تاریخچه انتخابات در ایران

سابقه برگزاری انتخابات در ایران به 97 سال پیش برمی‌گردد. اولین بار تشکیل مجلس در ایران به زمان بعد از مشروطیت می‌رسد. فرمان مشروطیت در تاریخ 14 جمادی‌الثانی سال 1324 هجری قمری از طرف مظفرالدین شاه قاجار  صادر شد. به طور کلی اولین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ 17 مهر 1285 هجری شمسی افتتاح شد.

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی طی 24 دوره قانونگذاری شاهد مصوبات، وقایع و حوادث بسیاری بودیم.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی چندین نوبت همه پرسی و انتخابات عمومی و سراسری در کشور برگزار شده است. اولین و مهم‌ترین آن که در حقیقت تعیین‌کننده نوع حکومت کشور بود، همه‌پرسی تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی ایران است و به این ترتیب مردم، اراده و خواست خود را در تاریخ ثبت کردند.

بعد از انقلاب مردم همیشه ترازوی خوبی برای چگونه انتخاب‌کردن متولیان امور خود بوده‌اند و به خوبی می‌دانسته‌اند که چگونه و چه کسانی را برگزینند.

 اعتقادات مذهبی و آرمانی و نقش آن در انتخابات

قرآن در یک جا به پیامبر اسلام فرمان می‌دهد که باید در اداره امور مردم و دولت با آنان مشورت کند و بدون مشورت آنان به تنهایی تصمیم نگیرد. این فرمان با توجه به مرتبه بلند پیامبر و اعتبار الهی او در نظر مردم بسیار قابل توجه است و در جای دیگر می‌گوید ویژگی مؤمنان آن است که امور زندگی‌شان را بر پایه مشورت و نظر‌خواهی اداره می‌کنند. هم‌چنین قرآن به عنوان یکی از منابع مهم در اسلام، انسان‌ها و به طور اخص مسلمانان را ترغیب به اندیشیدن و تفکر کرده است.

در قرآن مکرراً به تبعیت مردم از تمام دستورهای پیامبر(ص) در مقام رهبری جامعه سفارش شده است و پس از پیامبر اسلام(ص) نیز مسلمانان همین جایگاه را از آن خلفای پیامبر(ص) می‌دانستند، پس مردم ایران با اتکا به آموزه‌های دینی خویش، انتخابات را یک معروف می‌دانند و لذا خود را مکلف به این امر می‌دانند. همانطور که در دین اسلام امر به معروف و نهی‌از منکر از واجبات کفایی است، مردم مسلمان ما امر انتخابات را نیز یک امر واجب دینی و فریضه الهی می‌دانند و خود را در انجام آن موظف می‌دانند.

به طوری که امام راحل فرمودند: «شرکت در انتخابات یک واجب کفایی است» و مردم مسلمان نیز بنا بر اعتقاد به ولایت فقیه و هم‌چنین با مراجعه به سوره شورا که در آیه‌ای می‌فرماید: «و امرهم شورا بینهم» شرکت در انتخابات را یک واجب کفایی می‌دانند.

بنا بر ادله‌ تاریخی در دین اسلام علی (ع) هم به رأی و خواست و مشورت مردم خلافت را پذیرفتند. برخلاف مسیحیت که انتخاب پاپ به عنوان برترین مقام روحانی، توسط جمعی از کاردینال‌ها صورت می‌گیرد، نقش مستقیم مردم ایران در انتخابات چون رهبری، به عنوان برترین مقام دینی نیز بر ارج و اعتبار رأی و نظر مردم در اندیشه اسلامی دلالت دارد.

پس مردم ما بنابر اعتقادات مذهبی و دینی که دارند خود را مکلف به شرکت در امر انتخابات می‌دانند و بر اساس آیات قرآنی همچون سوره «شورا» و سنت پیغمبر که انسان را مکلف به شور و مشورت می‌داند از این قاعده پیروی نموده، در انتخابات شرکت نموده و به نماینده اصلح و متعهد رأی داده و کشور را به سر منزل سعادت سوق می‌دهند و این نشان می‌دهد که مسئله مشارکت مردم در اداره امور و شرکت آنان در انتخابات فراتر از یک نظر خواهی صرف، بلکه یک فریضه‌ الهی است که مسلمانان آن را از اصول دین خود می‌دانند.

در یک حکومت اسلامی و آرمانی، مردمی که دارای تربیت مذهبی و اسلامی می‌باشند در انتخابات شرکت می‌کنند و با رأی دادن خود کشتی جامعه اسلامی را به سر منزل سعادت می‌رسانند و همانطور که بنا بر وظیفه دینی خود روزانه 17 رکعت نماز می‌خوانند، بر حسب تکلیف اجتماعی، خود را ملزم به شرکت در کارها و امور جامعه دینی می‌دانند.

شکوه و عظمت جامعه اسلامی در بسیاری از امور دیده می‌شود، از جمله نماز عید فطر، نماز جمعه، را‌هپیمایی روز قدس و...» و در همین راستا انتخابات که یک سنت پیامبر اعظم  و یک فریضه دینی است هربار با شکوه و عظمت فراوان برگزار می‌شود. زیرا یک فرد مسلمان متعهد، معتقد است که هر شخصی به اندازه کل جامعه تأثیرگذار است و خود را نسبت به تعیین سرنوشت ملت و کشورش مدیون می‌داند.

اساس هر فرهنگی مبتنی بر یک رشته ‌باورها و اعتقادات است و اگر آن باورها و اعتقادات متزلزل شود امکان حیات برای آن وجود ندارد و باید این اعتقادات دینی و اخلاقی و اجتماعی را از گزند آفات بی‌باوری و بی‌اعتقادی حفظ کرد. مسلماً این باورها و اعتقادات هر چه بیشتر به سوی عدالت‌خواهی سیر داشته باشد به همان میزان عدالت اجتماعی نیز به سوی ترقی راه خواهد یافت.

همان‌طور که ملت ایران در عرصه‌های مختلف نظام و انقلاب اسلامی آگاهی و شعور خود را به اثبات رسانده و حضوری فعال داشته‌اند، می‌دانند شرکت در صحنه‌های ملی، تعیین‌کننده و تأثیرگذار است.

حضور مردم در انتخابات، یعنی پیام اتحاد ملت ایران به دنیا، یعنی به دست‌گرفتن حق تعیین سرنوشت و مشارکت مردم در تعیین نقش سیاسی و اجتماعی خود که در حقیقت وظیفه ملی و قانونی محسوب می‌شود. اگر به مسئله انتخابات با دانش و فهم نگاه شود، ما شاهد تمدن اسلامی جدیدی خواهیم بود.

مشارکت مردم در عرصه تصمیم‌گیری سیاسی و اجتماعی از ویژگی‌های یک نظام سیاسی و دینی مطلوب است و نشان‌دهنده اعتماد مردم به دولت و نمایندگانشان است و بی‌تفاوتی و کناره‌گیری از عرصه‌های مختلف، مطمئناً هیچ تأثیری ندارد، بلکه مشکلات را افزایش می‌دهد.

 در نظام جمهوری اسلامی همه شخصیت‌ و نهادها از رهبر گرفته تا مجلس و شوراها متکی به رأی مردم هستند، لذا امیدواریم دولتمردان و دست‌اندرکاران برگزاری یک انتخابات سالم را به ملت نوید دهند تا مردم با علاقه و اعتقاد بیشتر برای پشتیبانی از ارزش‌های انقلاب اسلامی و آرمان‌های امام راحل در انتخابات شرکت کنند و افراد متعهد پرتلاش و توانمند را انتخاب نمایند.

انتخابات و دموکراسی

اساسی‌ترین رکن نظام‌های دموکراتیک انتخابات است که طبق آن متصدیان قدرت به دست مردم انتخاب می‌شوند. همه کشورهای دنیا که ادعای دموکراسی دارند سعی دارند انتخابات را در نظام سیاسی‌شان به بهترین صورت اداره کنند.

زمانی تنها طبقات یعنی از جامعه برای مجالس نماینده انتخاب می‌کردند و رأس هرم سیاسی کسی بود که با انتخابات روی کار نمی‌آمد، اما در جمهوری اسلامی انتخابات تکامل یافته‌تر شد و تمام عناصری که به قدرت می‌رسند به نحوی طی انتخابات تعیین می‌شوند و در کار انتخابات تمام شهروندان حضور دارند. ایران جزو بهترین کشورها در زمینه انتخابات است.

 مراجعه به آرای عمومی اصلی‌ترین ابزار مشارکت سیاسی در نظام‌های دموکراتیک به شمار می‌رود.

بر این اساس دولت‌ها در نظام‌های مردم سالار تلاش می‌کنند  زمینه مشارکت حداکثری مردم در سیاست را فراهم کنند و موانع را از پیش روی آنان بردارند. انتخاب‌کنندگان انتظار دارند افراد شایسته و نمایندگان واقعی آن‌ها وارد مجلس شوند  و جلوی سوء استفاده‌های احتمالی از حق اساسی مردم گرفته شود.

 زنان و انتخابات

بانوان ایرانی در این انقلاب مهم سهم بسزایی دارند و در تربیت فرزندانشان هم سهم بزرگی در انقلاب دارند. زنان پا به پای مردان در عرصه‌ها مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... تلاش کرده‌اند. حضرت ‌آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، زن را عنصری کلیدی و دارای نقشی اساسی در استحکام خانواده می‌دانند.

با وقوع انقلاب زنان که تا آن هنگام در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی حضور نداشتند پا به پای مردان از اهداف انقلاب پشتیبانی کردند و همچنین تلاش کردند تا شرایط لازم برای مشارکت در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی را فراهم کنند.