مصاحبه با جواد منصوری

به بهانه سالگرد درگذشت حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان

مطالعات اسلامی و تاریخ معاصر؛ میراث مکتوب

زنده یاد حجت‌الاسلام حسینیان علی‌رغم کارهای جاری و فعالیت‌های اجرایی زیادی که داشتند، مطالعاتشان را در اسلام‌شناسی، تاریخ معاصر و قرآن قطع نکردند و به این دلیل کتاب‌های با ارزشی از ایشان به یادگار مانده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حسینیان که عمری را برای اعتلای فرهنگ و اندیشه اسلامی صرف کرده بود، صبح روز سه‌شنبه چهارم شهریور، پس از مدت‌ها مبارزه با بیماری در بیمارستان خاتم‌الانبیاء(ص) دار فانی را وداع گفت. روح‌الله حسینیان، قاضی و سیاستمدار و رئیس مؤسسه پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بود. وی همچنین نمایندگی مردم تهران در دوره‌های هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشت. کتاب‌های «چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران» «چهارده قرن تلاش شیعه برای توسعه و ماندن» و «بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران» از نوشته‌های زنده یاد حجت‌الاسلام حسینیان است.

 زندگینامه

حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان در ۱۳۳۴ در شیراز متولد شد. در پنج سالگی به همراه خانواده به یکی از روستاهای آباده به نام صغاد، مهاجرت کرد و تحصیلات خود را تا سوم دبیرستان در همان روستا به پایان رساند. وی در سال ۱۳۴۹ وارد حوزه علمیه قم شد و تا سال ۵۹ در مدرسه حقانی، در محضر استادانی چون شهید بهشتی، شهید قدوسی و آیت‌الله خامنه‌ای کسب فیض کرد.

اولین کتاب زنده یاد حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان به نام «رهبری در تشیع» در سال ۱۳۶۸ به چاپ رسید. اغلب آثار این مؤلف در زمینه تاریخ سیاسی و محدودیت تشیع است، زیرا وی معتقد بود که تشیع مکتب پویا، غنی و فرهنگ‌ساز است و احیای تاریخ آن می‌تواند در جوامع مختلف خصوصاً شیعی تحول‌آفرینی کند و پیروان اهل بیت(ع) را با نشاط، همواره پرتحرک نگه دارد. لذا، غیر از کتاب «چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران» که واجد همین ویژگی است، سه کتاب دیگر وی با نام‌های «چهارده قرن تلاش شیعه برای توسعه و ماندن»، «بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران»، که سیر تحول و بسترسازی انقلاب را مورد بررسی قرار داده است، بر فرهنگ، تاریخ و ایدئولوژی سیاسی تشیع تکیه دارد.

اصولاً مرجعیت و و روحانیت در روایت تاریخی کتب وی، جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا از نگاه نویسنده، نهاد مرجعیت به دلیل جایگاه امامت و رهبری در شیعه، ریشه‌های تاریخی روحانیت، هم‌زیستی روحانیت با مردم، ملجأ بودن روحانیت برای مردم در مقابل حکومت‌های مستبد، پویایی علمی، ساده‌زیستی و ایثارگری و … توانسته است مورد قبول واتکای مردم قرار گیرد. بنابراین، رهبری مرجعیت، درایت شخصی امام خمینی(ره)، سازمان وسیع روحانیت، نهادهای مذهبی، مساجد و حسینیه نمادهای شیعی (عاشورا و شهادت) و…. بر جاذبه ایدئولوژی شیعه افزوده و توانسته بر سایر ایدئولوژی‌ها سبقت گیرد و سبب پیروزی مبارزان مسلمان در انقلاب اسلامی شود، زیرا مهم‌ترین عنصر فرهنگ سیاسی ایرانیان، گرایش شدت یافته و پس از حکومت صفویان و حضور فعال روحانیت در امور اجتماعی و سیاسی جزئی از ذات آنها شده است به حدی که شانزده سال اسلام‌ستیزی رضا شاه هم نتوانست ضمیرمایه‌های مذهبی مردم را نابود کند. سایر کتب که به قلم ایشان نگاشته شده شامل «حریم عفاف(حجاب و نگاه از دیدگاه فقه اسلامی)، «ستاره صبح انقلاب (زندگینامه حاج آقا مصطفی)»، «فرشته زمینی (زندگانی حضرت زهرا(س)» و «ماجراهای آغاجری» است.

سوابق مبارزاتی، اجرایی و سیاسی

از سوابق اجرایی و مدیریتی وی می‌توان به نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی، رئیس فراکسیون انقلاب اسلامی در مجلس هشتم، دوبار بازداشت در رژیم شاه به خاطر مسائل سیاسی و مجروح قبل از انقلاب اسلامی، دادستان انقلاب اسلامی استان سیستان و بلوچستان، دادستان ویژه و دادستان روحانیت تهران، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مشاور سیاسی و امنیتی رئیس‌جمهور در دولت نهم، تألیف ۲۰ عنوان کتاب در موضوعات فقه و تاریخ انقلاب اسلامی اشاره کرد. حجت‌الاسلام حسینیان در زمان فوت ریاست مرکز اسناد انقلاب اسلامی را به عهده داشت. به مناسبت درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حسینیان با جواد منصوری، از نخستین فرمانده‌هان سپاه پاسداران و مشاور ارشد رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی به گفت‌وگو نشستیم.

 منصوری با اشاره به شرح حالی از زندگی مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین حسینیان به ایبنا گفت: حجت‌الاسلام حسینیان پس از گذراندن مرحله مقدماتی ابتدایی به قم عزیمت می‌کند و در مدرسه حقانی که کمی متفاوت از سایر حوزه‌ها به نظر می‌رسید و مدیریتش با شهید بهشتی و شهید قدوسی بود، ادامه تحصیل می‌دهد و تا پیروزی انقلاب اسلامی علاوه برتحصیل به مبارزات انقلابی در قم و در شهر خودشان اشتغال داشتند.

وی درباره فعالیت‌ها و اقدامات انقلابی مرحوم حجت‌الاسلام حسینیان اظهار کرد: فعالیت‌های بعد از انقلاب ایشان چشمگیر بوده و از همان سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی با نهادها و نیروهای انقلابی فعالیت خود را دنبال می‌کند و در قوه قضائیه با توصیه شهید قدوسی مستقر می‌شود و چندین سال مسئولیت‌های متعدد را در قوه قضائیه بر عهده می‌گیرد و دو دوره نمایندگی مجلس را بر عهده داشته است.

 مشاور ارشد رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود به فعالیت‌های علمی این عالم گرانقدر اشاره کرد و افزود: نکته مهم در خصوص شخصیت ایشان این است که هیچ‌گاه مطالعات خود را قطع نکردند، یعنی علی‌رغم کارهای جاری و فعالیت‌های اجرایی زیادی که داشتند، مطالعاتشان را در اسلام‌شناسی، تاریخ معاصر و قرآن قطع نکردند و به این دلیل کتاب‌های با ارزشی از ایشان به یادگار مانده است.

 وی عنوان کرد: مرحوم حجت‌الاسلام حسینیان یک دوره پنج جلدی مربوط به تاریخ تحولات انقلاب اسلامی با عنوان «جریان انقلاب اسلامی» و یک ترجمه و تفسیر از قرآن دارند که با عنوان «تفسیر آفتاب» چاپ شده و همچنین تألیفاتی درباره اسلام‌شناسی داشته‌اند. بخشی از کتاب «اسلام‌شناسی» ایشان هنوز چاپ نشده و بخشی از خاطرات و شرح زندگی ایشان ضبط شده که هنوز به مرحله چاپ نرسیده است.

 پی‌گیری مسائل بر اساس تعهد دینی و انقلابی

منصوری در بخش دیگری از سخنان خود شخصیت زنده یاد حجت‌الاسلام حسینیان را به مثابه یک الگو معرفی کرد و گفت: آقای حسینیان یک انسان مخلص و فداکار بود و بسیار روحیه متواضع و مردمی داشت و در عین حال سازشکار نبود. طبیعتاً به این دلیل بعضی‌ها نسبت به ایشان نظر مثبت نداشتند و ایشان همیشه حرفش این بود که بر اساس تعهد دینی و انقلابی مسائل را پی‌گیری می‌کنم.

وی درباره فعالیت حجت‌الاسلام حسینیان در مرکز اسناد انقلاب اسلامی عنوان کرد: ایشان در مدت مدیریتشان در مرکز اسناد انقلاب اسلامی علاوه بر اینکه نسبت به کارکنان و مردم و مراجعان مرکز که معمولاً محققان هستند، برخورد بسیار عاطفی و منطقی را داشتند، تلاش می‌کردند آثار مفید و با کیفیتی را در رابطه با انقلاب اسلامی به جامعه ارائه کنند و در این راستا مرکز اسناد بیش از 1200 عنوان اثر را تولید و منتشر کرده است.