به مناسبت فرا رسیدن ایام دهه فجر 1399

نگاهی به خفقان و استبداد در دوران پهلوی

برداشت آزاد از کتاب صعود چهل ساله نوشته سید محمدحسین راجی و سید محمد رضا خاتمی

در دوران پهلوی، خفقان به حدی زیاد بود که حتی مهمترین هم پیمانان شاه هم مجبور به اعتراف دراین باره می شدند؛ برای مثال جیمی کارتر، رئیس جمهور اسبق آمریکا، در خاطراتش نوشته است: «در دوران شاه، حداقل ۲۵هزار زندانی سیاسی در ایران وجود داشت.» ( کتاب خاطرات دو سفیر نوشته ویلیام سولیوان و آنتونى پارسونز، ص 447 ).

فرد هالیدی در صفحه 92 کتاب دیکتاتورى و توسعه سرمایه دارى در ایران نوشته است: "در سال ۱۳۵۴ تعداد زندانیان سیاسی در ایران را بین ۲۵ هزار تا ۱۰۰هزار نفر اعلام می کند. کارنامه هیچ کشوری در جهان سیاه تر از کارنامه ایران در زمینه حقوق بشر نیست. جلادان ساواک افزون بر شوک الکتریکی و ضرب وشتم مخالفان، از انواع وحشی گریها استفاده می کردند؛ از جمله فروبردن بطری های شکسته در نشیمنگاه، آویختن وزنه بر بیضه ها، پوشاندن کلاهخودهای ویژه، مورد تجاوز جنسی قراردادن زندانیان و تجاوز به زنان و دختران فرد دستگیرشده در مقابل چشم وی برای گرفتن اعتراف.

پهلوی ها و دربارشان سعی در غربی سازی فرهنگ ملی مذهبی کشور داشتند؛ از این رو از هیچ فرصتی برای ترویج فرهنگ کشورهای غربی و تخریب اعتقادات ملی مذهبی فروگذار نبودند. تغییر مبنای تقویم از هجری به شاهنشاهی، از جمله نمونه های بارز این مبارزه بود. با ظهور انقلاب اسلامی، سعی در بازگردانی مفاهیم غنی ملی و دینی در دستور کار متولیان امر قرار گرفت و برخلاف دوران پهلوی که ملاک نام گذاریها اغلب مفاهیم قدرت مآبانه و لذت طلبانه بود، در این دوران، موضوعات مرتبط با مبانی اسلامی و اخلاقی ملاک نام گذاری قرار گرفت.

برای مثال، قبل از انقلاب، روز تولد رضاشاه روز پدر نامگذاری شده بود؛ اگرچه بعد از انقلاب، روز میلاد اسوه تقوا ، امیرالمؤمنین علی علی، روز پدر نام گرفت؛ همچنین روز دعا برای سلامتی شاه در ۲۱فروردین، یعنی روزی که شاه در سال ۱۳۴۴ از ترور جان سالم به در برد و ۱۵بهمن، روز رفع خطر از شاه در سال ۱۳۲۷، اگرچه بعد از انقلاب با توجه به آموزه های دین مبین اسلام، روزهای عرفه و شبهای قدر برای دعا و نیایش انتخاب شد. روزهای جشن هم عبارتند بودند از ۲۸ مرداد به مناسبت کودتای ۲۸ مرداد؛ ۲۵ شهریور، روز آغاز سلطنت محمدرضا پهلوی؛ ۶مهر، به مناسبت سالروز سروش آریامهر؛ ۲۱مهر، روز تولد فرح؛ ۱۴ آبان، روز تولد شاه، ۱۶ آبان، روز تولد ولیعهد)؛ 6 بهمن به مناسبت انقلاب شاه و ملت و ۳ اسفند به مناسبت کودتای ۳ اسفند، به روزهای جشن های ملی، مانند نوروز و پیروزی انقلاب و جشن های مذهبی، مثل مبعث پیامبر اکرم ولی و اعیاد اسلامی و میلاد ائمه اطهار علی (ع) الان تغییر کرد.

خودباختگی درباریان، حتی در انتخاب نام میادین شهرها نیز نمایان بود و بیشتر میدان های مهم شهرها به نام سردمداران مستکبر دول استعماری نام گذاری شده بود؛ از طرف دیگر، شاه و درباریان همواره سعی در نفوذ در باور داشتند؛ به حدی که فقط در تهران، ۶۶ خیابان به نام شخص شاه یا خاندان پهلوی بود. از این میان میتوان به تغییر نام خیابان الیزابت دوم به کشاورز، آیزنهاور به آزادی، روزولت به مبارزان و بعد شهید مفتح، کندی به توحید و چرچیل به بابی ساندز اشاره کرد.