آزاد شدن اسناد جاسوسی در انگلیس

139 پرونده از اسناد سازمان‌های امنیت داخلی و خارجی بریتانیا (m.i.6 m.i.5) از جمله همکاری آنها با شبکه‌رسانه‌ای بی‌. بی. سی، از طبقه‌بندی آزاد و در روز سه‌شنبه 21 اسفند 1386 در اختیار عموم محققان قرار گرفت.
پرونده ‌ها بیشتر شامل فعالیت‌های جاسوسی و امنیت مأموران بریتانیایی در حدود سال‌های جنگ جهانی دوم و عمدتاً علیه افراد یا مؤسسات مظنون به همکاری‌با حکومت آلمان نازی یا نیروهای کمونیست متمایل به دولت اتحاد جماهیر شوروی است.
بسیاری از پرونده‌ها به تعقیب و تجسس سیاستمداران، هنرمندان و نویسندگان چپگرای متمایل به کمونیسم در دهه‌های 50 ـ 1940 اختصاص دارد.
براساس این اسناد، دوایر امنیتی بریتانیا، به شرکت‌های نفتی فعال در روسیه نیز مظنون بوده و این شرکت‌ها را پوششی برای فعالیت‌های جاسوسی کارمندانش می‌دانستند.
پرونده‌ها و اسناد دیگری نیز درباره همکاری‌های نهادینه مؤسسه بی. بی. سی با دستگاههای امنیتی بریتانیا وجود دارد که از آن جمله می‌توان به همکاری رادیوی «بی‌. بی. سی» با دوایر امنیتی بریتانیا برای شناسایی، دستگیری و بازجویی «همایون فرزاد» برادر «مسعود فرزاد» یکی از کارکنان سرشناس بخش فارسی آن به اتهام همکاری با نیروهای امنیتی آلمان نازی اشاره کرد.
مسعود فرزاد یکی از ادبای سرشناس تاریخ معاصر ایران، یکی از حافظ‌پژوهان به نام و همکار و نسل صادق هدایت، بزرگ علوی و پرویز ناتل خانلری است.
این پرونده‌ها نشانگر نکات مهمی از روند فعالیت‌های جاسوس و امنیتی در بریتانیا، اروپا، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا هستند. فعالیت‌هایی که گاه به تعقیب و ایجاد محدودیت طی چندین دهه برای افراد بی‌گناه و عاری از هر خطای سیاسی منجر می‌شده است.
آرشیو ملی بریتانیا پیش از این و در فاصله بین مه 2001 تا سپتامبر 2007 دهها پرونده امنیتی مرتبط با تحولاتی که به نوعی با رخدادهای ایران و ایرانیان در سال‌های 1953 ـ 1914 مربوطند را از طبقه‌بندی خارج کرده و در اختیار پژوهشگران تاریخ معاصر قرار داده است.
موضوعات شماری از پرونده‌های آزاد شده قبلی درباره ایران از این قرارند: فعالیت‌های جاسوسی دیپلمات‌های اروپایی در تهران در طول و فاصله بین دو جنگ جهانی، چند دهه تعقیب و مراقبت «تئودور روتشتین» نخستین وزیر مختار شوروی در تهران و خانواده وی در بریتانیا، فعالیت‌های جاسوسان آلمانی و روسی در ایران، ورود چتربازان جاسوس آلمانی به ایران، فعالیت‌های ضد انگلیسی و آلمان دوستانه ملک منصور و محمدحسین‌خان دو پسر «اسماعیل‌خان صولت‌الدوله» ایلخان سابق ایل قشقایی و مراقبت جاسوسان بریتانیایی از آنان و فعالیت‌های ضد بریتانیایی و آلمان‌دوستانه بازرگانان ایرانی مقیم خارج از کشور.
پروفسور آندرو از دست‌اندرکاران این پرونده‌ها درباره اسناد امنیتی مربوط به ایران به خصوص درباره دو واقعه کودتای 1299 (1921) و 1332 (1953) می‌گوید به نظر نمی‌رسد امکان آزادسازی این اسناد حتی در چند دهه آینده وجود داشته باشد.
با این همه پروفسور اندرو با تأکید گفت: «هر چند خود من هم با وجود خودی و محرم بودن و قبول عضویت کامل و رسمی در سازمان ام. آی. فایو امکان دسترسی آزادانه به همه اسناد امنیتی کشورم را ندارم، ولی در کتاب در دست تألیف خود، فصلی را به تاریخچه دخالت دوایر امنیتی بریتانیا در امور ایران اختصاص داده‌ام.»
برخلاف اسناد دیگر دوایر دولتی، برای آزادسازی یا انتشار اسناد امنیتی در بریتانیا هنوز قانون قطعی و ضمانت اجرایی مشخصی وجود ندارد و پرونده‌ها صرفاً براساس صلاح دید و سلیقه مسئولان ناشناخته دوایر امنیتی به آرشیوهای عمومی سپرده می‌شوند . مساله آزادسازی اسناد امنیتی در بریتانیا براثر فشار افکار عمومی پس از پایان دوران جنگ سرد و فروپاشی حکومت شوروی به صورت محدود و تدریجی از ابتدای قرن بیست و یکم آغاز شده و با وجود روند کند آن به نظر می‌رسد در سال‌های آینده به تدریج آهنگ سریع‌تری به خود گرفته و سال‌های پس از جنگ جهانی دوم را نیز شامل شود.
اسناد آزاد شده توسط دوایر امنیتی بریتانیا شامل فعالیت‌های غیرقانونی مأموران انگلیسی نیست و حتی در بین پروند‌ه‌های آزاد شده پس از شش دهه، اوراقی خارج و یا سطوری از آن‌ها تعمداً محو و ناخوانا شده‌اند.
سنت آزاد نکردن اسناد امنیتی در بسیاری از کشورها وجود دارد، ولی این کشورها مدعی داشتن قانون دسترسی آزادانه به اسناد نیستند و ادعا ندارند که پس از مدتی مشخص همه اسرار خود را برای مردم خود برملا می‌سازند.