لغو سفارشات نظامی دوره پهلوی و خیانت بختیار

در ماه فوریه ۱۹۷۹ میلادی (بهمن 1357)، تعدادی از اعضای کمیسیون نیروهای مسلح ایالات متحده نسبت به امنیت سلاح های فوق پیشرفته ارتش ایران ابراز نگرانی می کنند.

"پاتریک شرودر"[1] سناتور دموکرات ایالات کلورادو می‌گوید امنیت موشک‌های فونیکس ایران با خطر روبه‌روست، ایران ۲۷۰ فروند از این موشک، که پیشرفته ترین نوع خود در جهان بوده و نزدیک به ۲۰۰ کیلومتر برد دارد را در اختیار دارد. مقامات پنتاگون ابراز اطمینان می‌کنند که ارتش ایران همچنان این موشک ها و هواپیماهای اف-14 را در کنترل خود دارد.

چند روز بعد، خبرگزاری های داخلی و خارجی این گزارش را مخابره می نمایند: ایران قرارداد خرید۱۶۰ فروند هواپیمای اف-۱۶ را لغو می‌کند، به موجب این قرارداد تاریخ تحویل این هواپیماها ۱۹۸۰ شروع و تا سال ۱۹۸۳ آخرین اف-۱۶ تحویل می شد. ایران ۶۶۰ میلیون دلار برای خرید نزد پنتاگون پول دارد که از مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار بابت لغو قرارداد ها باید خسارت پرداخت کند، دیگر قراردادهای لغو شده عبارتند از:

1) ۷ فروند هواپیمای جمع‌آوری آواکس به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار

2) دو فروند از چهار رزم ناو Spruance و سلاح های مربوطه، ارزش کلی قرارداد ۱.۴ میلیارد دلار

3) ۱۶ فروند هواپیمای شناسایی 4E-RF    به ارزش ۲۱۶ میلیون دلار

4) نفربرهای زرهی و سایر ماشین آلات حمل و نقل

5) ۴۰۰ فروند موشک فونیکس به ارزش ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار

6) ۳۰۰ فروند موشک ضد کشتی هارپون به مبلغ ۱۰۰ میلیون دلار

7) ۳۶۰ فروند موشک هاک به مبلغ ۳۰ میلیون دلار

8) ۴۰۰ فروند اژدر GAULD MK46 به مبلغ ۴۷ میلیون دلار

 این تفاهم نامه را از طرف ایران معاون وزارت جنگ، سپهبد تسلیم توکلی، معاون تسلیحاتی وزارت جنگ و از سوی آمریکا "اریک فون ماربد" امضا کرده اند.[2]

ژنرال هایزر در خاطرات خود می‌نویسد: "وظیفه من در گام اول، امضای یک یادداشت تفاهم بود. دستورات واشینگتن به اریک کاملا واضح بود: تهیه و انعقاد یک یادداشت تفاهم با ایران". سپس، هایزر در چند جا اشاره می‌کند که ارتشبد طوفانیان با امضای چنین یادداشتی موافق نبود و سرانجام هم امضا ننمود"[5]

در ۱۴ بهمن سال ۱۳۵۷ برابر با 3 فوریه ی ۱۹۷۹، به موجب یک تفاهم‌نامه ی دیگر که بین کشورهای ایران و آمریکا امضا می گردد،دو کشور بر سر تقلیل سفارشات نظامی ایران به توافق می‌رسند و ایالات متحده ارسال موشک به ایران را به شرح زیر تقلیل می دهد:

9) 200 پرونده موشک هارپون

10) 258 فروند موشک استاندارد

11) 360 فروند موشک هاک

12) 362 فروند موشک سایدوایندر

 13)380 فروند موشک اسپارو

 14) 444 فروند موشک فونیکس

گفتنی است که تمام این موشک ها، به جز هارپون در نیروی هوایی کاربرد داشته و به واسطه عدم تحویل آنها به ایران قدرت نظامی هواپیماهای جنگنده ایران به میزان قابل توجهی کاهش می یافت. در چهارم فوریه ی همان سال، اعلام می‌گردد که دولت ایران به علت تقلیل ناگهانی درآمد نفت، قسمت اعظم سفارشات ۱۰ میلیارد دلاری اسلحه به ایالات متحده از جمله هواپیماهای اف-16 ، هواپیماهای آواکس، دو ناوشکن، ۲۰ فروند اف-4  و قسمت اعظم موشک های سفارشی را لغو می‌کند.

از نکات بسیار مهم در خصوص لغو این قرارداد ها، عدم تمایل امضای آن توسط ارتشبد حسن طوفانیان است. طوفانیان بیشترین تعامل را با کارخانجات آمریکایی داشته و از نتایجی که لغو این قرارداد ها می توانست بر امنیت و اقتصاد ایران بگذارد، خبر داشته است. ارتشبد جعفر شفقت که چند سال قبل، عهده دار ریاست ارتش دوم و بعد از آن هم جانشینی ستاد بزرگ ارتشتاران شده بود، بهتر از هر فرد دیگری از اهمیت این سلاح‌ها و میزان تأثیر منفی که می توانست به قراردادها بر امنیت ایران بگذارد، خبر داشته است همچنین ارتشبد جعفر شفقت که چندسال قبل،عهده دار ریاست ارتش دوم و بعد از آن هم جانشینی ستاد بزرگ ارتشتاران شده بود، بهتر از هر فرد دیگری از اهمیت این سلاح ها و میزان تاثیر منفی که می توانست لغو قراردادها بر امنیت ملی ایران بگذارد، خبر داشت .اما دستور انجام آن را صادر نمود و این خیانت بزرگ اجرایی شد.[6]

 شایان ذکر است، امام خمینی (ره) در تاریخ 25/10/۱۳۵۷ ،در ارتباط با اربعین پیامی را صادر کرده و توصیه های نه گانه ای را ابلاغ نمودند که در بند دوم آن چنین آمده است: " از قرار اطلاع دولت آمریکا درصدد است که اسلحه و مهماتی را که در ایران است و در مقابل نفت به ایران تحمیل کرده است، یا به سرقت ببرد(اگر تاکنون نبرده باشد چنانچه بعضی از خبرگزاری ها افشا کردند) و یا منفجر کند.بر افسران و درجه داران ارتش و سایر نیروگاه‌ها نیروهای سه گانه است که از آن جلوگیری کنند و بر ملت است که با ارتش در این امر همکاری کنند و نگذارند پیش از این مال ملت را نابود یا چپاول کنند. افسران محترم بدانند که مسامحه در این خیانت به کشور اسلام است".

تیمسار فردوست در خاطرات خود به خیانت بزرگ ارتشبد شفقت و بختیاری اشاره می‌کند که در خور تامل است. او می نویسد:"دوران دولت بختیار کوتاه بود ولی او در همین ۳۷ روز بیش از نخست وزیران دوران پهلوی دزدی کرد. پرویز ثابتی از طریق مامورین ساواک، که از سابق در محل های حساس نخست وزیری گمارده شده بودند، کسب اطلاع کرد که بختیار حدود ۶۰۰ میلیون تومان از هزینه سری نخست وزیری را به نفع خود برداشت کرده که حدود ۱۰ میلیون تومان را بابت باخت های خود در قمار پرداخته و حدود ۱۰ میلیون تومان هم به منوچهر آریانا وزیر کار خود داده و بقیه را به جیب زده است.

 او این خبر را به من داد ولی این دزدی بختیار در برابر خیانتی که او کرد هیچ است و آن لغو سفارشات وسائل نظامی با آمریکا و انگلیس بود. مسلماً یکی از ماموریت‌های هایزر همین بود. زیرا واسطه لغو قرارداد باید نظامی باشد. جمع این سفارشات ظاهراً حدود ۱۱ میلیون دلار بود، که اکثر این وجوه به عنوان پیش قسط پرداخت شده بود".[8]

 فردوست در ادامه چنین می گوید:" به نظر من خیانت بختیار،شفقت( وزیر جنگ) و قره باغی (رئیس ستاد ارتش) در این مسئله بسیار بزرگ است و مسلم است که از این بابت حقوق حساب کلانی در خارج به بختیار پرداخت شده است .

 در همین ارتباط و در خاطرات ژنرال هایزر، نکته مهمی جلب توجه می‌نماید. وی می‌گوید:" ماموریت اریک فن ماربد در شرایط حساس و بحرانی اواخر عمر رژیم پهلوی است که هدف از آن تأمین منافع آمریکا در فروش های تسلیحاتی به ایران بود. دستورات واشینگتن به اریک کاملا واضح بود. تهیه و انعقاد یک یادداشت تفاهم با ایران. او با بررسی مجدد برنامه ها و مشخص کردن پروژه هایی که قابل توقف بود به کاهش هزینه منجر می‌شد یک کار بسیار عالی کرده بود. اما از این نگران بود که کسی این یادداشت‌ها را امضا نکند".]10[ این رویه ی آمریکا به حدی منفعت طلبانه بود که نه تنها صدای اعتراض فرماندهان ارتش را هم بلند کرد، بلکه نارضایتی خود هایزر را نیز در پی داشت:" از آنها خواستم که در مورد انعقاد یادداشت تفاهم برای برنامه‌های فروش نظامی، کوتاه بیایند. در این مورد گفتم مثل این است که بعضی‌ها در واشینگتن متوجه نیستند که دولت ایران چگونه فلج و درمانده شده است".]11[ آخرین مطلب در این خصوص، آن است که بر طبق مفاد قراردادهای امضا شده بین ایران و آمریکا، ایران مبالغی را به عنوان پیش پرداخت و مبالغی به عنوان اعتبار در فدرال بانک آمریکا قرار داده بود. بر اساس متون قراردادها،اگر از سوی طرفین، اقدام به لغو قرارداد میگردید، طرف مقابل مجاز به دریافت غرامت بود. تحت این شرایط، زمانی که ایران قراردادها را باطل اعلام نمود، پیش پرداخت وهر مقداری که تا آن موقع ایران پول واریز نموده بود، به همراه مبالغ شخصی که به عنوان غرامت لغو قرارداد در نظر گرفته شده بود، تماما به نفع دولت ایالات متحده آمریکا مصادره گردید و تمامی این تجهیزات ساخته شده هم در اختیار آنها باقی ماند که برابر اسناد موجود، تنها ظرف یک سال به کشورهای دوست آمریکا در این منطقه، همچون عربستان، پاکستان، ترکیه و اسرائیل فروخته شد.

منابع استفاده شده در این مقاله :

کتاب بهائیان نظامی در حکومت پهلوی دوم.شاداب عسکری.مرکز اسناد انقلاب اسلامی

1-  :Patricia Schroeder  نماینده مجلس ایالات متحده آمریکا

2- متن کامل تفاهم نامه ی نظامی دولت بختیار و آمریکا. فروزنده ادیبی،مذاکره بین دو انقلاب-پژوهش سیاسی،ماهنامه خبری-تحلیلی مهرنامه39، سال پنجم ، شماره 39 ، بهمن 1393 ، صص 62-63

3- عکس شماره1: متن کامل تفاهم نامه ی نظامی دولت بختیار و آمریکا. فروزنده ادیبی،مذاکره بین دو انقلاب-پژوهش سیاسی،ماهنامه خبری-تحلیلی مهرنامه39، سال پنجم ، شماره 39 ، بهمن 1393 ، صص 62-63

4- عکس شماره 2: متن کامل تفاهم نامه ی نظامی دولت بختیار و آمریکا. فروزنده ادیبی،مذاکره بین دو انقلاب-پژوهش سیاسی،ماهنامه خبری-تحلیلی مهرنامه39، سال پنجم ، شماره 39 ، بهمن 1393 ، صص 62-63

5- رابرت هایزر،ماموریت مخفی هایزر در تهران ،خاطرات ژنرال،ترجمه ی محمد حسین عادلی. انتشارات رسا.1365

6- درج خبر لغو قراردادهای خرید اسلحه ی ایران از آمریکا در روزنامه های داخلی-روزنامه اطلاعات

7- عکس شماره 3: درج خبر لغو قراردادهای خرید اسلحه ی ایران از آمریکا در روزنامه های داخلی-روزنامه اطلاعات

8-:قرارداد های لغو شده توسط دولت موقت به درخواست ایالات متحده ی آمریکا. فروزنده ی ادیبی، پیشین، بهمن 1393، ص 61

9- عکس شماره 4: قرارداد های لغو شده توسط دولت موقت به درخواست ایالات متحده ی آمریکا. فروزنده ی ادیبی، پیشین، بهمن 1393، ص 61

10: رابرت هایزر،ماموریت مخفی هایزر در تهران ،خاطرات ژنرال،ترجمه ی محمد حسین عادلی. انتشارات رسا.1365 – صفحه ی 337

11: رابرت هایزر،ماموریت مخفی هایزر در تهران ،خاطرات ژنرال،ترجمه ی محمد حسین عادلی. انتشارات رسا.1365 – صفحه ی 368