سال‌های طولانی با طعم مبارزه و انقلاب اسلامی

خبرگزاری فارس- علی الله سلیمی: مانند بسیاری از شاعران و نویسندگان که بعد از انتشار چند اثر موفق، نام شان در بازار کتاب به «برند» معروف تبدیل می‌شود، در بخش خاطره نگاری انقلاب اسلامی هم نام «محسن کاظمی» به یک برند معروف تبدیل شده که وقتی کتاب تازه‌ای در حوزه خاطره نگاری با قلم این محقق و پژوهشگر فعال در سال‌های اخیر منتشر می‌شود، مخاطبان بی شماری به سراغ آن می‌روند. طبعاً به همین دلیل است که مطالعه کتاب‌هایی که به قلم محسن کاظمی منتشر می‌شود برای هر خواننده‌ای وسوسه انگیز است. به ویژه برای خوانندگان آثار تاریخی مرتبط با موضوع انقلاب اسلامی و کسانی که به مطالعه کتاب‌های خاطره فعالان و مبارزان انقلابی سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی علاقه دارند.

از محسن کاظمی تاکنون کتاب‌های«احمد احمد»، «خاطرات عزت شاهی»، «خاطرات مرضیه حدیده‌چی(دباغ)» و «یادداشت‌های سفر شهید صیاد شیرازی» از سوی انتشارات سوره مهر چاپ و منتشر و بارها تجدید چاپ شده‌ است. تازه ترین اثر منتشره به قلم این محقق، کتاب «سال‌های بی قرار»؛ خاطرات جواد منصوری، از مبارزان فعال در جریان انقلاب اسلامی است که تحقیق و تدوین آن را محسن کاظمی انجام داده است.

جواد منصوری در میان چهره‌های انقلابی چهره شناخته شده ای است. وی در گذشته مسئولیت‌هایی نظیر «معاون کنسولی حقوقی وزارت خارجه»، «معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی»، «رئیس مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه»، «تصدی‌گری سفارتخانه‌هایی همچون پاکستان و چین» و «فرماندهی سپاه پاسداران» در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی را برعهده داشته است.

البته خاطرات جواد منصوری پیش از این و در سال 76 از سوی محسن کاظمی تالیف و منتشر شده بود که مبنای تالیف و انتشار آن هم خاطرات منصوری از دوران مبارزه برای پیروزی انقلاب اسلامی بود که در دوران حضور وی در سفارت ایران در پاکستان تالیف شده بود. این اثر در زمان انتشار و سال‌های بعد از آن بازتاب‌های گوناگونی در محافل مختلف و بین مخاطبان داشت و برخی سئوال‌ها را هم مطرح می‌کرد که شاید برای پاسخ گویی به آن سئوال‌ها بوده که کاظمی دوباره به سراغ خاطرات جواد منصوری رفته است. به ویژه اینکه در آن کتاب منصوری در لابه‌لای حرف‌های خود و تنها به صورت اشاره از مبارزان غیر‌مسلمان هم یاد کرده بود اما از توضیح درباره آن پرهیز شده بود و طبعاً همین موضوع منجر به این مساله شد که کتاب مورد تالیف دوباره قرار بگیرد.

کاظمی در مقدمه کتاب به این موضوع اشاره می‌کند و می‌نویسد: «دریافتم که همه انقلاب را«به نام خدا» آغاز نکردند، تعدادی«به نام مردم»، «به نام توده‌ها»و «به نام آزادی» پای پیش نهادند. بعضی نیز «به نام خدا» آغاز کردند، اما«به نام خلق قهرمان» در میانه راه ماندند. مبارزان مسلمان به دنبال  برقراری حکومت«عدل علی(ع)» و ایجاد«جامعه توحیدی»و مبارزان مارکسیست در پی درک دیالتیکی تاریخ به دنبال استقرار«جامعه اشتراکی» و فعالان ملی گرا در پی تویت وحدت و انسجام ملی با اتکا به نمادها و آئین‌های باستانی، ملی و میهنی بودند. جریان‌هایی نیز چوم مجاهدین خلق بین همه این‌ها دست و پا می‌زدند. چنین رهیافت‌های مرا به منزل‌هایی جدید رهنمون کرد تا در کنار پرداختن به خاطرات مبارزان مسلمان، نام و نشان‌های اشاره شده در یادهای آن‌ها را بدون در نظر داشت و رجحان مرام، مسلک و عقیده، از هر طیف و گروه، واجویم؛ و معارف، اطلاعات، داده‌ها و یافته‌هایم را در حاشیه‌ها، پانوشت‌ها و ضمایم کتاب‌هایم به داوری امروز و فردا و در مقابل سئوالات احتمالی پیش روی بگذارم... لذا ضروری بود در تجدید چاپ این کتاب اطلاعات، داده‌ها و مدارک متناسب با نیازهای پژوهش تاریخی ارائه، و برخی ابهامات و نواقص تحقیقاتی کتاب رفع گردد.» (ص 17 و 18)

شاید برای همین است که یکی از ویژگی‌های اصلی کتاب «سال های بی قراری»، پی نوشت‌های مفصل و گاه چند صفحه‌ای است که محقق در پایان هر یک از فصل‌ها به آن ضمیمه کرده است.

رویکرد محقق کتاب به این شکل است که برای تقریباً همه افرادی که نام شان در لا به لای خاطرات راوی، جواد منصوری، آمده در بخش پی نوشت شرح مفصلی داده است. به گونه ای که گاه مخاطب احساس می‌کند زندگی نامه آن شخص هم به طور خلاصه شده در دل کتاب گنجانده است. از این نظر کتاب حاضر یک منبع اطلاعاتی تقریباً کامل درباره همه افرادی است که در طول سال‌های طولانی مبارزاتی به نوعی با فعالیت‌های انقلابی و اجتماعی جواد منصوری در ارتباط بوده‌اند. 

با این حال، خود راوی(جواد منصوری)هم در چاپ اول کتاب خاطرات خویش درباره انگیزه نگارش خاطراتش چنین توضیح داده است: «در سال‌های گذشته بارها دوستان و آشنایان توصیه می‌کردند شرح زندگی و خاطرات خود را بنویسم، ولی مجالی دست نمی‌داد. گاهی فکر می‌کردم شاید این کار ضرورتی ندارد و شاید توجه به اشتغالات جاری و مسائل روز مناسب‌تر باشد. خوشبختانه در اسلام‌آباد پاکستان فرصتی دست داد و تصمیم گرفتم به این توصیه‌ها عمل کنم. آن موقع البته به فکر چاپ کتاب نبودم. امیدوارم این نوشته برای آنان که می‌خواهند تا حدودی با جریان‌های گذشته آشنا شوند، مناسب باشد.»

کتاب «سال‌های بی قرار» در 10 فصل با عنوان «پنجاه و 5 نفر»، «پشت پنجره»، «تلاشی تازه»، «دویدن بی امان»، «زخم‌های گرم»، «پشت دیوارهای بلند»، «قصر مجاهدین»، «تبعید»، «بی‌قراری‌ها»، «ای آزادی» تدوین و منتشر شده است. فصل نخست با عنوان پنجاه و 5 نفر به موضوع دستگیری منصوری به دلیل عضویت در حزب ملل اسلامی و چگونگی فعالیت این حزب می‌پردازد. در فصل دوم هم به موضوع نوجوانی و کودکی منصوری و آشنایی وی با قیام 15 خرداد اشاره دارد.

همچنین سومین فصل از این کتاب به طور مشخص به بررسی زندگی مرحوم شالچیلار و آشنایی منصوری با حزب‌الله پرداخته است. در فصل چهارم هم فعالیت‌های سیاسی فرهنگی از جمله آشنایی با آیت‌الله خامنه‌ای، علی شریعتی و چگونگی سفر به شهرهای مختلف گنجانده شده است. دستگیری منصوری برای دومین بار و زندانی‌شدن در زندان قزل‌قلعه و اوین و به تبع آن گزارش وی از فعالیت گروه‌های سیاسی در زندان‌های دوران پهلوی هم موضوع پنجمین و ششمین فصل کتاب است. این دو فصل در ادامه با بررسی وضعیت سازمان مجاهدین خلق در زندان‌های پهلوی در فصل هفتم تکمیل می‌شود. منصوری خاطراتش از دوران تبعید را هم در فصل هشتم از کتاب مرور کرده است و در فصل نهم به مرور حوادث سال پایانی حکومت پهلوی اشاره کرده است. در فصل دهم نیز برخی حوادث و رویدادهای منتهی به روزهای پایانی حکومت ستمشاهی مورد توجه قرار گرفته است.

بخش‌های چهارگانه «منابع و مآخذ تحقیق»، «اسناد و نشان‌ها»، «عکس‌ها»، «فهرست اعلام» پایان بخش کتاب است که در بخش منابع و مآخذ تحقیق، 283 منبع معرفی شده و در بخش اسناد و نشان هم 86 سند و 20 نشان ضمیمه کتاب شده است. همچنین در عکس‌ها، 185 قطعه عکس مربوط به راوی اثر و موضوع کتاب ضمیمه اثر شده است.

چاپ اول(1392) کتاب «سال‌های بی قرار»؛ خاطرات جواد منصوری با تحقیق و تدوین محسن کاظمی در 756 صفحه، شمارگان 2500 جلد و با قیمت 29900 تومان از سوی انتشارات سوره مهر چاپ و منتشر شده است.