شگردهای امریکا برای حضور در ایران- قسمت دوم

اعزام مبلغ مذهبی (میسیونر مذهبی)

اشاره:

امریکا برای حضور در ایران به عنوان کشوری با ژئوپلتیکی استثنایی در منطقه، به غیر از نیازمندی به جلب حمایت از سوی ایرانیان باید به فکر اروپاییان حاضر در ایران که دارای سابقه حضوری نسبتاً طولانی داشتند به عنوان معارضان منافعش می بود.

مصون داشتن منافع امریکا از تعرض اروپاییان، به او آموخت تا ضمن دوری از روشهای سنتی اروپاییان یعنی استخدام «جاسوس» و «مزدور»، و با توجه به ثروت زیاد از راههای دیگری مبتنی بر وضعیت سیاسی و اقتصادی آن زمان ایران به «اشتیاق زایی»، «مریدپروری» و «مدیون سازی» با انتخاب از میان اتباع ایرانی یا به صورت عمومی در دوره های مختلف زمانی برای نفوذ خود استفاده کند.  از نمونه های بارز آن می توان :

- حضور در صنعت قالیبافی ایرانیان.

- اعزام مسیون (مبلغین مذهبی) به ایران.

- تأسیس مدرسه برای شهروندان ایرانی توسط مسیونرها

- اعطای تابعیت امریکایی به شروندان ایرانی

- تأسیس خیریه با مرکزیت خارج از کشور

- تأسیس بیمارستان

- ایجاد اغوا در رجل سیاسی وقت ایران به عنوان دستآویزی برای راهی از سیتره انگلیس (این اغواگری تا باقیمانده های نسل قاجار و کودتای سیاه 28 مرداد 1332 اثر داشت)

******

توضیحی کوتاه در مورد اسناد:

امریکا با بهره جستن از قرارداد دوستی و تجاری ایران و امریکا (منعقده در 13 سپتامبر 1856 برابر 22/06/1235 هجری خورشیدی) که حق قضاوت کنسولی را برای اتباع امریکایی به رسمیت شناخته بود. لذا کشیشانی را به عنوان مبلغین مذهبی (میسیونر) به ایران می آمدند.

در ابتدا حضور کشیشان میسیونر برای تبلیغ و آموزش اعتقادات دینی هم مسلکان خود (مسیحیان) به نظر می رسید، لکن در عمل آنها با تملک عبادتگاهها (کلیسا) و مدارس آموزش عمومی (غیر دینی) (خاص مسیحیان)، و با مصونیتی که عهدنامه دوستی و تجاری به آنها می داد به اعمال نظرات و مقاصد خود تحت عنوان اماکن «خصوصی» داشتند و اجرای برنامه های آموزشی خود در آن مدارس داشتند.

شاید در مقارنه بتوان از تأسیس کلاسهای آموزش زبان مانند انجمن ایران و امریکا، ایران و انگلیس، مدرسه سن لوی (آموزش عمومی) قبل از انقلاب اسلامی در کشور و تشکیل سازمانهای مردم نهاد (NGO) در کشورهای تازه استقلال یافته شوروی در آسیای میانه که از سیاستهای نفوذ امریکا در منطقه بود و ایجاد انقلابات موسوم به (انقلاب رنگی) را رقم ، نام برد.

اسنادی راجع به: اعزام مبلغین مذهبی (مسیونر مذهبی) به ایران

----------------------

صفحه: 1

مشخصه سند: GH1326-K42-P44-23

----------------------

تاریخ: 21 صفر 1326(برابر با 1287/01/05 هجری خورشیدی)

از: وزارت امورخارجه

در خصوص میسیونرهای امریکایی و فرانسه و انگلیس و غیره و نفوذ آنها در ارومی و سلماس که مرقوم فرموده بودید استحضار حاصل نمود. خوب است تمام این معایب و عدم اعتماد و بی مبالاتی حکام و مأمورین را با میسیونرها و لازم نیست بنده تصدیع بدهم. حالا باید بهر طور ممکن است حتی المقدرجلوگیری کرد چنانچه خدمت جناب مستطاب عالی تلگرافاً زحمت دادم در این خصوص هرچه بنظرتان می رسد تلگراف نمایید وزارت خارجه اقدام نماید و هر چه آنجا باید منع و جلوگیری بشود خودتان تشریف دارید و آنچه لازمه اقدام است مضایقه نمی کند امیدوار است ان شاالله توجهات جناب مستطاب عالی تا اندازه ای که ممکن است جلوگیری از آنها بشود چندی قبل مجلل الملک در باب بعضی ارامنه که تذکره (1)تبعیت امریکا و انگلیس کرده بودند شرحی نوشته بود، جناب مستطاب عالی به او تعلیماتی به فرمایید که این اشخاص را به تبعیت خارجه نشناسد ناچار در موقع لزوم مأمورین خارجه سعایت (2) خودشان را اظهار خواهد کرد آنوقت وزارت خارجه به هر طور که مقتضی است جواب خواهد داد (ناخوانا) جلالت مستدام باد

امضا: (ناخوانا)

----------------------

صفحه: 2

مشخصه سند: GH1327-K10-P3،4-38

----------------------

تاریخ: 4 شهر جمالی الثانی 1327 (برابر با 1288/02/04 هجری خورشیدی)

از: سفارت سنیه (3) اتازونی (4)

یادداشت

چون حضرات روحانیان مامورین خاک ایران از طرف انجمن روحانیون ینگی دنیا (5) مباشرت خریداری املاک جهت عبادتخانه (6) و مریضخانه (7) در تهران و همدان و تبریز و ارومیه و قزوین داشته اند. آنچه ابتیاع شده قباله جات (8) به عناوین خود مباشرین (9) است و حالیه قصد انتقال به روحانیون آن انجمن دارند خواهشمند است سفارت را در میزان شرح این کار (10) و صحت انتقال نامه قرین استحضار فرمایید (11).

----------------------

شرح واژگان 

(1) تذکره: گذرنامه، پاسپورت (انگلیسی)

(2) سعایت: بدگویی کردن، سخن چینی کردن

(3) سفارت سنیه: «سنیه» از کلمات تعارف است به معنی: سفارت بلندمرتبه

(4) اتازونی: امریک، ینگی دنیا، امریکا

(5) انجمن روحانیون ینگی دنیا: انجمن کشیشان امریکا

(6) عبادتخانه: در اینجا مقصود کلیسا

(7) مریضخانه: بیمارستان

(8) قباله جات: سند مالکیت

(9) مباشرین: مباشر، کسیکه کار را انجام داده است، در اینجا کسیکه به نمایندگی از فردی حقوقی یا حقیقی خرید را انجام داده یعنی کارپرداز.

(10) میزان شرح این کار: احتمالاً، مبلغ هزینه این تبدیل سند

(11) صحت انتقال نامه قرین استحضار فرمایید: جمله محترمانه به جای، «نتیجه انتقال را اعلام کنید»