آیت الله گلپایگانی : این دولت به هیچ چیز عقیده ندارد

موضوع : گلپایگانى پیرو 3350/21 ـ 28/9/48



از : 21 تاریخ 29/9/48

به : 316 شماره : 3952/21

بعدازظهر 28/9/48 لطف‏اله صافى و طلبه ناشناخته دیگرى که اهل شیراز بود در منزل گلپایگانى با ایشان ملاقات. گلپایگانى اظهار مى‏کند اینها مى‏خواهند روحانیت شیعه را مثل روحانیت سنى بکنند که علماء شیعه مثل علماء سنى تابع دولت باشند و اما حکام اهل تسنن با مردم موافق هستند و این دولت موافق نیست زیرا اینها مى‏خواهند خودشان نماز نخوانند ولى روحانیت نماز بخواند و این دولت به هیچ چیز عقیده ندارد. نه نماز نه روزه نه اینکه بگویند شراب حرام است لطف‏اله صافى اظهار کرد وزیر اوقاف ترکیه ریش دارد و متدین است و اکثر کشورهاى اسلامى که اوقاف دارند متصدى آن آدم متدین است برخلاف ایران که عصار دین ندارد. لطف‏اله صافى افزود این وضع مجلات ایران است مجله‏اى است به نام رنگین کمان مرتب به روحانیت حمله و اهانت مى‏کند و این مجله استدلال آورده براى برحق بودن خلیفه اول و خلیفه دوم با اشعار مثنوى و عطار و بعد توهین کرده به روحانیت.

گلپایگانى در پاسخ گفت ولى در عین حال خوبست یکى به شاه بگوید تو که مى‏گوئى من شیعه هستم جلو این کارها را بگیر طلبه ناشناس از گلپایگانى سئوال مى‏کند تکلیف چیست او در پاسخ مى‏گوید باید چند روز درسها را تعطیل کنیم به خاطر باز شدن سینما و اظهار تنفر بنمائیم. گلپایگانى افزود من به هیچ کس کار ندارم هر کس وظیفه‏اى دارد و باید عمل کند بعد از خروج طلبه ناشناس على صافى برادر لطف‏اله صافى و سیدمهدى فرزند آیت‏اله وارد و بالاتفاق مشغول مذاکره در مورد سینما شدند ابتدا گلپایگانى اظهار کرد اینها مى‏گویند تمام تحریکات زیر سر گلپایگانى است من خودم به عنوان اعتراض به سینما چند روز نماز نمى‏روم و درس را هم تعطیل مى‏کنم و آقایان هم هر چه وظیفه شرعى آنهاست عمل کنند. گلپایگانى خطاب به حاضرین در جلسه اضافه کرد شما به طلاب حرفى نزنید فردا طلاب بروند در مسجد بنشینند و در انتظار بمانند و بعد ببینند ما نرفتیم بالاخره سئوال مى‏کنند که فلانى چرا امروز درس نیامد بعد معلوم مى‏شود که ما به عنوان اعتراض درس را تعطیل کرده‏ایم و همچنین نماز را، ممکن است علماء دیگر هم درس را تعطیل کنند.

گلپایگانى گفت من یقین دارم که دیگر این کار برنمى‏گردد و سینما بسته نمى‏شود ولى الآن در قم زوار زیاد است لااقل مردم بدانند که ما مخالف هستیم وى افزود دولتیها تهیه زیاد دیده‏اند که اگر کسى حرفى بزند سرکوبى کنند در موقع اصلاح اراضى عموم فهمیدند که علما مخالف هستند لطف‏اله صافى در پاسخ گفت ولى اگر ما حرف نزنیم فردا مى‏گویند با موافقت علما این کار انجام شده و اضافه کرد اگر حرفى نزنیم ممکن است کار به جائى برسد که بعضیها بیایند استجازه کنند که ما فیلم خانه خدا را برویم یا خیر در این میان على صافى گفت سازمان زنان در قم چیست این دیگر چه مى‏خواهد بگوید گلپایگانى در دنباله اظهارات خود افزود که خوبست خود طلاب و علماء بدون گفته ما نماز و درسها را تعطیل کنند تا دولت نگوید فقط گلپایگانى مخالف است و بداند همه مخالف هستند وى اضافه کرد از فردا دیگر نماز نمى‏روم و درس را هم تعطیل مى‏کنم زیرا از بس اوقات من تلخ است حواس ندارم و نمى‏توانم درس بگویم.

على صافى گفت اوقاف یک عده طلبه فرستاده به مشهد براى طى دوره که بعد به روستاها بروند گلپایگانى گفت سیدکاظم قزوینى نامه‏اى نوشته و گفته که از مراکش براى من نامه داده‏اند که ما قرآن نداریم و 25 هزار جلد قرآن بفرستید مگر سیدکاظم آزاد شده؟ سیدمهدى گفت بله و اضافه کرد که سیدکاظم نوشته از اینجا نمى‏توانیم براى مراکش قرآن بفرستیم شما بفرستید سیدمهدى گفت به هر حال باید مقدارى قرآن براى مراکش بفرستیم و بگوئیم اهدایى جامعه علمى جهان تشیع قم است سیدمهدى ادامه داد که از مراکش نوشته‏اند براى سیدکاظم که ما محدود هستیم و پول داریم ولى نمى‏توانیم پول را از مملکت خارج کنیم زیرا دولت ما (دولت مراکش) مانع مى‏شود و سیدمهدى اضافه کرد که باید آنها از طریق سفارت اقدام کنند على صافى گفت ممکن است دولت ایران مخالفت کند و نگذارد قرآن فرستاده شود مهدى در جواب گفت خیر دولت فعلاً به قرآن کار ندارد و مانع نمى‏شود لطف‏اله صافى با اظهار تعجب گفت با اینکه ملک حسن علاقه زیاد به قرآن دارد معلوم نیست چرا در مراکش قرآن چاپ نکرده است بالاخره قرار شد مقدارى قرآن به مراکش بفرستند. مجددا صحبت از تعطیل و نماز پیش آمد و تصمیم گرفته شد چند روز درس و نماز تعطیل شود سیدمهدى اظهار کرد باید روز چهارشنبه درس شروع شود که لااقل یک هفته درسها تعطیل شده باشد گلپایگانى من از کسى منت نمى‏کشم هر کس مى‏خواهد براى خدا تعطیل کند سیدمهدى گفت آب که از سر گذشت چه یک نى چه صد نى سیدمهدى خطاب به پدر گفت شما فردا چه درس را تعطیل کنى چه نکنى دولت با ما خوب نیست و خوب هم نمى‏شود منتهى اگر شما درس نروید با ما بدتر مى‏شوند و افزود تمام تلگرافهاى ما را به مناسبت عید فطر عمدا نفرستادند و پیشنهاد کرد خوبست یک مطلبى بنویسم و در روز چهارشنبه آقا بعد از درس ضمن گریه کردن آن را بخواند یا اینکه بدهد به یک نفر طلبه بخواند و افزود که باید بنویسیم در خیلى از دهات و روستاها آب آشامیدنى ندارند ولى شما سینما درست مى‏کنید. مردم برق ندارند بیمارستان ندارند. چرا با این فلاکت سد رودخانه مى‏سازید و بعد مى‏روید پول خرج سینما مى‏کنید مگر اینهمه سینما درست شده اخلاق مردم را درست کرده مگر دیگر دزدى نمى‏شود. نامبرده اضافه کرد بایستى از این قبیل مطالب در بیانیه بنویسیم که گلپایگانى با این پیشنهاد سیدمهدى موافقت نمود و سیدمهدى خطاب به پدر اظهار کرد شما روى منبر بعد از درس در مسجد اعظم به مردم بگو چونکه نمى‏گذارند ما چاپ کنیم لذا خودم آمده‏ام برایتان بخوانم لطف‏اله صافى و على صافى هم تصدیق کردند.

سیدمهدى گفت فعلاً ما تا روز چهارشنبه مبارزه منفى داریم که آقا از منزل بیرون نرود. نه درس بگوید و نه نماز. على صافى گفت اگر سازمان از من سئوال کرد تلفنى چه بگویم مهدى گفت هیچ بگو مگر سینما در قم باز شده ما اطلاع نداریم و اضافه کرد که در مقابل سینما جمعیت خیلى زیاد بود چه خوب بود مردم تحریک مى‏شدند و یا حسین مى‏گفتند و با چوب و چماق مى‏افتادند به جان اداریها و افزود که سینما در قم شده مثل سلام شاهنشاهى و اضافه کرد که مردم شرف ندارند و شجاعت ندارند باید بریزند شلوغ کنند امروز آنجا جنبه مسجد داشته جنبه مقدسى داشته فرماندار صحبت کرده سیدمهدى خطاب به گلپایگانى ادامه داد که شما بگو اینها ما را وادار مى‏کنند صحبت کنیم یک کار زشت و منکر را مى‏خواهند به نام اخلاق و امام زمان تمام کنند. گلپایگانى یک نفر طلبه خواب دیده که شاه با دار و دسته‏اش دم مسجد شاه ایستاده و قوام‏السلطنه وارد شد شاه چند مرتبه بلند گفت احمد قوام. احمد قوام چرا این انگلها را از بین نبردید و این طلبه در خواب به شاه گفته ما طلاب انگل هستیم؟ مگر ما سینما درست کردیم مگر ما سپاه زن درست کردیم. گلپایگانى اضافه کرد یک نفر طلبه دیگر خواب دیده حضرت رضا گفته مصر پیروز است. در این وقت صحبت از شب سال و مجلس فاتحه به میان آمد و گلپایگانى گفت اگر بخواهیم روز سه‏شنبه شب سال بگیریم باید از منزل خارج شویم بهتر است فاتحه را تأخیر بیاندازیم و روز جمعه بگیریم سیدمهدى گفت درس باید تا روز چهارشنبه تعطیل باشد و روز چهارشنبه آقا برود درس و بعد از درس این مطالب را که نوشته مى‏شود یا خودش یا دیگرى بخواند على صافى و لطف‏اله صافى مى‏گفتند روز سه‏شنبه درس را شروع کنیم بهتر است ولى مهدى قبول نکرد در این وقت تلفن صدا کرد على صافى گوشى را برداشت و ضمن صحبت گفت فعلاً دو نفر از آقایان اینجا هستند و کار داریم گلپایگانى با ناراحتى اظهار داشت چرا این حرف را زدى الآن سازمان مى‏فهمد و فورا به تهران اطلاع مى‏دهد مى‏گویند کى اینجا هست.

سیدمهدى به گلپایگانى گفت به هر حال ما باید احساسات مردم را داغ نگاه داریم شما خودتان را ناراحت نکنید کارى شده چکار کنیم اگر خیلى زیاد هم تند برویم جلو کارهایمان را مى‏گیرند فعلاً باید احساسات مردم را نگهداشت تا روز مساعد بالاخره وضع همیشه اینطور نیست و افزود ممکن است متوجه شوند که شما مى‏خواهید صحبت کنید درب مسجد را ببندند گلپایگانى گفت خوب مى‏شود مثل روز فیضیه. بعد صحبت از مدرسه حجتیه1 شد سیدمهدى گفت من به وسیله بنى‏فضل2 به آسید حسن حجت3 اطلاع دادم که ما مرتب پول آب و برق مدرسه حجتیه را مى‏دهیم و چنانچه مخارج دیگرى هم داشته باشد حاضریم و آسید حسن حجت بنى فضل را فرستاده و پیغام داده این جریان را شریعتمدارى متوجه شده و خیلى ناراحت شده و گفته شما مدرسه را در اختیار گلپایگانى گذاشته‏اید و تمام کمکهایى که به من مى‏کرده قطع کرده است و دیروز با آنکه میانه خوبى با آسید حسن حجت ندارد به منزل وى رفته است. مهدى افزود من به بنى فضل گفتم خلاصه ما حاضریم پول آب و برق و مخارج ساختمان مدرسه حجتیه را بدهیم و اما کمکهایى که به آسید حسن حجت مى‏شود و شریعتمدارى قطع کرده فعلاً نمى‏دهیم زیرا ممکن است آسید حسن دو طرفه بازى کند اگر ثابت شود که یک طرفه است به او کمک مى‏کنم.

نظریه منبع : نظرى ندارد.

نظریه رهبر عملیات : مفاد گزارش صحت دارد. ارم

نظریه امنیت داخلى : مفاد گزارش منبع مورد تأیید است گلپایگانى بعد از افتتاح سینما در جلسه درس حاضر نشده و مصمم است به نماز هم نیاید و او مى‏خواهد با ادامه این برنامه اعتراض خود را در مورد اعتراض سینما به گوش عموم برساند. اصلح است روزى که جهت تدریس در مسجد اعظم قصد قرائت بیانیه را مى‏نماید به طرق مقتضى از اقدامات وى جلوگیرى به عمل آید همانطور که مکرر به عرض رسید محرکین گلپایگانى سیدمهدى و برادران صافى مى‏باشند. ضمنا در صورت موافق به سیدمهدى یا صافیها ابلاغ شود فورا خود را به آن اداره کل معرفى و مذاکرات لازم با نامبردگان قبل از اجراى این برنامه به عمل آید. روحانى

رئیس ساواک : به نظر نمى‏رسد گلپایگانى بیش از یک یا دو روز از آمدن به درس خوددارى نماید بعد از دو روز. مهران

گزارش عرضى تهیه شود.4



1ـ مدرسه حجتیه یکى از بزرگترین و وسیع‏ترین مدارس حوزه علمیه قم است که به دستور مرحوم آیت‏اللّه‏ العظمى سید محمد حجت کوه کمره‏اى تأسیس شد. مرحوم آیت‏اللّه‏ حجت در سال 1364 قمرى (حدود سالهاى 24ـ23 ش) «پارک» کامران میرزا پسر ناصرالدین شاه قاجار که جهت اقامت ایام زیارتى خود در کنار رودخانه قم در دو طبقه ساخته بود خریده و در روز 20 جمادى‏الثانى همان سال که مطابق سالروز ولادت حضرت زهرا سلام‏اللّه‏ علیها بود کلنگ تأسیس ساختمان مدرسه را در کنار آن ساختمان بر زمین زد. این مدرسه که بعدها به نام بانى آن معروف به «مدرسه حجتیه» گردید در شش قسمت مجزا، در دو طبقه بنا گردیده است و جمعا داراى 126 اطاق روشن و آفتاب‏گیر است. در قسمت مشرق مدرسه، مسجد زیبا و صحن کوچک آن که به هزینه مرحوم حاج احمد اتفاق از تجار آذربایجان مقیم تهران بنا شده است و مقبره مرحوم آیت‏اللّه‏ حجت نیز در کنار مسجد است. علاوه بر ساختمان عمومى مدرسه در سمت پائین مسجد قسمت دیگر ساختمان مدرسه در دو طبقه است که بعد از رحلت مرحوم آیت‏اللّه‏ حجت بنا گردید. این مدرسه داراى کتابخانه‏اى است که در سال 1371 قمرى و در اواخر زندگى مرحوم حجت در گوشه‏اى از مدرسه حجتیه تأسیس یافته است. (یکصد سال مبارزه روحانیت مترقى، تاریخ قم، محمدحسین ناصرالشریعه).

2ـ بنى‏فضل در سال 1297 ه ش در تبریز متولد شد. وى با درجه ستوان دومى در سال 1323 کار خود را در ارتش شروع کرد و پس از طى مراحل مختلف آموزش نظامى در دانشگاه نظامى در ژاندارمرى خوزستان مشغول به کار شد و پس از طى دوره ستاد فرماندهى در سال 1348 به عنوان رئیس ستاد ناحیه ژاندارمرى کرمانشاه منصوب شد و در سال 1355 به عنوان رئیس ژاندارمرى اصفهان منصوب گردید. وى که در کشتار مردم انقلابى استان اصفهان و تجهیز چماقداران و دستگیرى مبارزین نقش به سزایى داشت در سال 58 به دست عدالت گرفتار آمد و در تاریخ 22/7/58 اعدام گردید.

3ـ سیدحسن حجت فرزند سیدمحمد حجت کوه‏کمره‏اى در سال 1342 ق در تبریز متولد شد در سال 1349ق همراه پدرش به قم مهاجرت نمود و پس از تحصیل مقدمات و سطوح در کلاس درس خارج پدرش شرکت نمود و پس از آن مدتى از محضر آیت‏اللّه‏ بروجردى بهره برد سپس به تدریس و تبلیغ دین پرداخت (گنجینه دانشمندان، شریف رازى)

4ـ گزارش 30/9/48 اداره 316 ساواک حاکى است : «در ساعت 1030 روز 30/9/48 ساواک قم تلفنى اعلام مى‏دارد آیت‏اللّه‏ شریعتمدارى و مرعشى نجفى به تبعیت از آیت‏اللّه‏ گلپایگانى جلسات درس خود را تعطیل، لکن در نماز جماعت حضور یافته‏اند و آیت‏اللّه‏ گلپایگانى همچنان از حضور در جلسات درس و نماز خودددارى نموده است.». در ذیل گزارش فوق اداره کل 316 نظر داده است : «به نظر نمى‏رسد احضار نامبردگان مثمرثمر باشد و در شرایط موجود هرگونه اقدامى در قبال فعالیتهاى مضره گلپایگانى موجب بزرگ شدن و تحکیم موقعیت او خواهد شد. بدیهى است مراقبتهاى لازم به عمل خواهد آمد تا چنانچه افرادى قصد چاپ و انتشار بیانیه‏اى که قرار است گلپایگانى در جلسه درس قرائت کند داشته باشند نسبت به جلوگیرى از تصمیمات آنان اقدامات لازم مبذول گردد.»