به مناسبت 21 مهرماه سالروز تصویب کاپیتولاسیون در مجلس

سوء استفاده آمریکا از کاپیتولاسیون در ایران

در هیأت دولت عَلَم، ماده واحده ای برای حق مصونیت دیپلمات کشورها تصویب شده و به صورت مبهمی به مجلس سنا ارسال گردید. در مجلس سنا همان مطلب مبهم تصویب شد. متن ماده واحده در مجلس سنا به شرح زیر است :

«مجلس سنا در جلسه خود متن یادداشت شماره 8296 مورخ 26/8/1342 وزارت امور خارجه شاهنشاهی و یادداشت شماره 299 مورخه یازدهم دسامبر 1963 سفارت کبرای ایالت متحده امریکا در تهران را تصویب و به دولت اجازه اجرای مفاد و تعهدات ناشی از آن را می‌دهد.»

در اینجا هیچ اشاره‌ای به مصونیت سیاسی مستشاران نشده و مسئله مبهم است. شریف امامی هم ظاهراً از تصویب لایحه می‌ترسد، ولی شاه اصرار دارد و به او تکلیف می‌کند که باید این لایحه به تصویب برسد. تا اینکه بخاطر تبعات جنایت پانزده خرداد  دولت علم سقوط کرد و حسنعلی منصور سر کار آمد. منصور پنهان‌کاری علم را ندارد و آشکارتر برخورد می‌کند. لایحه به مجلس سنا برده می‌شود. البته در یک زمان نامناسب. تابستان است و نمایندگان مجلس در تعطیلات هستند. نمایندگان را فوری احضار می‌کنند. از شصت نماینده مجلس سنا، تنها 23 نفر شرکت می‌کنند. همراه با این لایحه، چند لایحه بی‌اهمیت هم مطرح می‌شود. ساعت 12 شب، موقعی که نمایندگان خسته و خواب‌آلودند و از قبل هم از این لایحه خبر نداشتند و در فضای بسیار نامناسبی، لایحه با اکثریت قاطع به تصویب رسید. این لایحه در مهر 1343 از مجلس سنا به مجلس شورای ملی ارسال شد.

در مجلس شورای ملی ماده واحده به اضافه حق مصونیت سیاسی قضایی مستشاران در 21 مهر ماه 1343 به تصویب رسید. به نظر می‌رسد مسأله را به گونه‌ای مطرح کردند که مشخص نشده و مبهم باشد. خلاصه لایحه این است که هرگاه فردی از درجه‌داران و بستگان آنها یا خدمه آنها فردی را به عمد، البته افراد امریکایی و مستشاران، یا غیر عمد مجروح یا بکشد یا از زن شوهردار یا دوشیزه به زور هتک حرمت کند، هیچ مرجع قضایی حق توقیف ندارد. بلکه باید موضوع به سفارت آمریکا گزارش داده شده و آن فرد از طریق سفارت آمریکا به کشورش اعزام شود و در آنجا محاکمه گردد.