

- ایجاد شبهه وجود تعارض منطقی میان اسلام و توسعه سیاسی

- احیاء، تمجید و الگوسازی از احزاب فاسد و وابسته گذشته نظیر حزب توده

- سیاه‌نمایی خدمات نظام مقدس جمهوری اسلامی نسبت به اقوام مختلف ایرانی

- تلقین نارضایتی و احساس مظلوم واقع شدن به هموطنان اقلیت قومی و مذهبی

- تبلیغ برای طیف اصلاح‌طلبان و نامزدهای انتخاباتی‌شان به عنوان بازپس‌گیران حق مظلومان

- بزرگ‌نمایی اختلافات قومی و مذهبی در کشور

- تحریک به مبارزات مسلحانه و سیاسی جهت بازپس‌گیری حقوق پایمال شده اقلیت‌ها

 

6-3. آپارات

برنامه‌ای حدوداً 50 دقیقه‌ای که به پخش هفتگی فیلم‌های مستند ایرانی اقدام می‌‌کند.

تیتراژ حدوداً 15 ثانیه‌ای این برنامه از 2 بخش متشکل از 4 تصویر تشکیل شده که هر بخش در زمانی حدوداً 6 ثانیه‌ای 4 تصویر را به نمایش می‌‌گذارد که هر کدام منتخب فیلم‌های مستند ایرانی است. 4 تصویر بخش اول که در نمای رو به رو مشاهده می‌‌شود از تصاویر زیر تشکیل شده‌اند:

1: تصویر زن و مردی نشسته در کنار یک قبر در قبرستان

2: تصویر مادر شهیدی که 18 سال است در کنار قبر پسرش زندگی می‌کند

3: تصویر پسربچه‌ای که سر به زانو گذارده و در حال فکر است (احتمالاً از کودکان ساکن در دارالتأدیب)

4: تصویر تعدادی دختر و زن جوان ایرانی که در حال ابراز احساسات و بروز هیجان هستند.

بخش دوم که از سمت راست تصویر سلسله‌وار بر جنب چپ تصویر وارد می‌‌شود به نحوی که در امتداد پرده‌ای است که نقشه ایران بر آن نقش بسته، شامل تصاویر زیر است:

5: تصویر فردی که کنار دیوار کوچه‌ای بر زمین نشسته است.

6: تصویر دختر جوان ایرانی که در حال صحبت با تلفن همراه می‌‌باشد.

7: تصویر چند دختر جوان ایرانی که در میان جمعیت عکس آقای سیدمحمد خاتمی را بر دست بلند نموده و فریاد می‌‌کشند.

8: تصویر دختر جوان ایرانی که در محوطه‌ای مملو از قبور خالی، در لابه‌لای قبرها در حال حرکت است.

در یک تحلیل اولیه راجع به این تیتراژ به وجود درصدی قابل توجه از نمادها پی خواهیم برد که از جمله آنها بدین موارد می‌‌توان اشاره نمود:

ـ در 87.5% از تصاویر از نماهای مربوط به زنان ایرانی استفاده شده است.

ـ در 37.5% از تصاویر از نماهای مربوط به قبر استفاده شده است.

به طور کلی در این تیتراژ نکات ذیل به نظر می‌‌رسد:

مرگ: مرگ و پایان زندگی در ایران؛ دختران جوان ناامید؛ زوج‌های جوان ناامید

جنگ: تبعات جنگ و سایه مرگ که هنوز بر جامعه سایه افکنده

فقر: بی خانمانی و گرسنگی

تبهکاری: جرم و فساد برآمده از فقر

تجددخواهی: استفاده از تکنولوژی و تمایل به زندگی بهتر

اعتراض: نارضایتی از وضع موجود

اصلاح‌طلبی: حمایت از سران اصلاح‌طلبان.

 

اهداف و سیاست‌ها در برنامه آپارات

تغییر سبک زندگی (Life Style) مردم ایران در موضوعاتی نظیر:

ترویج تجددخواهی و تمایل به مدرنیته غربی

ترویج دموکراسی خواهی به سبک غربی

ترویج آداب معاشرت و زندگی اجتماعی به روش غربی

ترویج آزادی زنان در اجتماع به خصوص در موضوع حجاب

ترویج مسامحه و مصالحه با ایدئولوژی‌های غربی و ضد دینی

ترویج هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با تفکر و اندیشه مخالف و متضاد

ترویج و برجسته‌سازی آئین‌ها و آداب و رسوم باستانی کشورهای منطقه

به چالش کشیدن وضعیت فرهنگی و اجتماعی جامعه در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و...

بزرگ‌نمایی رویکرد منفی و تحقیرآمیز به زنان در بعضی نقاط کشور

تلقین وخامت اوضاع اقتصادی مردم کشور

برجسته سازی فقر و تلاش مردم برای زندگی

تصریح وجود فراوان کار اجباری کودکان در ایران برای بقاء خود و خانواده

توجیه پیوند موجود میان بزهکاری و فقر

تکرار عدم وجود فرهنگ انتخاباتی در ایران

اصرار به لزوم در اختیار داشتن سرنوشت انسان‌ها توسط خود آنها (حتی در تعیین زمان مرگ)

سیاه‌نمایی فعالیت‌های دولت در زمینه‌های مختلف

 

7-3. تماشا

برنامه‌ای ترکیبی که در قالب گزارش‌های مختلف در حوزه فرهنگ و هنر تولید شده و در روزهای شنبه، دوشنبه و پنج شنبه به مدت حدود 25 دقیقه پخش می‌‌شود.

این برنامه که برای مخاطبان با سطح فرهنگ خاص و بالاتر تهیه می‌‌شود در راستای سیاست‌های کلان شبکه به دنبال تحقق اهداف مختلفی است که از جمله آنها می‌‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

ـ احیاء و برجسته‌سازی بخش‌های فرهنگ سکولار کهن و قدیمی ایران باستان

ـ ترویج فرهنگ روشنفکری غربی و عرفان‌های کهن و نوظهور

ـ معرفی آداب و رسوم دیگر ادیان و فرقه‌های عرفانی آن‌ها

ـ تبیین و تعریف نظریه‌ها و تئوری‌های ضددینی دانشمندان غربی نظیر فروید، داروین و...

ـ ترویج برخی وجوه هنر مبتذل غربی مانند رقص مدرن

 

8-3. به عبارت دیگر

این برنامه حدوداً 25 دقیقه‌ای در قالب گفتگومحور می‌‌باشد که در هر برنامه یک شخصیت مورد مصاحبه قرار می‌‌گیرد. تیتراژ 15 ثانیه‌ای این برنامه متشکل از نمادهای نقل و گفتگو ممهور به نوشته «به عبارت دیگر» است.

مهمترین ویژگی این برنامه، شخصیت‌هایی است که به عنوان مهمان با آنان مصاحبه می‌‌شود که خود به نوعی تعیین‌کننده موضوعات مورد نظر این برنامه نیز می‌‌باشد. اهداف و سیاست‌های این برنامه به شرح زیر است:

سیاه‌نمایی انقلاب اسلامی مردم ایران با تعابیری نظیر مذهبی افراطی و ضددنیا

تلقین احساس خجالت‌زدگی به خاطر وقایع انقلاب اسلامی برای ایرانیان خارج از کشور

القای حس متضرر شدن از انجام اقدامات انقلابی نظیر تسخیر لانه جاسوسی آمریکا

تطهیر ایالات متحده آمریکا با تکرار ادعای مضحک عدم تمایل آمریکا به دخالت در امور ایران در پیش از انقلاب و اعلام صوری پذیرش انقلاب ایران و تمکین به خواست مردم پس از انقلاب

سپید‌نمایی دوران پیش از انقلاب و عصر طلایی فرهنگی خواندن دهه‌های رواج فرهنگ مبتذل غربی در ایران

سیاه‌نمایی وضعیت فعالیت‌های فرهنگی و هنری فعلی جامعه

بزرگ‌نمایی و منفی‌انگاری سیاست‌های مراقبتی و نظارتی (سانسور) در حوزه فرهنگ و هنر کشور

ترویج سبک زندگی روشنفکرنمایان غربی

آموزش فعالیت‌های لاابالی‌گرانه به عنوان تیپ روشنفکری

تحریک به طغیان به منظور بروز رفتار روشنفکری

تلقین وجود سرسام و گیجی در جوانان و احساس سرخوردگی و ناامیدی نسبت به اوضاع کشور

معکوس نمایاندن احساس غرور و افتخار جوانان کشور راجع به دستاوردهای انقلاب اسلامی و 8 سال دفاع مقدس

تبلیغ صریح و واضح برای طیف اصلاح‌طلبان و نامزدهای انتخاباتی‌شان

سیاه‌نمایی عملکرد دولت و تخریب شخصیت رئیس جمهور

تکرار و تأکید بر لزوم جدایی دین از سیاست.

نتیجه‌گیری

آنچه در پایان این تحقیق نتیجه می‌‌شود، این است که این رسانه ظاهراً و باطناً انگلیسی در راستای سبک استعمار نوی بریتانیای پیر و مکار، به دنبال تحقق اهداف تاریخی خود در منطقه و به خصوص کشور استراتژیک ایران است.

مهمترین روش تحقق اهداف دشمنان در عصر حاضر که با انجام سلسله اقدامات موسوم به جنگ نرم صورت می‌‌گیرد، ایجاد یأس و ناامیدی در اذهان مردم بویژه جوانان و القای حس بی‌اعتمادی نسبت به حاکمیت است. بی‌بی‌سی می‌خواهد با ایجاد تغییرات فرهنگی در جامعه، ارزش‌ها و هنجارهای انقلابی و اسلامی مردم را که بر پایه بعد اجتماعی دین اسلام شکل گرفته مخدوش و جامعه را به سمت بی‌دینی و سپس انقلاب نرم سوق دهد. انگلستان با بهره‌گیری از سابقه ذهنی عامه مردم ایران نسبت به رسانه بی بی سی، تلاش دارد با ایجاد وب‌سایت و تلویزیون فارسی مقاصد شوم خود را که پس از پیروزی انقلاب و در طول جنگ تحمیلی شکست خورده بود، احیا نماید. آیا مردم ایران فریب بی‌بی‌سی را خواهند خورد و پای استعمار پیر بار دیگر به ایران بازخواهد شد؟ آیا مردم ایران دویست سال جنایت و غارت منابع ملی و اقتصادی ایران را به دست «بریتانیای کبیر» از یاد خواهند برد؟

 

مهندسی و مدیریت پیام

حد و مرزهای این شبکه که براساس مرام‌نامه بی‌بی‌سی تنظیم شده است، براساس یک برنامه عملیاتی، سلسله اهدافی را در جامعه هدف گرفته که با کاربست فرآیند مهندسی پیام، سعی می‌کند به آن اهداف دست یابد. در تمامی برنامه‌های این شبکه، گزاره‌های مشخصی به چشم می‌‌خورد که طرح‌ریزی و سازماندهی ساختار و محتوای برنامه جهت تحقق آن‌ها صورت گرفته به طوریکه می‌‌توان اذعان داشت، در هر برنامه اهداف خردی در راستای نیل به اهداف کلان شبکه در نظر گرفته شده است.

 

فهرست منابع و مآخذ

- آسابرگر، آرتور. روش‌های تحلیل رسانه‌ها، ترجمه پرویز اجلالی، دفتر مطالعات رسانه‌ها، تهران، 1379.

- رایف، دانیل و دیگران. تحلیل پیام‌های رسانه‌ای، ترجمه مهدخت بروجردی، چاپ سروش، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای، تهران، 1385.

- فرکلاف، نورمن. تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، تهران، 1379.

- لازار، ژودیت. افکار عمومی، ترجمه مرتضی کتبی، چاپ چهارم، تهران، نی، 1385.

- صلاح نصر. جنگ روانی، ترجمه: محمود حقیقت کاشانی. چاپ سروش، مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای، تهران، 1380

 

پانوشت‌ها