انقلاب اسلامی در لرستان

نگاهی به مبارزات مردم لرستان علیه رژیم پهلوی در مهر 1357

بازتاب رویدادهاى خرم‌آباد در دیگر شهرهاى استان نمود پیدا کرد. در بروجرد مردم، بویژه بازاریان و فرهنگیان دست از کار کشیدند و به راه‌پیمایى پرداختند. خبرنگار کیهان رویدادهاى بروجرد را چنین گزارش نموده است: « اوایل صبح، دانش‌آموزان مدارس و انستیتو تکنولوژى و سایر مؤسسات آموزشى به همراه معلمان خود مقابل آموزش و پرورش بروجرد اجتماع کردند و سپس به راه‌پیمایى در شهر پرداختند. تظاهرکنندگان در حالى که چندین زن و دختر پیشاپیش آنان در حرکت بودند، از خیابان‌هاى بهار شاهپور، پهلوى، صفا و بحرالعلوم گذشتند و هنگام عبور از مقابل مدرسه‌ علمیه چند تن از روحانیون و گروه‌هایى از مردم به آنان پیوستند. پلیس با استفاده از ماشین آب‌پاش و شلیک تیر هوائى اقدام به متفرق کردن تظاهرات‌کنندگان کرد.

مهر 57 اوج حضور فرهنگیان، معلمان و دانش‌آموزان در مخالفت با رژیم پهلوی بود. شهرهای مختلف کشور با برپایی تظاهرات نسبت به این امر مبادرت می‌ورزیدند. شهر خرم‌آباد نیز در مبارزات فرهنگیان و دانش‌آموزان در این ماه با تقدیم سه شهید، ترویج اعتصاب، دست زدن به راه‌پیمایى، در خواست و پى‌گیرى خواسته‌هاى خویش، هم‌چنین ساماندهى تظاهرات هر روزه و بى‌وقفه، راه‌پیمایى کردن را در میان مردم نهادینه کردند و نه تنها خرم‌آباد که بیش‌تر شهرهاى استان لرستان را به حرکت در آوردند. در این زمینه در جلد دوم کتاب «انقلاب اسلامی در لرستان» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده در رابطه با خروش فرهنگیان و دانش‌آموزان می‌خوانیم:

15 مهر 1357 نخستین روز هفته، شهر خرم‌آباد یکپارچه تعطیل بود و نه تنها معلمان و دانش‌آموزان به اعتصاب خود ادامه دادند که بازار، مغازه‌داران و کارمندان دیگر ادارات به هم‌دردى با فرهنگیان دست از کار کشیدند. مصادف شدن این روز با روز پلیس و پیش‌بینى مقامات امنیتى مبنى بر اعتراض مردم به چنین مناسبتى، سبب شد تا از همان لحظه‌هاى آغازین روز شهر به اشغال نظامیان درآمد و تانک‌ها و زره‌پوش‌هاى ارتش در خیابان‌ها مستقر گردیدند.

 با این وجود، تظاهرات پراکنده‌اى در نقاط مختلف خرم‌آباد از جمله خیابان 6 بهمن و خیابان شاه‌بختى روى داد که با دخالت پلیس سرکوب شد. تظاهرکنندگان خیابان شاه‌بختى به اداره‌ کل تعاون و امور روستاهاى لرستان حمله بردند و آن‌جا را به آتش کشیدند. در این حادثه، تمام اسناد موجود در آتش سوخت. هم‌چنین در این روز خبر شهادت سعید امان‌اللهى بهاروند در شهر پخش شد که بر خشم مردم افزود.

در این روز بازتاب رویدادهاى خرم‌آباد در دیگر شهرهاى استان نمود پیدا کرد. در بروجرد مردم، بویژه بازاریان و فرهنگیان دست از کار کشیدند و به راه‌پیمایى پرداختند. این راه‌پیمایى تا ظهر آرام بود ولى از ساعت 3 بعدازظهر به بعد به خشونت گرایید. خبرنگار کیهان رویدادهاى بروجرد را چنین گزارش نموده است:

« اوایل صبح، دانش‌آموزان مدارس و انستیتو تکنولوژى و سایر مؤسسات آموزشى به همراه معلمان خود مقابل آموزش و پرورش بروجرد اجتماع کردند و سپس به راه‌پیمایى در شهر پرداختند. تظاهرکنندگان در حالى که چندین زن و دختر پیشاپیش آنان در حرکت بودند، از خیابان‌هاى بهار شاهپور، پهلوى، صفا و بحرالعلوم گذشتند و هنگام عبور از مقابل مدرسه‌ علمیه چند تن از روحانیون و گروه‌هایى از مردم به آنان پیوستند. این تظاهرات در ساعات پیش از ظهر به آرامى انجام شد و ساعت 1 بعد از ظهر پایان یافت، ولى در ساعت 3 بعد از ظهر تظاهرات مجددا آغاز شد و پلیس با استفاده از ماشین آب‌پاش و شلیک تیر هوائى اقدام به متفرق کردن تظاهرات‌کنندگان کرد.

 در این هنگام شیشه‌هاى اداره‌ آموزش و پرورش، چند بانک و یک مشروب‌فروشى شکسته شد و اتومبیل آموزش و پرورش آتش زده شد و یک دستگاه اتومبیل آتش‌نشانى و یک سوارى صدمه دید. در جریان این تظاهرات، گروهى توسط مأموران انتظامى بازداشت شدند و گروهى از روحانیون طى سخنرانى‌هاى خود به سوء رفتار مقام‌هاى دولتى عراق و کویت نسبت به حضرت آیت‌الله العظمى خمینى اعتراض کردند. از صبح امروز نیز کامیون‌هاى حامل نیروهاى انتظامى در نقاط حساس شهر مستقر شده‌اند و بازار و مغازه‌هاى خیابان بروجرد تعطیل است».

گزارش‌گر اطلاعات نیز گزارش مفصلى از وقایع این روز بروجرد ثبت کرده است: «شهر کوهدشت هم وضعیتى همانند داشت و 4 هزار نفر از فرهنگیان، دانش‌آموزان و اهالى این شهر تظاهرات آرامى به راه انداختند و خواستار آزادى کامل فرهنگیان شدند. هم‌چنین، طى تلگرافى به نخست‌وزیرى ده روز مهلت براى برآورد خواسته‌هاى خویش تعیین نمودند».

16 مهر 1357 شهر خرم‌آباد با وجود تدابیر شدید امنیتى و حضور ارتش در خیابان‌ها شاهد تظاهرات گسترده‌اى بود که طى آن مردم و پلیس به زد و خورد با یکدیگر پرداختند. چند ساختمان دولتى و بانک در میدان سعدى به آتش کشیده شد و تظاهرکنندگان با آتش زدن بشکه‌هاى قیر و توده‌هاى هیزم، راه را بر مأموران بستند. تا ساعت 10 صبح در نتیجه پرتاب سنگ از سوى تظاهرکنندگان، دو مأمور و یک افسر پلیس مجروح گردید.  هم‌چنین در ساعت 11:45، تظاهرکنندگان یک دستگاه اتومبیل شهربانى را در هم خرد کردند.

شهر بروجرد نیز تعطیل بود و مردم دست به تظاهرات زدند که در چندین نقطه میان مردم و پلیس درگیرى رخ داد. خساراتى به ساختمان‌هاى دولتى وارد آمد و پلیس اقدام به تیراندازى هوایى نمود. در این درگیرى‌ها شیشه‌هاى اداره‌ى برق منطقه‌اى بروجرد شکسته شد و تا روز بعد شهر در حالتى غیر عادى قرار داشت. پلیس و ارتش نیز در خیابان‌ها مستقر شدند. کارمندان اداره‌ پست بروجرد از جمله اعتصابیون این روز بودند.

در الیگودرز هم فرهنگیان دست به اعتصاب زدند و از حضور در کلاس‌ها خوددارى نمودند.  شهر کوهدشت صحنه درگیرى مردم و پلیس بود؛ مغازه‌ها، بازار و ادارات تعطیل شد و فرهنگیان دست به راه‌پیمایى زدند؛ شعبه‌هاى بانک ملى، صادرات، سپه هم‌چنین دفتر حزب رستاخیز و چندین اداره‌ دولتى مورد حمله تظاهرکنندگان قرار گرفت. این تظاهرات با دخالت پلیس و تیراندازى هوایى پایان یافت.

17 مهر 1357 پیش از ظهر تظاهرات پراکنده‌اى در خیابان‌ها و محلات مختلف شهر خرم‌آباد برپا شد و تظاهرکنندگان تنها به سر دادن شعار پرداختند. بعد از ظهر،  تظاهرات سازمان‌یافته و گسترده‌تر شد، به‌طورى‌که بیش‌تر نقاط مرکزى شهر را از خیابان 6 بهمن تا میدان سعدى در برگرفت. جز فروشگاه‌هاى مواد غذایى، بازار و ادارات تعطیل بودند. پلیس براى پراکنده ساختن تظاهرکنندگان از گاز اشک‌آور استفاده کرد و مردم نیز ناگزیر به آتش‌افروزى پرداختند. در خیابان سعدى اتومبیلى را به آتش کشیدند و شیشه‌هاى چندین بانک و اداره را هم شکستند. کانون دیگر تظاهرات این روز خیابان 6 بهمن و پایگاه مسجد علوى بود. در این قسمت تظاهرکنندگان به بانک ملى و ساختمان شماره  3 اداره‌ بهدارى و بهزیستى یورش بردند و خساراتى وارد نمودند. در محله‌ پشت بازار هم نزدیک به ده‌هزار نفر از مردم و فرهنگیان اجتماع کردند و در خیابان‌هاى کمربندى و باجگیران راهپیمایى نمودند. درگیرى‌ها تا ساعت 9 شب ادامه داشت که با تیراندازى نظامیان پراکنده شد.

در این روز گروهى زخمى و دستگیر شدند. هم‌چنین از آغاز درگیرى‌هاى مهر ماه تا هفدهم این ماه، شمار زخمیان نیروهاى انتظامى به 26 تن رسید که 16 نفر آنان بسترى گردیدند. هم‌زمان با اوج‌گیرى مبارزات خیابانى مردم، پرونده‌ دو تن از روحانیون تبعیدى، به‌نام سید فخرالدین رحیمى و محمدمهدى روشنى که به ایرانشهر و زابل تبعید شده بودند، در شعبه اول دادگاه استان لرستان تجدید نظر شد و حکم برائت ایشان صادر گردید. بازگشت روحانیون تبعیدى مردم را به ادامه راه و پیروزى نهضت امیدوارتر و مصمم‌تر ساخت. هم‌چنین آمدن آنان و تشکیل دوباره‌ هسته رهبرى نیروهاى مذهبى خرم‌آباد، حرکت‌هاى مردمى را سازمان‌یافته و هدفمندتر نمود.

شهر بروجرد نیز شاهد گسترش اعتصاب کارکنان دولتى و درگیری‌هاى خیابانى بود. مدارس، کارکنان اداره امور اقتصاد و دارایى و تعاونى‌هاى روستایى، هسته‌ اصلى اعتصابیون بروجرد در این روز بودند. هم‌چنین در نتیجه‌ درگیرى‌هاى عصر روز هفدهم بروجرد فروشگاه تعاونى فرهنگیان واقع در خیابان بحرالعلوم در آتش سوخت.

18 مهر 57 از 8 صبح تا 8 شب تظاهرات و درگیرى در سراسر محلات شهر میان مردم و پلیس در جریان بود. کارکنان ادارات دولتى در اعتصاب به سر مى‌بردند و شهر تعطیل بود. تظاهرکنندگان ضمن سردادن شعارهاى ضد حکومتى شیشه‌هاى دادگسترى، شهردارى، سازمان تعاون روستایى، خدمات درمانى، بانک‌هاى صادرات تهران و رفاه کارگران را شکستند. هم‌چنین کابل‌هاى میکرو ویوى مخابرات و ساختمان دادسرا واقع در خیابان شاه‌بختى را آتش زدند. پلیس اقدام به استفاده از گاز اشک‌آور نمود و تظاهرکنندگان با آتش زدن لاستیک اتومبیل در خیابان‌ها با پلیس مقابله کردند. سرانجام با تیراندازى نیروهاى انتظامى و ارتش تظاهرکنندگان پراکنده شدند.