آزادی «قربانیان مشترک امپریالیسم» با دستور امام

یکی از دغدغه‌های امام خمینی به تصویر کشیدن تفاوت‌های نگرشی میان ایدئولوژی انقلاب اسلامی و مکاتب شرقی و غربی بود. از این رو، دو هفته پس از تصرف لانه جاسوسی توسط دانشجویان، امام خمینی (ره) در نامه‌ای به دانشجویان پیرو خط امام دستور آزادی گروگان‌های زن و سیاه‌پوست آمریکایی را صادر کرد. روایت این موضوع  در صفحات 232 تا 237 کتاب «ایستگاه خیابان روزلت» که توسط موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی  در سال 1402 منتشر شده است، خالی از لطف نیست:

در 26 آبان‌ماه، دو هفته پس از تصرف سفارت آمریکا، امام خمینی دستور آزادی آمریکایی‌های زن و سیاه‌پوست را صادر کردند. این دستور در پیام‌هایی منعکس شده بود که ایشان خطاب به سیدمحمد موسوی خوئینی‌ها و دانشجویان فاتح سفارت نوشته بودند. امام خمینی برای بار دیگر اعلام کردند که تا استرداد محمدرضا پهلوی و اموال یغمارفتۀ ملت ایران، تغییری در وضعیت «این لانۀ جاسوسی و آن جاسوسان حرفه‌ای» رخ نخواهد داد و سپس گروگان‌های زن و سیاه‌پوست را مستثنی کردند؛ به شرط آن که جاسوسی‌شان احراز نشده باشد:

برای آن که اسلام برای زن‌ها حقوق ویژه‌ای قائل است و سیاه‌پوستان که عمری را تحت فشار و ظلم آمریکا به سر برده‌اند و شاید به‌طور الزام به ایران آمده باشند، نسبت به آنان، در صورتی که جاسوسی آنها ثابت نشده باشد، تخفیف دهید. دانشجویان عزیز؛ سیاه‌پوستان و زنانی که جاسوسی آنان معلوم نیست، به وزارت امور خارجه تحویل دهید که فوراً آن‌ها را از ایران خارج نمایند.^[1]

پس از آن که دانشجویان این پیام امام خمینی را دریافت کردند، مقدمات آزادی زنان و سیاه‌پوستان را فراهم کردند. ابتدا گروه بازجویی، آخرین تحقیقات خود را به پایان رساند و تشخیص داد که پنج زن و هشت سیاه‌پوست آمریکایی حائز این شرایط هستند. […] سرانجام، پزشک معتمد شیروخورشید سرخ به‌همراه نمایندۀ کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ گروگان‌های آزادشده را معاینه و سلامتی کامل آنها را اعلام کردند.^[2]

در میان گروگان‌های زن و سیاه‌پوست، تنها دو زن و یک سیاه‌پوست مستثنی شدند و جواز آزادی کسب نکردند: الیزابت آن سویفت، قائم‌مقام بخش سیاسی سفارت؛ کاترین کوب، مدیر انجمن ایران و آمریکا؛ و چارلز جونز، اپراتور مخابرات. به اعتقاد گروگان‌های آزادشده، از آنجا که سویفت و کوب مأموران فارسی‌زبان بودند، دانشجویان به آن دو مظنون بودند. جونز هم در دفتر سی‌آی‌ای بازداشت شده بود و از نظر دانشجویان، می‌توانست مأمور اطلاعاتی باشد.[3]

متقابلاً در بین گروگان‌های زن و سیاه‌پوستی که آزاد شدند، مأمور اطلاعاتی وجود داشت: یکی از آنها سروان نیل رابینسون،[4] افسر اطلاعات نظامی نیروی هوایی آمریکا، بود. نفر دوم، جون والش[5] بود که به‌عنوان یکی از منشی‌های سفارت فعالیت می‌کرد. در اسناد رشته‌شدۀ سفارت که بعدها بازسازی شد و به چاپ رسید، مشخص شد که جون والش با اسم رمز «جیگامیان»[6] برای ایستگاه سی‌آی‌ای کار می‌کرد. البته دانشجویان فاتح سفارت احتمال چنین خطاهایی را می‌دادند، لذا در اطلاعیۀ خود متذکر شده بودند که «احتمال دارد بعضی از آزادشدگان بی‌گناه نباشند.»^[7]

نخستین گروه از گروگان‌هایی که آزاد شدند، دو سیاه‌پوست و یک زن بودند: گروهبان لدل مپلس و گروهبان ویلیام کوارلز که در لباس تفنگدار دریایی، از سفارت محافظت می‌کردند و کتی گراس که یکی از منشی‌های سفارت بود.[8] […]

یک شب قبل از آزادی این سه گروگان، دانشجویان پیرو خط امام یک نشست مطبوعاتی در داخل سفارتخانه تشکیل دادند و از خبرنگاران دعوت کردند برای پرسیدن سؤالات خود و گفت‌وگو با این سه نفر، به سفارت بروند. خبرنگاران سؤالات متنوعی دربارۀ وضعیت گروگان‌ها در دو هفتۀ گذشته پرسیدند و سه گروگان جواب دادند. […] صبح روز بعد، 28 آبان، اولین گروه از گروگان‌ها فرودگاه مهرآباد را ترک کردند.[9]

در شامگاه 28 آبان‌ماه، نشست خبری پیش از آزادی دومین گروه از گروگان‌ها برگزار شد. این گروه شامل ده گروگان می‌شد؛ شش سیاه‌پوست و چهار زن. از شش سیاه‌پوستی که قرار بود آزاد شوند، سه نفر مأموران اجرایی وابسته به نیروی هوایی آمریکا، دو نفر تفنگدار دریایی و یک نفر کارمند وزارت امور خارجه بودند و مسئولیت هر چهار زن نیز منشی‌گری و دفترداری بود. در بامداد روز 29 آبان این ده گروگان در فرودگاه مهرآباد سوار بر هواپیما از کشور خارج شدند.

هم‌زمان با رهایی گروگان‌های زن و سیاه‌پوست، اطلاعیه‌های شمارۀ 38 و 40 دانشجویان مسلمان پیرو خط امام صادر شد؛ دو اطلاعیه‌ای که به ترتیب با زنان آزاداندیش آمریکا و جامعۀ سیاه‌پوستان آمریکا سخن می‌گفت. دانشجویان در این دو اعلامیه کوشیدند تا فلسفۀ آزادی زنان و سیاه‌پوستان را برای جهانیان شرح دهند و از این طریق، بار دیگر توجه رسانه‌ها را بر ستمکاری‌های دولت ایالات متحده در طول تاریخ متمرکز کنند.

سطرهای نخست اطلاعیۀ شمارۀ 38 خطاب به زنان آمریکا، اشاره‌هایی گذرا به جنایات حکومت محمدرضا پهلوی، به‌ویژه علیه زنان و دختران بود. دانشجویان نوشتند: «ما هنوز تظاهرات پرشکوهتان را در خیابان‌های واشنگتن و نیویورک برعلیه جنگ ویتنام از یاد نبرده‌ایم. مادران و خواهران ما احساس مادری و خواهری شما را که باعث خاتمه یافتن جنگ ویتنام شد، ارج می‌نهند.» [….].^[10]

مخاطب اعلامیه شمارۀ 40، سیاه‌پوستان آمریکا بود. دانشجویان در این اطلاعیه، جامعۀ سیاه‌پوستان آمریکا و جامعۀ ایران را دو «قربانی مشترک امپریالیسم» خواندند که دردها و محرومیت‌های یکسانی را پشت سر گذاشته‌اند. به اعتقاد دانشجویان، سیاه‌پوستان و سرخ‌پوستان آمریکا به‌همراه جامعۀ انقلابی ایران در «یک جبهۀ واحد خدایی» قرار می‌گرفتند. منظور آنها «جبهۀ مستضعفین جهان» بود. […]^[11]

زمانی که گروگان‌های آزادشده به پایگاه نیروی هوایی ایالات متحده در ویسبادن، حوالی چهل‌کیلومتری فرانکفورت در آلمان غربی، منتقل شدند، گروهی از مقامات و مأموران آمریکایی را دیدند که به استقبال آنها آمده بودند. […] گفته‌های سیزده گروگان آزادشده، نخستین اخبار بی‌واسطه از زبان شاهدان عینی بحران گروگان‌گیری بود که به گوش سران حکومت کارتر می‌رسید.

یک روز بعد، کنسولگری آمریکا در فرانکفورت خلاصه‌ای از اظهارات گروگان‌های آزادشده را در قالب گزارشی برای وزارت امور خارجۀ آمریکا ارسال کرد. بر پایۀ این گزارش، تسخیر سفارت آمریکا ظاهراً یک نقشۀ عملیاتی بی‌عیب و نقص داشت. […]. به گفتۀ گروگان‌های آزادشده، ظاهراً تمام تجهیزات رمزنگاری در اتاق مخابرات نابود شده، ولی پرونده‌هایی که در دفاتر وابستگی دفاعی، بخش سیاسی، اقامتگاه سفیر و مستشاری نظامی بودند، هیچ‌یک از بین نرفته‌اند. آن‌ها اظهار داشتند که پیش از ترک تهران، دانشجویان برای آن‌ها یک فیلم یک‌ساعته و یک نوار ویدئویی نیم‌ساعته دربارۀ رخدادهای انقلاب و تظاهرات دانشجویی پخش کردند که گروگان‌ها را بسیار متأثر کرد. آن‌ها همچنین توضیح دادند که دانشجویان هیچ پیام شخصی شفاهی یا مکتوبی منتقل نکردند.[12] واشنگتن اکنون تصویر شفاف‌تری از آنچه در تهران می‌گذشت، در برابر خود داشت.