انتشار کتاب اللهیار صالح، از اعضای جبهه ملی و از رجال عصر پهلوی

کتاب دو جلدی اللهیار صالح از مجموعه رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، به همت محققان مرکز بررسی اسناد تاریخی در زمستان سال 1398 به زیور طبع آراسته شد.

این کتاب در جلد اول حاوی 65 صفحه مقدمه در باره زندگی و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی اللهیار صالح و تغییرات مواضع او به نفع بیگانگان و رژیم پهلوی است. اسناد جلد اول شامل 540 صفحه و از تاریخ 23 / 5 / 1328 تا 11 / 12 / 1341 و در مجموع دارای 612 صفحه است.

جلد دوم نیز با مقدمه‌ای در 34 صفحه، زندگی اللهیار صالح را از 15 خرداد سال 1342 تا زمان درگذشت در 12 / 1 / 1360 و اسناد مربوط به وی از 11 / 1 / 1342 تا 3 / 10 / 1357 را در بر می‌گیرد و این جلد مجموعاً شامل 660 صفحه است.

زندگی نامه الهیار صالح

اللهیار صالح اردیبهشت 1276 شمسی در آران کاشان بدنیا آمد. فرزند آقا سیدحسن خان مظفرالممالک (کارمند دولت‌) نایب‌الحکومه دهستانهای «آران‌»، «بیدگل‌» و «نوش آباد» بود. اللهیار صالح همراه با دو برادر (خویش علی پاشاخان و جهان شاه خان از فرزندان میرزا حسن خان مبصرالممالک‌) در کودکی زیر نظر یکی از اعضای حزب دمکرات در کاشان به نام میرسید محمد پرورش‌، قرار می‌گیرد و در مدرسه ای که نامبرده بنا کرده بود به سوادآموزی می‌پردازد میرسید محمد پرورش آنگاه که چند سالی در کاشان از راه تشکیل مدرسه و آموزش نونهالان توانست شماری از جوانان را بفریبد و به سوی گروه زیر زمینی فراماسونری بکشاند به سبب فشار مردم و روحانیان آن مدرسه را بست و راهی تهران شد و به پیشکاری شاهزاده عین الدوله گمارده شد پرورش در پی بازگشت از کاشان اللهیار صالح را نیز با خود به تهران برد نخست او را به مدرسه فرانسویها فرستاد لیکن دیری نپایید که وی را از آن مدرسه بیرون آورد و به مدرسه ای که آمریکائیها بنیان نهاده بودند فرستاد بدین گونه اللهیار صالح که بیش از 16 سال نداشت زیر نظر آمریکائیها قرار گرفت‌.

وی تحصیلات ابتدائی خود را در همان زادگاهش آغاز کرد و بعد برای تکمیل آنها رهسپار تهران شد و در مدرسه امریکائیها به تحصیلات خود ادامه داد. بعد از اتمام تحصیلات در آنجا بعنوان مترجم در سفارت امریکا مشغول کار شد. پس از ده سال خدمت در آنجا در سال 1306 شمسی به پیشنهاد علی اکبر داور وارد خدمت دادگستری شد. صالح تا سال 1312 در وزارت عدلیه بود و پس از آن چون علی اکبر داور به سمت وزیر مالیه (دارائی‌) انتخاب گردید وی هم به آنجا منتقل شد. و در همان بدو ورود به ریاست کل انحصارات دخانیات که جدیداً تأسیس شده بود منصوب شد و پس از چندی به ریاست کل گمرک انتخاب شد. بعد از آن صالح به معاونت وزارت مالیه برگزیده شد.

در سال 1321 اللهیار صالح به وزارت دارایی در کابینة احمد قوام رسید. پس از آن در کابینة سهیلی که از 28 بهمن 1321 آغاز گردید به همان سمت انتخاب شد. متعاقب آن در 1323 در کابینة محمد ساعد مراغه ای به وزارت دادگستری رسید. در دیماه 1324 تا پایان آن سال در کابینة ابراهیم حکیمی (کابینة اول و دوم‌) سمت‌های وزیر دادگستری‌، وزیر مشاور و وزارت کشور را عهده‌دار گردید. در همین سال که حزب ایران تشکیل شد وی وارد آن و بعداً یکی از کارگردانان اصلی آن شد که در تیر ماه 1325 چون با حزب توده و حزب دمکرات پیشه وری ائتلاف کردند حزب دچار تشنج و انشعاب شد. در سال 1328 به عضویت جبهه ملی درآمد و در همین سال به عنوان نماینده دوره شانزدهم از کاشان انتخاب شد. در سال 1330 در کابینة مصدق وزیر کشور شد و عضو هیأت نمایندگی ایران در شورای امنیت و دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه نیز بود. در سال 1331 سفیر ایران در آمریکا شد که بعد از روی کار آمدن دولت کودتا استعفا داد. در انتخابات مجلس بیستم از کاشان به نمایندگی انتخاب شد. در همین سال با انحلال مجلس به تجدید فعالیت در جبهه ملی پرداخت‌. در سال 1341 نزدیک هشت ماه به زندان افتاد. در سال 1343 از امور اجرایی جبهه ملی کناره‌گیری کرد. و سرانجام در 12 فروردین ماه سال 1360 از دنیا رفت‌.