انقلاب‌اسلامی در بوشهر

مروری بر مبارزات شیخ عباس ‌عاشوری در دوران پهلوی

حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ ‌عباس‌ عاشوری ازجمله شخصیت‌های مبارزی است که متعاقب نهضت امام خمینی فعالیت‌های مبارزاتی خود را برای سرنگونی سلطنت 2500 ساله شاهنشاهی آغاز کرد. آن‌گونه که از اسناد به دست می‌آید وی رژیم‌ پهلوی را با عناوین «حاکمیت‌فاسد»، «نظام طاغوتی»، «سلطه جابرانه نظام پلید شاهنشاهی» و «مراکز سیاسی منحوس» مورد خطاب قرار می‌داده است. ارتباط او با شهید‌مدنی، ملاقات با روحانیون سرشناس تبعیدی در استان‌ بوشهر، سازماندهی فعالیت‌های انقلابی در شهرهای مختلف، توزیع اعلامیه‌های امام خمینی در سطح منطقه در طول نهضت امام خمینی از وی کارنامه درخشانی برجای گذاشته است.

مطالعه تاریخ انقلاب‌ اسلامی در مناطق مختلف نشان می‌دهد که برخی از شخصیت‌ها نقش مهمی در هدایت، سازماندهی و پیشبرد اهداف انقلاب در آن مناطق داشته‌اند و بی‌شک، شیخ عباس ‌عاشوری با تاریخ انقلاب ‌اسلامی در استان بوشهر پیوند وثیقی دارد. حجت‌الاسلام عاشوری از خطبا و روضه‌خوان‌های برجسته استان بوشهر، مبارز دوران‌ انقلاب و پدر شهید ابوتراب ‌عاشوری در تیرماه 1398 دارفانی را وداع گفت.

به دلیل فقدان پژوهش در خصوص زندگی‌سیاسی وی و با عنایت به اهمیت جایگاه شیخ عباس ‌عاشوری در تحولات منطقه‌ای انقلاب، در این نوشتار کوتاه تلاش می‌شود به بررسی فعالیت‌های انقلابی وی پرداخته شود.

1. تبلیغ مرجعیت امام خمینی در کنگان

یکی‌ از فعالیت‌های شیخ ‌عباس‌ عاشوری، تبلیغ مرجعیت امام‌ خمینی(ره) و ترویج آرمان‌های امام‌ خمینی(ره) در سطح استان ‌بوشهر علی‌الخصوص منطقه بندر کنگان و دیر می‌باشد. وی به همین دلیل در سال 1343 توسط رئیس ساواک بوشهر دستگیر شد.

در یکی از نامه‌های مربوط به حوزه علمیه به این موضوع اشاره شده است؛«حضرت حجت‌الاسلام عاشوری (حاج شیخ‌عباس) از سال‌ها قبل از انقلاب، در ترویج و اهداف امام فعالیت چشمگیری در منطقه داشته و دارند»[1].

در بیوگرافی خودنگاشت عباس‌ عاشوری آمده است؛«بخاطر تجلیل از مرجعیت و مجاهدت امام‌خمینی(ره) توسط سرهنگ‌ مکری، رئیس ساواک منحله‌ طاغوتی بوشهر دستگیر شدم»[2].

همچنین او در زمان اقامت در بحرین، به تبلیغ مرجعیت و اندیشه‌های امام‌خمینی(ره) پرداخت و به همین دلیل نیز بعد از مراجعت به ایران، توسط ساواک مورد تعقیب قرار گرفت.

او در این خصوص اشاره می‌کند؛«سخنرانی در بحرین در مصاحبه با یک معلم مصری در زمان حکومت عبدالناصر که در مراجعت از بحرین قبل از رسیدن به خانه مرا دستگیر و اثاثیه‌ام توسط ساواک بازرسی و مرا متهم به جمع‌آوری اسلحه جهت طرفدارای از امام‌ خمینی(ره) کردند»[3].

2. واکنش به فشار طلاب در قم

در یکی از نامه‌های صادر شده از بندر دیر به استانداری بوشهر، به واکنش شیخ‌‌ عباس ‌عاشوری به فشارهای رژیم به طلاب و مداخله در امور فیضیه قم اشاره شده است که او نسبت به عملکرد پهلوی نسبت به روحانیت بسیار انتقاد داشته و در سخنرانی انتقادی اشاره کرده است:

«عده‌ای از اهالی دیر و اکثر بازاریان در مسجدی به نام مسجد جامع شهر تجمع و به جای جشن به حاضرین اظهار داشته‌اند که عزادارند و حتی از کسانی که قصد داشته‌اند به مناسبت جشن به حاضرین شربت بخورانند، جلوگیری به عمل می‌آورند.

 سپس واعظی به نام شیخ ‌عباس‌عاشوری اهل و ساکن کنگان بالای منبر رفته و بدون جهت از حضرت ولی عصر(ع) درباره وقایع مهم قم داد سخن داده و ماجرای قم را مانند صحرای کربلا بیان داشته است و شرحی پیرامون [امام] خمینی بیان داشته، اظهار داشته که ما خواهان بازگشت [امام] خمینی به کشور هستیم و عده‌ای در میان حاضران با «بیان صحیح است» گفته او را تائید می‌نموده‌اند و هرجا نام [امام] خمینی می‌آمد دو صلوات پیاپی می‌دادند...»[4].

3. همراه با آیت‌الله مدنی

یکی از نزدیکان شیخ‌ عباس عاشوری نقل می‌کند: «شیخ ‌‌عباس‌ عاشوری که از مبارزان شهر کنگان بود، بعد از تبعید شهید‌ مدنی به ‌کنگان، در پاسگاه ژاندارمری حضور می‌یابند و می‌خواهند که شهید ‌مدنی را به او تحویل دهند و بعد، وی را در حوزه علمیه بندر کنگان مستقر می‌کنند و به او جا و مکان می‌دهند»[5].

محل اقامت، زمینه‌های اقامه نماز جماعت و ملاقات‌های شهید ‌مدنی توسط عباس‌ عاشوری مهیا شد و او تلاش زیادی برای رفع مشکلات آقای ‌مدنی در بندر کنگان انجام داد و به ‌صورت صادقانه تلاش داشت از یار امام‌ خمینی حراست و حمایت نماید و به دلیل قدرت و نفوذی که در منطقه داشت، مانع خیلی از مشکلات و کارشکنی‌های ساواک علیه شهید‌ مدنی می‌شد.

برادر شیخ ‌عباس ‌عاشوری اشاره می‌کند: «کارهای ]شهید‌مدنی[ بر عهده شیخ‌ عباس بود، میزبانی، برنامه‌ها و جلسات او، پذیرایی از مهمان‌ها و کل خدمات بر عهده اخوی بود. تمامی برنامه‌های وی در مسجد کوزه­‌گری و مراسم بر عهده شیخ‌ عباس بود و حتی تا زمانی که از بندر کنگان هم خارج شدند، اخوی همراه او بود»[6].

اکبر اندایشگر در خصوص خدمت صادقانه شیخ‌‌ عباس ‌عاشوری نسبت به شهید‌ مدنی در خاطرات خود اشاره می‌کند: «مرحوم حاج شیخ ‌عباس‌ عاشوری پدر شهید محمد ‌عاشوری از شهدای جنگ‌ تحمیلی که خود مدیر حوزه‌ علمیه کنگان بود نیز همراه با عموزاده‌اش شهید‌ عاشوری خادمی بسیار صادق برای او بود. در 4 الی 5 هفته‌ای که شهید‌ مدنی در شهر کنگان تبعید بود، منطقه کانون مبارزات مردم بر علیه رژیم ستمشاهی بود»[7].

در یکی از نامه‌های منتشر نشده آمده است؛ « وقتی­ که شهید ‌محراب آیت‌الله مدنی (قدس‌سره) در کنگان تبعید شده بودند، حضرت‌ حجت‌الاسلام و المسلیمن  شیخ‌‌ عباس‌ عاشوری با تمام قوا در خدمت انقلاب و معظم له بودند»[8].

4. ساخت مسجد کوزه‌گری به عنوان کانون فعالیت‌های انقلابی

یکی از اقدامات شیخ عباس ‌عاشوری، ساخت مسجد و مدرسه علمیه کوزه‌گری در بندر کنگان بود که بعداً منشاء خیر و برکات زیادی در راستای اهداف نهضت امام‌ خمینی(ره) در پرورش نیروهای‌ انقلابی، ارتقاء سطح بینش و آگاهی سیاسی مردم و مدیریت تحولات انقلابی منطقه داشت.

 خود او به عنوان یکی از اقدامات موثر خود؛ «اقدام به ساخت مسجد در کوزه‌گری» اشاره می‌کند که یکی از فعالیت‌های وی در آن مسجد نیز «اقامه جماعت و روشن کردن مردم به مسائل روز» بوده است[9].

5. هدایت و مدیریت انقلابیون اهل تسنن و تشیع در راستای مخالفت با رژیم پهلوی

یکی از خصوصیات بندر کنگان، بافت مذهبی آن است که در آن، اهل سنت و شیعه با یکدیگر زندگی می‌نمایند و یکی از اقدامات شیخ عباس‌ عاشوری، تلاش برای وحدت مسلمانان اهل ‌سنت در کنار انقلابیون شیعه برای بسیج عمومی علیه رژیم‌ طاغوت بود.

6. توزیع اعلامیه‌های امام خمینی در سطح منطقه

عباس‌ عاشوری علاوه بر ترویج امام ‌خمینی(ره) به نسل جوان و انقلابی منطقه، اعلامیه‌های ‌انقلابی ایشان را در سطح وسیعی توزیع و منتشر می‌کرد و نحوه انجام این کار را چنین توضیح می‌دهد؛ «پخش کلیه اعلامیه‌های  امام‌ خمینی(ره) در سراسر منطقه که شب‌ها در بوشهر از منزل شهید عزیز عموزاده مرحوم شیخ ابوتراب‌ عاشوری تلفنی از قم می‌نوشتیم و تکثیر می کردیم»[10].

پی‌نوشت‌ها:

1- سند منتشر نشده مدرسه علمیه محمودیه شیراز در خصوص شیخ عباس عاشوری، مورخه 25/03/1361.

2- عباس عاشوری، «بیوگرافی فعالیت های قبل از انقلاب از سال 1343 تا 1347» (دست نوشته در اختیار نگارنده)، بی جا،1363، ص1.

3- عباس عاشوری، بیوگرافی فعالیت های قبل از انقلاب از سال 1343 تا 1347، پیشین، ص1.

4- سند منتشر نشده استانداری بوشهر، 180/م، 1/5/37، 444 ز-ع.

5- مصاحبه نگارنده با حاج عظیم عظیم پناه، بندر کنگان، 6 اردیبهشت 1399.

6- مصاحبه نگارنده با بردار شیخ عباس عاشوری حجت الاسلام غلامحسین عاشوری، بوشهر، 6 تیر 1399.

7- مصاحبه نگارنده با حاج اکبر اندایشگر، بندر کنگان، 31 اردیبهشت 1399.

8- سند منتشر نشده مدرسه علمیه محمودیه شیراز در خصوص شیخ عباس عاشوری، مورخه 25/03/1361.

9- عباس عاشوری، بیوگرافی فعالیت های قبل از انقلاب از سال 1343 تا 1347، پیشین، ص1.

10- عباس عاشوری، بیوگرافی فعالیت های قبل از انقلاب از سال 1343 تا 1347، پیشین، ص1.