اسناد جغرافیایی مناطق کردنشین کتاب شد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «گزیده‌ای از اسناد کردستان (مجلس اول تا پنجم شورای ملی)» به کوشش اسماعیل شمس منتشر شد. این کتاب شامل اسناد مجلس اول تا پنجم شورای ملی و در مقدمه آن، نگاهی به تاریخ مشروطه و وقایعی که همزمان با آن در کردستان و مجلس شورای ملی روی داده، پرداخته است. 

این اسناد شامل 240 سند است که از میان سه‌هزار سند، گزینش شده و از مجلس دوم 
(1327 هجری‌قمری /1288خورشیدی) تا پایان مجلس پنجم (1304 خورشیدی) را در برمی‌گیرد و حوزه جغرافیایی آن‌ها شامل مناطق کردنشین استان کردستان، جوانرود، روانسر و مهاباد است. شیوه تنظیم اسناد بر پایه تاریخی ـ موضوعی انجام شده و گردآورنده آن تلاش کرده تا در گزینش اسناد، علاوه بر تاریخ سیاسی، اسناد مهمی را از مسایل و مشکلاتی که مردم در زندگی روزمره خود با آن روبه‌رو بودند،‌ در این کتاب بیاورد. 

موضوع محوری بیشتر اسناد، کشمکش و اختلاف مالکان با رعایای خود و دیگر مالکان محلی بر سر آب، ملک و زمین است اما در کنار آن موضوع‌های مهم دیگری مانند دخالت دولت عثمانی در غرب ایران، میزان رعایت حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی، مشکلات زنان، چگونگی تاسیس ادارات دولتی مانند عدلیه و نظمیه و موسسات تمدنی جدید مانند مدرسه، اداره برق و مخابرات، اختلافات ایلی، طایفه‌ای و مذهبی و رقابت‌های مالکان و متنفذان محلی با حکام اعزامی از سوی دولت، تقابل شرع و عرف (روحانیون محلی با روسای عدلیه کردستان)، اطلاعات اجتماعی شامل نام ایلات و طوایف، خصوصیات زندگی ایلی و روستایی و تصاویری از جرایم و ناهنجاری‌های اجتماعی مانند قتل، دزدی، فقر و انواع خشونت، نیز دیده می‌شود.

در پایان کتاب چهار نمایه شامل نام‌ها و القاب، جای‌ها، سازمان‌ها و نهادها، گوناگون (پیشه‌ها، قوم‌ها،‌ خاندان‌ها، کتب و نشریات) تدارک دیده شده که به روند تحقیق و پژوهش بر این اسناد کمک شایانی می‌کند.

محمد رجبی، رییس کتابخانه مجلس شورای اسلامی در مقدمه این کتاب نوشته است: «اسناد یکی از موثرترین منابع در پژوهش‌های تاریخی شمرده می‌شوند و درجه اعتبار آن‌ها، نسبت به دیگر موارد و مصالح تحقیق،‌ بیشتر است. در تحقیقات مربوط به تاریخ معاصر ایران، از دوره مشروطیت تا کنون، اسناد جایگاه ویژه‌ای دارند چراکه اطلاعات نویافته‌ای عرضه می‌کنند و می‌توانند زوایای تاریک بسیاری از وقایع تاریخی را روشن‌تر نمایند.» 

«گزیده‌ای از اسناد کردستان» به بررسی عریضه‌های مردم کردستان به مجلس شورای ملی از دوره اول تا پنجم اختصاص دارد. در این عریضه‌ها، شکایات مردم از کم و کاستی‌های زندگی فردی و اجتماعی، شیوه حکومتداری حکام، امرای دولتی و محلی و کشمکش‌های میان ایلات و مردم روستایی و شهری بر سر آب و ملک و مسایلی از این قبیل،‌ طرح شده است. 

در این اسناد به خوبی فرایند انعکاس اندیشه و عمل مشروطه‌خواهی در ولایتی مانند کردستان نشان داده شده است. از تعارض‌های ساختاری میان اندیشه و واقعیت ماقبل مدرن با اندیشه مدرن که از طریق مشروطه گسترش یافت، سخن گفته شده است. این اسناد، تا حدودی، خلأهایی را که در تاریخ‌نگاری محلی در عصر مشروطه وجود دارد، پر می‌کند.

گنجینه اسناد مجلس شورای اسلامی از نظر دارا بودن اسناد مربوط به مجلس شورای اسلامی و ملی، بزرگترین مرکز اسناد در کشور محسوب می‌شود و این کتابخانه، تاکنون، به چاپ و انتشار بیش از 20 مجلد از این اسناد، اقدام کرده است.

«گزیده‌ای از اسناد کردستان (مجلس اول تا پنجم شورای ملی)» به کوشش اسماعیل شمس از سوی انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به چاپ رسیده است.