مروری گذرا بر زندگی آیت‌الله حاج شیخ‌ عبدالکریم حائری ‌یزدی

آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی بنیانگذار حوزة علمیه قم و از شخصیتهای برجسته علمی ـ مذهبی شیعه در عصر حاضر می‌باشد. وی به سال 1276ق در خانواده‌ای کشاورز در روستای مهرجرد از توابع میبد یزد به دنیا آمد. مقدمات علوم را در اردکان نزد شیخ علی‌اصغر مجدالعلماء اردکانی و دیگران فراگرفت. آنگاه به یزد آمد و در مدرسه خان از محضر حاج‌میرزا‌حسین وامق و آقاسیدیحیی کبیر مجتهدیزدی بهره برد. او برای ادامة تحصیل عازم عراق شد و در سامراء در حوزة درسی عالمان و مراجع بزرگی همچون آیت‌الله مجدد، میرزامحمدحسن شیرازی صاحب فتوای تحریم تنباکو، میرزای شیرازی دوم و دیگران شرکت نموده به درجة عالیه علم و فقاهت نایل گشت. پس از وفات میرزای بزرگ شیرازی در سال 1312ق به نجف آمد و به حلقة درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی پیوست. همچنین در زمان حیات آخوند خراسانی عازم کربلا شد و در تشکیل حوزة درسی و تربیت طلاب علوم دینی همت گماشت. پس از درگذشت مراجع تقلید عراق مانند آیات سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی، میرزامحمدتقی شیرازی و شیخ‌الشریعه اصفهانی در میان شیعیان ایران و برخی از کشورها مرجعیت یافت. وی تا سال 1332ق در کربلا مقیم بود و به همین جهت به «حائری» ملقب گردید.
آیت‌الله حائری در 1333ق به قصد زیات امام رضا(ع) به ایران آمد و با استقبال فراوانی روبرو شد. او در این سفر بنا به تقاضای عده‌ای از بزرگان اراک (سلطان آباد سابق) به این شهر کوچید و ضمن تأسیس حوزة علمیه، طلاب فراوانی را از اکثر نقاط در آنجا جمع آورد. وی در 1340ق در سفر زیارتی به قم با اصرار علما و بزرگان این شهر در آنجا اقامت کرد و با تأسیس حوزه علمیه قم از این پس به لقب «مؤسس یا مجدد» ملقب گردید. شیخ عبدالکریم حائری در قبال فشارهای شدید رژیم دیکتاتوری رضاخان مبنی بر تغییر لباس، کشف حجاب و ممنوعیت وضع مجالس و مظاهر مذهبی و غیره با کمال متانت استقامت نمود و به دور از جنجال‌های سیاسی با پرورش طلاب، نهضت فرهنگی ـ اجتماعی وسیعی را در ایران و جهان پدیدار ساخت. وی افزون بر تدریس، آثار علمی ارزشمندی از قبیل: کتاب الصلاه (مباحث فقهی استدلالی)، دررالفوائد مشهور به دررالاصول مشتمل بر مباحث اصول فقه، تقریرات درس اصول مرحوم فشارکی، کتاب الرضاع، کتاب المواریث و کتاب النکاح را از خود به یادگار گذاشت.
حائری به عنوان بزرگ‌ترین مرجع شیعه در نهایت زهد و سادگی زندگی کرد و در دوران حیاتش در تأسیس و یا تجدید چندین مؤسسه خیریه همت ورزید. سدّ رودخانه قم، تأسیس بیمارستان سهامیّه، دارالایتام، تعمیر مدرسه فیضیه و دارالشفاء و تأسیس کتابخانه فیضیه از اقدامات او بود. سرانجام او در دهم بهمن 1315 مصادف با 17 ذی‌قعده 1355 در سن 79 سالگی بدرود حیات گفت و پس از تشییع مفصل و باشکوه در مسجد بالاسر در جوار مرقد مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.