نگاهی به 27 دوره نمایشگاه کتاب
در سالهای قبل از انقلاب اسلامی از برگزاری نمایشگاه کتاب خبری نبود، اگر فعالیتهایی هم صورت میگرفت عمدتا فردی ـ صنفی بود. به طور مثال «عبدالرحیم جعفری»، بنیانگذار نشر امیرکبیر در سالهای دهه سی اقدام به برگزاری نمایشگاهی از آثار چاپ شدهاش در دانشگاه تهران کرد. همچنین در آن سالها تا پیروزی انقلاب مردم ایران و ناشران به کمک هم چند نوبت در محل پارک شهر، نمایشگاه کتاب برگزار کردند. دیگر آنکه ناشران تهرانی مقابل دانشگاه تهران در بازارچه کتاب، نمایشگاههایی را از آثارشان برگزار کردند. برخی معتقدند در سالهای دهه سی تا پنجاه، گرمتر از بازار کتاب، بازار کرایه کتاب بود. زمانی که انقلاب سلامی مردم ایران علیه سلطنت پهلوی به پیروزی رسید، ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی بیشتر نمایان شد؛ اما آغاز جنگ مجال آن را نداد تا آنطور که باید این اصل مهم انقلاب جلوه گری کند، تا اینکه سال 1366 وزرای کابینه آیتالله خامنهای – رییس جمهوری وقت - پیشنهاد برپایی نمایشگاه کتاب را تصویب کردند، اینگونه شد که سنگ بنای این رویداد فرهنگی گذاشته شد؛ پاییز همان سال نمایشگاه کتاب در محل دائمی نمایشگاههای تهران برگزار شد. مکان نمایشگاه تا اردیبهشت سال 1385 همانجا بود.
هنوز از پیروزی انقلاب اسلامی زمان زیادی نمیگذشت که کشور مورد هجوم نیروهای متجاوز بعثی قرار گرفت. دولتمردان در آن فضا، جز مدیریت دوران انقلاب فرهنگی، فرصت فعالیت فرهنگی دیگری نداشتند. ناگزیز در حوزه کتاب و در فاصله سالهای 1361 تا 1365 به برگزاری چند دوره نمایشگاه کتاب در ایام دهه فجر در کتابخانه مرکزی پارکشهر و موزه هنرهای معاصر اکتفا کردند تا با مدیریت جنگ و در شرایطی مطلوب تر به برنامهریزی و پیشبردن فعالیتهای فرهنگی متناسب با آموزههای انقلاب اسلامی پرداخته شود. به گفته برخی فعالان نشر، نمایشگاههای ادواری دهه فجر ابتدای دهه 60 سنگ بنایی شد برای نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران.
اولین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در نخستین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که از 13 تا 22 آبان 1366 تشکیل شد 196 ناشر خارجی، 200 ناشر داخلی با 34 هزار عنوان کتاب در نمایشگاه حضور داشتند. نخستین دوره نمایشگاه کتاب در دوره وزارت سید محمد خاتمی شکل گرفت و صباح زنگنه بهعنوان نخستین رییس نمایشگاه انتخاب شد و تا پنج دوره بعد ادامه پیدا کرد . در دوره ششم مسوولیت نمایشگاه به عهده احمد مسجدجامعی گذاشته شد . وی تا نهمین دوره رییس ماند. بعد از وی نیز علیرضا برازش برای این سِمت انتخاب شد. نخستین دوره نمایشگاه کتاب تهران با حضور آیتالله خامنهای، رییس جمهور وقت در 13 آبان سال 1366 افتتاح شد. عنوان این نمایشگاه «فرهنگ و تمدن اسلامی» نام گرفت، چرا که بیش از دو هزار عنوان کتاب مرجع درباره فرهنگ و تمدن اسلامی در این نمایشگاه عرضه شد. در نمایشگاه نخست برگزاری سمینار فرهنگ و تمدن اسلامی از برنامهها و بخشهای جنبی این دوره بود. این نمایشگاه 22 آبانماه با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به کار خود پایان داد.
دومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
دومین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران از 18 تا 29 اردیبهشت 1368 و چند ماه بعد از پایان جنگ تحمیلی 1368 برگزار شد. از همین سال در تقویم رویدادهای فرهنگی، اردیبهشتماه، فصل نمایشگاه کتاب تهران شد. این سنت تاکنون هم ادامه دارد. در زمستان سال 1367 بنیانگذار انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) «سلمان رشدی» نویسنده کتاب موهن «آیات شیطانی» را مرتد اعلام کرد. نزد برخی این ذهنیت شکل گرفت که نمایشگاه کتاب تهران ممکن است با تحریم ناشران خارجی روبهرو شود؛ اما نه تنها چنین نشد بلکه 330 ناشر خارجی در این دوره با 28 هزار عنوان کتاب در نمایشگاه حاضر شدند. در این دوره 250 ناشر داخلی با 10 هزار عنوان کتاب در نمایشگاه حضور پیدا کردند. این دوره از نمایشگاه در 18 اردیبهشتماه با حضور آیتالله خامنهای، رییسجمهور وقت افتتاح شد. چاپ فهرست موضوعی کتابهای ناشران خارجی شرکتکننده در این نمایشگاه در 4 جلد از ویژگیهای این دوره بود که نخستین بار و برای رفاه حال بازدیدکنندگان نمایشگاه منتشر و برای نمایش و فروش عرضه شد. این نمایشگاه در 29 اردیبهشتماه به کار خود پایان داد.
سومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
با گسترش فعالیتهای مربوط به آموزش و سوادآموزی، صباح زنگنه، ریاست وقت سومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، از برگزاری نمایشگاه کتاب به عنوان حرکتی در راستای سوادآموزی یاد کرد. در این دوره از نمایشگاه که در فاصله 18 تا 28 اردیبهشت 1369 برگزار شد نسبت به دو دوره قبل فعالیت نمایشگاه بهتر و به تبع آن اقبال ناشران داخلی و خارجی هم بیشترشد. بر اساس آمارها در این دوره 305 ناشر خارجی و341 ناشر داخلی حضور داشتند و در مجموع بیش از 40 هزار کتاب فارسی و خارجی در این دوره نمایشگاه عرضه شده بود. این دوره از نمایشگاه، هجدهم اردیبهشتماه با حضور آقای هاشمی رفسنجانی، رییس جمهوری وقت افتتاح شد. مراسم اختتامیه این نمایشگاه 28 اردیبهشتماه با حضور مشاور تحقیقاتی و پژوهشی رییسجمهوری وقت (مصطفی میرسلیم) برگزار شد.
چهارمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
رفته رفته با اقبال ناشران و مخاطبها و فاصله گرفتن از سالهای جنگ و همچنین ورود به دهه 70 ضرورت بازنگری در برخی قوانین و تدوین ضوابط مشخصتر برای فعالیتهای نشر و همچنین حضور ناشران در نمایشگاه و عرضه کتاب شکل گرفت. در سالهای پایانی دهه شصت، آییننامه نظارت بر چاپ و نشر در شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین شد؛ به تبع آن ضوابط فعالیتهای نمایشگاهی هم در مجموعه وزارت ارشاد سر و شکل جدیدی گرفت. در دورههای چهارم و پنجم حضور ناشران کشورهای اسلامی پر رنگتر شد و ناشران داخل هم سعی کردند در رقابت با تولیدهای خارجی بر حجم آثارشان بیفزایند، به ویژه آنکه با گذر از سالهای جنگ دیگر آن محدودیتهای فنی و مواد اولیه اعم از کاغذ و دستگاههای چاپ را برای تهیه کتاب نداشتیم. دوره چهارم که از 16 تا 26 اردیبهشت 1370 ترتیب یافت با حضور 160 ناشر خارجی از کشورهای مسلمان و عرب، 170 ناشر از کشورهای اروپا و آمریکا و 320 ناشر داخلی برگزار شد. سهم ناشران داخلی 12 هزار عنوان کتاب و سهم ناشران خارجی 42 هزار عنوان اثر بود. برپایی سالن ویژه فلسطین و همچنین برگزاری سمینار فرهنگی و شب شعر با حضور شاعران و نویسندگان فلسطین از جمله برنامههای بخش جنبی این دوره به شمار میآیند. چهارمین دوره نمایشگاه کتاب تهران سال پایانی ریاست صباح زنگنه در نمایشگاه کتاب بود. آیین افتتاحیه این دوره از نمایشگاه با حضور معاون اول رییس جمهوری وقت، مرحوم دکتر حسن حبیبی برگزار شد و مراسم اختتامیه هم با حضور رییس مجلس برگزار شد.
پنجمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در پنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که از 15 تا 25 اردیبهشت 1371 برگزار گردید مقرر شد تنها کتابهای چاپشده از سال 1365 به بعدتوسط ناشران داخلی اجازه عرضه داشته باشند و عرضه کتابهای قبل از آن ممنوع شد. همچنین کتابهای ناشران خارجی چاپ قبل از سال 1987 میلادی اجازه عرضه نداشتند. در آن سالها کتاب نیز مانند دیگر نیازهای فرهنگی مردم مشمول حمایتهای دولتی و یارانه بود. پنجمین دوره نمایشگاه کتاب تهران توسط رییسجمهوری وقت، آقای هاشمی رفسنجانی افتتاح شد. در این دوره 430 ناشر داخلی با 17 هزار و 600 هزار عنوان کتاب و همچنین 565 ناشر خارجی با 45 هزار عنوان کتاب شرکت کردند. در این نمایشگاه، فروش مستقیم کتاب خارجی جانشین سیستم ثبت سفارش شد. همچنین موضوع این نمایشگاه به مناسبت فروپاشی شوروی، جمهوریهای مسلماننشین آسیای میانه (آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان) بود. این نمایشگاه 25 اردیبهشت با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، دکتر علی لاریجانی پایان یافت.
ششمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
ششمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران از 14 تا 24 اردیبهشت 1372 برگزارشد. در این دوره از نمایشگاه 430 ناشر داخلی با 17 هزار و ششصد عنوان کتاب و همچنین 565 ناشر خارجی با 45 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. در این دوره دومین نمایشگاه مطبوعات هم با 160 نشریه و روزنامه برگزار شد. در همین دوره بود که ناشران کودک و نوجوان نسبت به پنج دوره پیشین حضور پُررنگتر داشتند و چند ناشر کودک و نوجوان در نمایشگاه حضور داشتند. این نمایشگاه با ریاست احمد مسجد جامعی برگزار شد. افتتاح نمایشگاه با حضور رییسجمهوری وقت آقای هاشمی رفسنجانی برپا شد. در این دوره 526 ناشر داخلی با 18 هزار عنوان کتاب و 700 ناشر خارجی با 42 هزار عنوان کتاب حضور (16 هزار عربی و 26 هزار لاتین) داشتند. در این دوره 28 کشور شرکت کرده بودند. از بخش های مهم این نمایشگاه برپایی بخش فعالیت های فرهنگی و هنری کودکان برای اولین بار، مسابقه کاریکاتور توطئه شیطانی (سلمان رشدی)، اولین نمایشگاه اطلاع رسانی با 39 مرکز اطلاع رسانی و اولین نمایشگاه خدمات چاپ با 50 مرکز خدمات نشر بود.
هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
هفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران از14 تا 23 اردیبهشت 1373 با ریاست احمد مسجد جامعی و با حضور رییسجمهوری وقت آقای هاشمی رفسنجانی برگزار شد. در نخستین سالگرد شهادت مرتضی آوینی، غرفه ویژه این هنرمند انقلاب اسلامی برپا شد. همچنین برای همدردی با مردم مسلمان بوسنی هرزگوین، روزی به یاد مردم این سرزمین در تقویم نمایشگاه کتاب دیده شد. در این دوره، فعالیت تبلیغی و اطلاعرسانی نمایشگاه کتاب تهران جدیتر گرفته شد. علاوه بر حضور فعال رادیو و تلویزیون در انعکاس این رویداد فرهنگی، نخستینبار نشریه نمایشگاه در هشت صفحه عرضه شد. اگر در دورههای پیشین نمایشگاه در چند سالن، با عنوان ناشران داخلی و خارجی فعالیتش را دنبال میکرد، در این دوره بخشهای دیگری مانند اطلاعرسانی، خدمات چاپ و نشر ویژه زبان فارسی؛ میراث مشترک ما، فعالیتهای جنبی، سرگرمیهای کودکان و نوجوانان، نمایشگاه کتاب از نگاه عکاسان هم اضافه شد. در هفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، 520 ناشر خارجی به نمایشگاه آمدند. همچنین 730 ناشر داخلی حضور داشتند. در مجموع این دوره 61 هزار عنوان کتاب داخلی و خارجی عرضه شدند. «زبان فارسی میراث مشترک ما» موضوع هفتمین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران بود. در این نمایشگاه 26 کشور دنیا حضور داشتند. اختتامیه این دوره از نمایشگاه با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی،آقای علی اکبر ناطق نوری برگزار شد.
هشتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
هشتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران 26 اردیبهشت تا 4 خرداد 1374 به ریاست احمد مسجدجامعی با حضور رییسجمهوری وقت،حجتالاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی افتتاح شد. در این دوره 780 ناشر داخلی با 35 هزار عنوان کتاب و 470 ناشر خارجی با 35 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. مراسم بزرگداشت آیتالله حسنزاده آملی، غرفه سرزمین و مردم ایران، نمایشگاه کتاب و کاریکاتور، نمایشگاه عکس از نگاه عکاسان، نمایشگاه و مسابقه قلم در ستیز با تهاجم، مراسم بزرگداشت عیدغدیر، سمینار اطلاعرسانی، سمینار بررسی وضع کاغذ در ایران، میزگرد کتاب و خانواده، مراسم یادبود علامه شیخ شوشتری، غرفه نماز و مسابقه کامپیوتری در زمینه معارف علوم قرآنی و اسلامی، سمینار نقد و بررسی وضع نشر و تألیف در گروه علوم انسانی، مراسم روز آزادسازی خرمشهر (محفل شعر و خاطره) سمینار درباره کتاب فرهنگ سُغدی، مراسم بزرگداشت روز عراق، سمینار درباره نقش جایگاه وسایل کتابخانه در کتابداری ایران، روشهای علمی مطالعه و تندخوانی، فعالیتهای جنبی ناشران در غرفههای این دوره از نمایشگاه را تشکیل میداد.در بخش اطلاعرسانی این رویداد فرهنگی نیز 72 موسسه در سومین نمایشگاه بینالمللی اطلاعرسانی شرکت کردند. این دوره از نمایشگاه، با حضور رییس مجلس شورای اسلامی آقای ناطق نوری به کار خود پایان داد.
نهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
نهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران پس از 3 سال ریاست احمد مسجد جامعی با ریاست علیرضا برازش و با حضور رییس جمهوری وقت آقای هاشمی رفسنجانی روز 18 تا 28 اردیبهشت 1375افتتاح شد. در این دوره 1340 ناشر داخلی با 30 هزار عنوان کتاب و 345 ناشر خارجی با 40 هزار عنوان کتاب حضور داشتند.
تولد سرای اهل قلم (برگزاری نشستها، میزگردها و جلسات نقد کتاب و صدور کارت اهل قلم در نمایشگاه) برگزاری تولد سالن کارنامه نشر برای نخستینبار (سالن ویژه نمایشگاه تحت عنوان نمایشگاه موضوعی کتاب) سومین نمایشگاه کتاب از نگاه عکاسان، دومین نمایشگاه بینالمللی کتاب و کاریکاتور، نمایشگاه ستیز قلم با تهاجم، بخش ویژه کتاب آفریقا، چهارمین نمایشگاه اطلاعرسانی، اطلاعرسانی کامپیوتر نخستینبار در نمایشگاه (تولد بخش اطلاعرسانی رایانهای) و بخش بزرگداشت غدیر از جمله برنامههای نهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران بود. این نمایشگاه که در آن 27 کشور خارجی حضور داشتند با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی، حجتالاسلام علی اکبر ناطق نوری، با معرفی ناشران برگزیده سال، ناشران داخلی و خارجی برگزیده پایان یافت.
دهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
دهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در آخرین سال دولت سازندگی برگزار شد. این دوره از نمایشگاه کتاب تهران با ریاست علیرضا برازش و با حضور رییس جمهوری وقت آقای هاشمی رفسنجانی در ششم اردیبهشت 1376 افتتاح شد. در این دوره 740 ناشر داخلی با 34 هزار عنوان و 360 ناشر خارجی با 40 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. در این نمایشگاه حدود 10 میلیون دلار کتاب خارجی عرضه شد و میزان فروش در بخش خارجی نزدیک به 20 میلیارد ریال بود که حدود 80 درصد نسبت به نمایشگاه سال گذشته افزایش داشت. در این نمایشگاه برنامههای متعددی مانند بخش ویژه «غدیر، ولایت و امامت» (موضوع نمایشگاه)، بخش ویژه روایت فتح و سرداران شهید، بخش ویژه مشاهیر علم و ادب ایران، بخش ویژه شهید مطهری، پنجمین نمایشگاه بینالمللی اطلاعرسانی (90 موسسه داخلی و 25 شرکت خارجی) و چهارمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب برگزار شدند. این دوره از نمایشگاه، با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی، آقای علی اکبر ناطق نوری به کار خود پایان داد. در این نمایشگاه 28 کشور حضور داشتند.
یازدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در یازدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، که از 19 اردیبهشت تا 6 خرداد 1377 برگزار شد رشد 32 درصدی کتابهای عرضه شده ناشران داخلی حاضر در نمایشگاه رقم خورد. در این دوره از نمایشگاه نخستین جشنواره صنعت چاپ برگزار شد. بنا بر سنتی که از قبل بود نمایشگاه اطلاعرسانی و مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب برگزار شد و تا سال 1379 این دو نمایشگاه با هم برگزار شدند. این نمایشگاه با ریاست مجدد احمد مسجدجامعی و با حضور رییس جمهوری وقت آقای سیدمحمد خاتمی افتتاح شد. در این دوره 1200 ناشر داخلی شرکت داشتند و 43 هزار عنوان کتاب فارسی عرضه شد. موضوعی که تا پیش از آن سابقه نداشت. همچنین 344 ناشر خارجی با 36 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. بخش ویژه بزرگداشت محرم، کتاب از نگاه عکاسان، نمایشگاه بزرگداشت دوم خرداد، بزرگداشت پنجاهمین سالگرد اشغال فلسطین، معرفی آثار مکتوب پیرامون انقلاب اسلامی، برنامه شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی و حوزه فرهنگ و تمدن ایران، بخش ویژه مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، نمایشگاه کتاب و کتابخوانی از نگاه کاریکاتوریستها، نخستین جشنواره صنعت چاپ، عناوین برنامههای مهم یازدهمین دوره نمایشگاه کتاب تهران را تشکیل داد. آیین اختتامیه یازدهمین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. در این دوره از نمایشگاه 23 کشور شرکت کردند.
دوازدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
گسترش بخشهای مختلف نمایشگاه کتاب تهران، افزایش اقبال مردم، هرچند نشان از موفقیت این رویداد فرهنگی دارد، اما نمایشگاه را در دورههای مختلف با مشکل ترافیک روبهرو میکند، موضوعی که همچنان پا برجاست. از دوازدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که از14 تا 24 اردیبهشت 1378 برگزار شد به دلیل استقبال مردم این مشکل تشدید شد. دوازدهمین دوره نمایشگاه با ریاست احمد مسجدجامعی برگزار شد؛ در این دوره 1000 ناشر داخلی و 312 ناشر خارجی از 21 کشور دنیا حضور داشتند. در مجموع 51 هزار عنوان کتاب در نمایشگاه عرضه شد. بخش ویژه یکصدمین سال تولد امام خمینی (ره)، سالن ویژه عاشورا و محرم، بزرگداشت شهید مطهری، اعزام کاروانهای دانشجویی از سراسر کشور به نمایشگاه با همکاری جهاد دانشگاهی، سالن کارنامه نشر، فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان، دومین جشنواره صنعت چاپ و ششمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب از جمله بخشها و برنامههای جنبی این دوره محسوب میشوند. آیین اختتامیه دوازدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد. در این دوره از نمایشگاه 21 کشور حضور پیدا کردند.
سیزدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در سیزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که از14 تا 24 اردیبهشت 1379 برگزار شد به دلیل نامگذاری سال 2001 بهنام سال گفتوگوی تمدنها به پیشنهاد سیدمحمد خاتمی، رییسجمهوری وقت، سالن ویژهای با عنوان گفتوگوی تمدنها و ادیان راهاندازی شد. در این دوره 1185 ناشر داخلی با 49 هزار عنوان کتاب و 430 ناشر خارجی با 50 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. در این دوره نیز احمد مسجدجامعی، رییس نمایشگاه بود. بنابراین، این چهره فرهنگی را میتوان بهعنوان مَرد نمایشگاههای کتاب دانست. این دوره از نمایشگاه با حضور رییسجمهوری وقت افتتاح شد. در این دوره برنامهها و بخشهای متعددی مانند بخش ویژه امام علی(ع)، سالن ویژه بیست سال ادبیات دفاع مقدس، سالن ویژه گفتوگوی تمدنها، سالن بانوان، سالن توسعه نشر بینالملل، بخش ویژه فعالیتها و سرگرمیهای کودک و نوجوان، سالن کارنامه نشر، روز ادبیات فرانسه، برنامه ویژه ادبیات عرب و شبه قاره هند، سومین جشنواره صنعت چاپ و هفتمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب برپا شد. این دوره از نمایشگاه، با حضور رییس مجلس شورای اسلامی بهکار خود پایان داد. در این دوره از نمایشگاه 35 کشور حضور داشتند.
چهاردهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
فعالیت های فرهنگی دهه هشتاد خورشیدی با چهاردهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران آغاز شد. هر سال به وسعت فضای نمایشگاهی افزوده شد تا اینکه درچهاردهمین دوره به مساحت 38 هزار و 300 مترمربع رسید. در این دوره 1460 ناشر داخلی و 480 ناشر خارجی حضور داشتند و بیش از 125 هزار عنوان کتاب در بخشهای داخلی و خارجی ارایه شد. در این دوره که از 18 تا 28 اردیبهشت 1380 برگزار شد در بخش ناشران خارجی برای دسترسی آسانتر متقاضیان کتاب، سیستم فروش کتاب قبل از برگزاری نمایشگاه آزمایش شد. این نمایشگاه با حضور رییسجمهوری وقت آقای خاتمی برگزار شد. برنامهها و بخشهای جنبی متعددی در این دوره برپا شد که از میان آنها میتوان به سالن ویژه امام حسین(ع)، سالن انتفاضه فلسطین، سالن کارنامه نشر، سالن جوانان، بررسی وضعیت کتاب در دهه 70، سالن فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان، چهارمین جشنواره صنعت چاپ و هشتمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب اشاره کرد. آیین اختتامیه چهاردهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس مجلس شورای اسلامی برگزار شد. از این دوره تا شانزدهمین دوره، ریاست نمایشگاه بر عهده «علیاصغر رمضانپور» بود. در این دوره از نمایشگاه 24 کشور حضور داشتند.
پانزدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
پانزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس مجلس شورای اسلامی افتتاح شد. در این دوره که از 11 تا20 اردیبهشت 1381 برگزار شد 1852 ناشر داخلی با 76 هزار عنوان کتاب و 600 ناشر خارجی با 65 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. همایش بررسی حقوق نشر کتاب در ایران، چالشها و رهیافتها به عنوان برنامه ویژه، بخش سرای ایران، نمایشگاه فرهنگ عاشورا، سرای فلسطین، سرای افغانستان، سرای تاجیکستان، سرای اهل قلم، میزگرد نشر الکترونیک در ایران، روز فرهنگی قزاقستان، بررسی موانع جهانی شدن ادبیات ایران، همایش بررسی حقوق نشر کتاب در ایران، چالشها و رهیافتها و میزگرد فرهنگ سازان استان همدان، عناوین بخشها و برنامههای این دوره از نمایشگاه کتاب تهران بود. آیین اختتامیه پانزدهمین دوره این رویداد فرهنگی، با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، احمد مسجدجامعی برگزار شد. در این دوره که نهمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب برگزار شد 37کشور در نمایشگاه کتاب حضور داشتند.
شانزدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
شانزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس جمهوری وقت حجت الاسلام «سید محمد خاتمی» افتتاح شد. در این دوره که از14 تا 24 اردیبهشت 1382 ترتیب یافت 1900 ناشر داخلی با 80 هزار عنوان کتاب و 900 ناشر خارجی با 75 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. این دوره با شعار «کتاب، کودک، خانواده» در چهار بخش اصلی ناشران داخلی، ناشران خارجی، کودک و نوجوان و برنامههای جنبی برگزار شد. در شانزدهمین دوره این رویداد فرهنگی برگزاری برنامههای متعدد فرهنگی را شاهد بودیم؛ نمایشگاه فرهنگ عاشورا، بخش ویژه امام خمینی(ره) روایت ناگفته، فلسطین زندگی در بطن واقعه (نمایش شهرک جنین قبل و بعد از خرابی)، سرای ایران (با حضور بیش از 175 نفر نمایندگان مجلس، استانداران سراسر کشور، مدیرکل فرهنگ و ارشاد استانها و معاون پارلمانی وزارتخانهها و ...)، کتاب و کتابخانه جلوههای بارز تمدن اسلامی (نمایش ماکت بیش از 40 کتابخانه بزرگ جهان اسلام)، نخستین نمایشگاه و مسابقه طراحی جلد کتاب (با نمایش 150 اثر، سالن ویژه شهید چمران به روایت عکس و اسناد، سرای اهل قلم با برپایی 29 نشست، سالن کارنامه نشر، نمایشگاه معلمان مولف، نمایشگاه ویژه کودک و نوجوان (به مناسبت شعار اصلی نمایشگاه تحت عنوان کتاب، کودک و خانواده)، دهمین نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب و نخستین دوره بازار جهانی کتاب برنامههای این دوره را تشکیل می دادند. این دوره از نمایشگاه کتاب با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی و معرفی برگزیدگان به کار خود پایان داد. در این دوره از نمایشگاه 55 کشور حضور داشتند.
هفدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در دورههای هفدهم و هجدهم محمدعلی شعاعی، رییس نمایشگاه بود. هفدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که از14 تا 24 اردیبهشت 1383 برگزار شد با 1123 ناشر داخلی با 131366 عنوان کتاب و 1200 ناشر خارجی با 43753 عنوان کتاب اردیبهشت سال 1383 با شعار «بخوان» و با حضور رییس جمهوری وقت حجت الاسلام «سید محمد خاتمی» گشایش یافت. در این نمایشگاه 1200 ناشر خارجی برای نخستین بار حضور یافتند. تالار مهر و ماه به مناسبت میلاد پیامبر اعظم(ص) و امام جعفر صادق(ع)، سرای ایران، فعالیتها و سرگرمیهای کودکان و نوجوانان، سالن معلمان مولف و غرفه کتاب سال ولایت از جمله برنامه و بخشهای این دوره از نمایشگاه بود. هفدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی به کار خود پایان بخشید. در این دوره از نمایشگاه 45 کشور حضور داشتند.
هجدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در هر دوره نمایشگاه بر اساس اقتضائات نشر و تصمیم مسئولان برای برگزاری جامعتر نمایشگاه بخشهایی به آن اضافه میشد، در هجدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران 1000 عنوان کتاب الکترونیکی از سوی 138 ناشر در فضایی به مساحت 1400 مترمربع ارایه شد. این ناشران محصولات جدیدشان را در قالب متون جدید و نوشتاری در معرض دید عموم قرار دادند. این دوره از نمایشگاه کتاب تهران در 14 اردیبهشت 1384 با ریاست «محمدعلی شعاعی» و حضور رییسجمهوری وقت آقای خاتمی افتتاح شد. در بخش بینالمللی نمایشگاه 756 ناشر از کشورهای خارجی شرکت داشتند و به عرضه 126 هزار عنوان کتاب پرداختند. همچنین در بخش داخلی، 1818 ناشر داخلی با 94 هزار عنوان کتاب در نمایشگاه حضور داشتند. «درخت ایران ریشه در آبهای خلیج فارس دارد» شعار این نمایشگاه بود. همچنین سالن بانوی آب و آفتاب، سرای ایران و خلیج فارس، فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان، سالن علم، دانش و جنبش نرم افزاری، 50 نشست فرهنگی، ادبی، جلسات نقد و بررسی و تجلیل از فرهیختگان از جمله برنامهها و بخشهای دوره مذکور به شمار میآیند. آیین پایانی هجدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران، با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی «دکتر غلامعلی حداد عادل» برگزار شد. در این دوره از نمایشگاه 51 کشور حضور داشتند.
نوزدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
نوزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که با حضور رییس جمهوری وقت «محمود احمدینژاد» و از 13 تا 23 اردیبهشت 1385 برگزار شد، آخرین نوبتی بود که محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی تهران میزبان این رویداد فرهنگی بود. ترافیک، نامناسب بودن مکان برای برگزاری نمایشگاه کتاب و دلایل سیاسی کار خودش را کرد، تا مسوولان از این مکان خداحافظی کنند. در این دوره از نمایشگاه 925 ناشر خارجی با 150 هزار عنوان کتاب و 1809 ناشر داخلی با 123 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. سالن پیامبر اعظم(ص)، اجرای مسابقه کتابخوانی سالن فلسطین، نمایش کوچکترین قرآن، چاپ قرآن با بهره از معرقکاری برای نخستینبار، فعالیتهای محیط باز نمایشگاه مثل تئاتر خیابانی، حمایت از استفاده از انرژی هستهای عناوین برخی از برنامهها و بخشهای جنبی این نمایشگاه را تشکیل میدهند. نوزدهمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی آقای حداد عادل به کار خود پایان داد. در این دوره از نمایشگاه 66 کشور حضور داشتند.
بیستمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
از مدتها پیش به دلیل معضل ترافیکی و همچنین نبود دسترسی راحت شهروندان حرف از تغییر مکان نمایشگاه بود،اما گزینه دیگر که امکانات کافی نمایشگاهی داشته باشد، اصلاً وجود نداشت؛ موضوعی که همچنان دامنگیر نمایشگاه است. سرانجام مصلی امام خمینی(ره) به عنوان مکان جدید نمایشگاه کتاب مطرح شد. سرانجام بحث جابهجایی به یک نتیجه عملی رسید و بیستمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران به مصلی منتقل شد. این تصمیم مزیتهایی داشت اما همچنان جای مطلوب برای نمایشگاه کتاب نبود و این جابهجایی با انتقاد شماری از ناشران مواجه شد. استدلال منتقدان این بود که مصلی برای برگزاری نمایشگاه کتاب طراحی نشدهاست. نمایشگاه بیستم را روز 12 اردیبهشت 1386 «محمود احمدینژاد»، رییس جمهوری وقت افتتاح کرد. در این نمایشگاه 925 ناشر خارجی با 150 هزار عنوان کتاب، 1836 ناشر داخلی با 123768 عنوان کتاب حضور داشتند. در این دوره نمایشگاه، عرضه کتابهای چاپ شده در دوره اصلاحات با محدودیتهایی روبهرو شد. همچنین اداره کتاب در دوره وزارت محمدحسین صفارهرندی بر ارشاد، در صدور مجوز کتابهای چاپ شده در سالهای اصلاحات تجدیدنظر کرد. خیلی از کتابهای چاپ شده در آن سالها مجال تجدیدچاپ پیدا نکردند. از جمله بخشها و برنامههای این دوره از نمایشگاه کتاب تهران میتوان به سالن اتحاد ملی، سرای فلسطین (نمایش آثار مکتوب، پایان نامه ها و عکس در مورد فلسطین)، غرفه غدیر (بنیاد بینالمللی غدیر)، اقوام ایرانی و هویت ایرانی (نمایش پوشاک سنتی اقوام ایرانی، کتب اقوام ایرانی و پژوهشهای قومنگاری ایرانی)، سالن انسجام اسلامی (شامل عفاف و حجاب در ادیان الهی، پاسداران اهل قلم و بسیج همراه نسل سوم)، مسجد مکان وحدت، پنجمین بازار جهانی کتاب ایران، فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان و تئاتر خیابانی اشاره کرد. بیستمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی دکتر «غلامعلی حداد عادل» به کار خود پایان داد.
در این دوره از نمایشگاه 66 کشور حضور داشتند.
بیست و یکمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
از دوره بیست و یکم تا بیست و پنجمین دوره نمایشگاه کتاب تهران با توجه به افزایش شمار ناشران و همچنین حمایتهای دولت، شاهد افزایش کمی فعالیتهای نمایشگاه بودیم؛ اما به لحاظ کیفی انتظار فعالان نشر و نویسندگان برآورده نشد. با اینکه برای عرضه کتابها در نمایشگاه ضوابط و قوانینی موجود بود، در این دوران، کتابهایی در طول نمایشگاه جمعآوری شد. همچنین برخی ناشران به دلایل مختلف از حضور در نمایشگاه کتاب تهران منع شدند. بیست و یکمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در12 اردیبهشت 1387 با ریاست محسن پرویز و حضور معاون اول رییسجمهوری وقت «پرویز داوودی» افتتاح شد. در این دوره 1968 ناشر داخلی با 200 هزار عنوان کتاب و 780 ناشر خارجی با 150 هزار عنوان کتاب شرکت کردند. در این دوره برنامههای متنوعی برگزار شد که از آن میان میتوان به برگزاری روز جهانی کتاب و کپیرایت، سالن ویژه معرفی فعالیتهای فرهنگی و هنری کشورهای عضو اکو، فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان و ششمین دوره بازار جهانی کتاب اشاره کرد. آیین پایانی این نمایشگاه با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی دکتر «غلامعلی حداد عادل» برگزار شد. در این مراسم از ناشران برگزیده قدردانی شد. در این دوره از نمایشگاه 75 کشور حضور داشتند.
بیست و دومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
بیست و دومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با ریاست «محسن پرویز» و با حضور رییس جمهور وقت «محمود احمدینژاد» در 16 اردیبهشت 1388 افتتاح شد. در این دوره، 1982 ناشر داخلی با 207 هزار عنوان کتاب و 1400 ناشر خارجی با 70 هزار عنوان کتاب شرکت داشتند. از جمله برنامههای این دوره از نمایشگاه کتاب تهران میتوان به نقد و بررسی و رونمایی از کتاب، تجلیل از نویسندگان و بزرگان این عرصه، سالن ویژه آثار مرتبط با حضرت زهرا (س)، سالن چاپ و نشر، سالن علمی و آموزشی، نمایشهای خیابانی با موضوع کتاب و کتابخوانی، سالن کتاب و کتابخوانی، سالن دین و فرهنگ، فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان، کارنامه نشر، اطلاعرسانی رایانهای و محیطی و عمومی و هفتمین دوره بازار جهانی اشاره کرد. آیین پایانی این نمایشگاه، با حضور رییس وقت مجلس شورای اسلامی «دکتر علی لاریجانی» و با معرفی برگزیدگان برگزار شد. در این دوره از نمایشگاه 75 کشور حضور داشتند.
بیست و سومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
بیست و سومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با ریاست «محسن پرویز» و با حضور معاون اول رییسجمهور وقت «محمدرضا رحیمی» افتتاح شد. در این دوره که از 15 تا 25 اردیبهشت 1389 ترتیب یافت 1954 ناشر داخلی و 205 هزار عنوان کتاب و 980 ناشر خارجی با 170 هزار عنوان کتاب حضور داشتند. غرفه ویژه بزرگداشت مقام و سیره حضرت زهرا(س)، سالن کتاب و کتابخانه- کارنامه نشر، سالن دین و فرهنگ، مسابقه عکاسی سالن چاپ و نشر، سالن علمی و آموزشی، سالن هنرهای تجسمی، سالن دستاوردهای انقلاب، سالن نرمافزاری از جمله برنامهها و بخشهای مختلف این دوره از نمایشگاه کتاب تهران بودند. بیست و سومین نمایشگاه کتاب تهران با حضور رییس جمهوری وقت « محمود احمدینژاد» به کار خود پایان داد. در این دوره از نمایشگاه 80 کشور حضور داشتند.
بیست و چهارمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
بیست و چهارمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با ریاست «بهمن دری» و حضور رییس جمهوری وقت «محمود احمدینژاد» افتتاح شد. در این دوره که از 14 تا 24 اردیبهشت 1390 برگزار گردید 2376 ناشر داخلی با 273200 عنوان کتاب و 1614 ناشر خارجی با 196200 عنوان کتاب حضور داشتند. در این دوره، رویدادهای مهمی رخ داد که از آن میان میتوان به ایجاد سالن ویژه نخستین بار (نمایش کتب ارزشمند چاپ نخست)، سرای اهل قلم با 200 نشست فرهنگی در موضوعات مختلف، سالن ویژه حضرت زهرا(س)، سرای کرسی آزاداندیشی، سالن کتاب و کتابخانه، سالن دین و فرهنگ، سالن چاپ و نشر، سالن علمی، آموزشی و هنری، سالن انقلاب اسلامی، سالن فعالیتهای فرهنگی و هنری کودکان و نوجوانان، سالن ویژه فعالیتهای فرهنگی، سالن کارنامه نشر، نهمین دوره بازار جهانی کتاب، سرای اهل قلم بینالمللی و بیداری اسلامی (بازسازی میدان لؤلؤ بحرین و نمایشگاه عکس) اشاره کرد. بیست و چهارمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با حضور رییس دفتر مقام معظم رهبری، حجتالاسلام «محمدی گلپایگانی» به کار خود پایان داد. در این دوره از نمایشگاه 67 کشور حضور داشتند.
بیست و پنجمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
در بیست و پنجمین دوره نمایشگاه کتاب تهران که از13 تا 23 اردیبهشت 1391 برگزار شد سالن بیداری اسلامی با هدف همراهی با حرکتهای مردم مسلمان کشورهای منطقه خاورمیانه راهاندازی شد و برنامههایی در این حوزه به انجام رسید. همچنین همزمان با بیست و پنجمین دوره فعالیت نمایشگاه، بخش ویژهای برای ربع قرن برگزاری نمایشگاه کتاب، با عنوان جهاد فرهنگی شکل گرفت. بیست و پنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با ریاست «بهمن دری» و با حضور رییس جمهوری وقت دکتر «محمود احمدینژاد» افتتاح شد. در این دوره 1396 ناشر داخلی با 207 هزار و 170 عنوان کتاب و 1600 ناشر خارجی با 136600 عنوان کتاب شرکت کردند. در این دوره برای دانشجویان 30 میلیارد ریال بن کارت دانشجویی در نظر گرفته شد. از جمله برنامههای جنبی این دوره از نمایشگاه کتاب تهران میتوان به سالن ربع قرن، سالن بیداری اسلامی، سالن کارنامه نشر، برگزاری 200 نشست در سراهای اهل قلم و سالن سرگرمیهای کودکان و نوجوانان اشاره کرد. آیین پایانی بیست و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران با حضور معاون اول رییس جمهوری «محمد رضا رحیمی» برگزار شد. در این دوره از نمایشگاه 77 کشور حضور داشتند.
بیست و ششمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
بیست و ششمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران در 11 اردیبهشت 1392 با کمک موسسه توسعه فرهنگ و هنر و با حضور رییس جمهوری وقت «دکتر محمود احمدینژاد» افتتاح شد. در این دوره 2480 ناشر داخلی با 270 هزار عنوان کتاب و 1600 ناشر خارجی با 150 هزار عنوان کتاب و 102 ناشر الکترونیک شرکت کردند. از جمله ویژگیهای این دوره از نمایشگاه کتاب تهران میتوان به موارد زیر اشاره کرد : «بخش بینالملل نمایشگاه به مکان دیگری خارج از محدوده مصلی منتقل شد.»، «بخش ناشران الکترونیک پس از چند سال دوباره به نمایشگاه اضافه شد.» و «یارانه ارزی برای خرید کتب خارجی پس از 25 سال از نمایشگاه حذف شد.» آیین پایانی بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران 21 اردیبهشتماه برگزار شد.
بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب
و حالا بیست و هفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با ریاست «سیدعباس صالحی» رییس نمایشگاه و با حضور حجتالاسلام و المسلمین دکتر «حسن روحانی» رییس جمهوری افتتاح شد. به گفته مسوولان و متولیان این دوره از نمایشگاه 2 هزار و 330 ناشر داخلی (عمومی،دانشگاهی، کودک و نوجوان و آموزشی) حضور دارند. قرار است در این دوره شاهد تحولاتی در نمایشگاه کتاب تهران باشیم که از آن میان میتوان به برپایی سالن ترجمه و حضور نخبگان و فرهیختگان در روزهای مشخصی از نمایشگاه اشاره کرد. در بیست و هفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران که در فضایی به وسعت 135 هزار مترمربع برپا شده ، 266 هزار و 429 عنوان کتاب داخلی و 132 هزار عنوان کتاب خارجی عرضه شده است. در میان کشورهای شرکت کننده در نمایشگاه می توان از کشورهای آلمان ، فرانسه ، ترکیه ، ژاپن ، ونزوئلا ، مکزیک ، روسیه ، قطر ، سوریه ، کویت ، عمان ، لبنان ، آذربایجان ، ارمنستان و چین نام برد. در بخش لاتین، کتاب های ناشران از سوی 54 نمایندگی و در سه سالن و در بخش عربی، آثار در قالب 96 نمایندگی و در سه سالن عرضه می شود. بخش بین الملل بیست وهفتمین نمایشگاه کتاب تهران با حضور 450 ناشر در بخش لاتین و 150 ناشر در بخش عربی برگزار می شود. امسال همزمان با مراسم افتتاحیه نمایشگاه کتاب، سالن خلیج فارس مشتمل بر بخش های تاریخی، عکس و اسناد، کتاب و پایان نامه های مرتبط کار خود را در نمایشگاه کتاب آغاز کرد. این سالن دارای بخش های نمایشگاهی، نقشه های تاریخی خلیج فارس که از دوران گذشته به زبان های مختلف به چاپ رسیده، معرفی جاذبه های توریستی، تاریخی، اقلیمی و زیست محیطی خلیج فارس، پایان نامه های مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، اسناد و مدارک تاریخی و اطلس خلیج فارس در آیینه اسناد است. مسئولان برگزاری بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران امسال تلاش داشتند برای تقویت فضاهای فرهنگی و ارزشی نمایشگاه و نیز تقویت حضور خانواده ها در نمایشگاه کتاب و تاکید برغلبه جنبه نمایشگاهی بر فروشگاهی آن اقدامات جنبی و موازی را در حاشیه کار معمول نمایشگاه دنبال کنند . این نمایشگاه به مدت 10 روز در مصلای امام خمینی (ره) با شعار «بهشت دانایی در ضیافت کلمات» از ساعت 10 تا 22 میزبان علاقهمندان به کتاب است.
منبع : آرشیو مطبوعاتی
نظرات