انتشار قطره چکانی اسناد کودتای 28 مرداد توسط آمریکا

روز 14 فروردین 1371 بخش‌هایی از اسناد محرمانه وزارت امور خارجه آمریکا درباره دخالت این کشور در کودتای 28 مرداد 1332 منتشر شد.

با وجود گذشت بیش از شصت سال از کودتای آمریکایی – انگلیسی 28 مرداد 1332، مسئولان امریکایی هنوز در باره انتشار دقیق اسنادی که نقش سازمان سیا و اینتلیجنس سرویس انگلیس را در سازمان دهی و هدایت این کودتای ضد ملی روشن می کند، ملاحظات سیاسی – امنیتی خود را دارند. به همین دلیل هر از چند گاهی به منظور بهره برداری های تبلیغاتی بصورت قطره چکانی اطلاعات مربوط به این اقدام مداخله جویانه در ایران را منتشر می سازند. پایگاه اطلاع‌رسانی "آرشیو امنیت ملی" آمریکا که مرکز روزنامه‌نگاری تحقیقاتی برای انتشار اسناد خارج شده از حالت طبقه‌بندی است ابتدا در 14 فروردین 1371 و سپس روز ششم تیرماه 1393 ( 27 می 2014 ) اسناد تازه‌ای از کودتای 28 مرداد سال 1332 علیه دولت "محمد مصدق"، نخست وزیر وقت ایران منتشر کرد.

طبق روایت داخلی سازمان سیا از این عملیات « هنگام برنامه‌ ریزی‌های اولیه برای انجام کودتا علیه ایران در سال 1953، "لوی هندرسون"، سفیر وقت آمریکا هشدار داده بود که شاه از جانشین پیشنهاد شده آمریکا برای مصدق،  حمایت نخواهد کرد، اما ارتش هم نقشی که از آن انتظار می‌رود را بدون همکاری شاه ایفا نخواهد کرد»

آرشیو امنیت ملی توانسته پس از درخواست به جدیدترین نسخه از طبقه‌بندی خارج شده روایت تاریخی سازمان سیا با عنوان "نبرد برای ایران، نوشته شده در اواسط دهه 1970" دست یابد. در این اسناد آمده است اعضای پایگاه سازمان سیا در تهران و برخی مقامات در مقر مرکزی سیا با اعلام مخالفت بافرضیه‌های برخی ازطراحان کودتا، درآمریکاموافقتشان را با نظر"هندرسون"نشان داده اند.

پیش از این محققان علوم تاریخ به این نتیجه رسیده بودند که برخی مخالفت‌های کلی با کودتا وجود داشته و سرانجام هندرسون با انجام آن موافقت کرده است، اما اسناد فاش شده جدید جزئیات دقیق‌تری از ماهیت این اختلافات و دیدگاه‌های برخی از مقامات آن زمان ارائه می‌دهند.

همچنین در این اسناد نقش انگلیس که تاکنون هیچ مقام امریکایی و انگلیسی به آن اعتراف نکرده‌اند و  این موضوع را به طرز مرموزی پنهان کرده اند، فاش شد. با این حال، در سند جدید دست‌کم در دو مورد به  نقش این کشور اشاره شده است. درگزارش سازمان سیا امده است که انگلیسی‌ها از چند نظر "درباره دشمنانشان قضاوت‌های نادرستی کرده‌اند" وهمین قضاوت‌ها واقدامات نادرست آنها بود که مصدق را وادار به اتخاذ تصمیمات غیرقابل دفاع کرد و همچنین رویکرد عجولانه انگلیس خطر جنگ با شوروی را ایجاد کرد.

همچنین در این اسناد تاریخی مانند برخی منابع تاریخی دیگر به برخی از ویژگی های منفی شخصیتی شاه هم اشاره شده است. از جمله اینکه : "ضعف وی در تصمیم‌گیری و تلقین‌پذیری‌اش از نصایح بد، شهره خاص و عام بود." در این اسناد به اختلافات  فضل‌الله زاهدی که آمریکا وی را برای جانشینی مصدق در نظر گرفته و شاه هم  اشاره شده است.

پیش از این گزارش‌ها  ادعا کرده بودند که مصدق در روز28 مرداد 1332 در خانه‌اش محصور شده و سپس وادار به فرار از راه دیوار باغ شده بود، اما در روایت جدید سازمان سیا، ادعا شده که مصدق در آن زمان در خانه‌اش نبوده بلکه به یک منزل مجاور رفته و در آن پناه گرفته بود.

در همین حال برخی از صفحات سند جدید که مربوط به نقش انگلیس در کودتا است پاک شده‌اند تا نقش این کشور کماکان مرموز باقی بماند، اما دست‌کم در دو جا از انگلیس نام برده شده است. در اولین مورد اشاره شده که "دو کشور انگلیس و آمریکا به طور رسمی پذیرفته‌اند که این عملیات پس از آن انجام شده که راههای معمول و منطقی برای تعامل بین‌المللی و داد و ستد (با ایران) به شکست انجامیده است"؛ و در مورد دوم اشاره شده که چند هفته قبل از آغاز عملیات، یک مقام وزارت خارجه آمریکا تأکید کرده که اگر قرار باشد کودتا پیش برود، لندن باید تعهدی جدی  برای داشتن رویکردی منعطف درباره حل و فصل اختلافات نفتی با دولت ایران داشته باشد. 

نویسنده این سند از رویکرد انگلیس و قضاوت‌های نادرست آن کشور انتقاد کرده است. مطابق این سند، اشتباه اصلی انگلیس این بوده که فکر می‌کرده که از دست رفتن منابع نفتی "تهران را به زانو درمی‌آورد"، اما بر اساس این سند در واقع" تنها آن‌ها( ایرانیان) را وادار کرد دست به اقدامات خطرناک بزنند و کارهایی انجام دهند که آینده کشور خودشان را هم به خطر انداخت. به علاوه، در صورتی که انگلیسی‌ها، مطابق چشم‌اندازها و تصورات قبلی اقدام به ارسال کشتی‌های جنگی و نیروهای زمینی می‌کرد، شوروی، به احتمال خیلی زیاد وارد جنگ می‌شد و شاید شعله جنگ جهانی سوم برافروخته می‌شد."

اصل سند جدید منتشر شده در لینک ذیل می توانید ببینید  

http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB476/

لینک مربوط به سند دیگری که در سال گذشته به منظور بهره برداری های سیاسی توسط آمریکا منتشر شد در لینک ذیل می توانید ببینید :

http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB435/