روایتی منظوم از واقعه حمله به مسجد گوهر شاد سروده حسینی سعدی زمان تبریزی/ رحیم نیکبخت

طی سالهای بعدازانقلاب آثار زیادی با بهره گیری از اسناد ویا خاطرات به بازخوانی این واقعه پرداخته اند که نگارنده در اغلب این آثار را معرفی نموده ام .در این میان برخی گزارش ها وجود دارد که زوایای دیگری از این واقعه را روشن می سازد.در دیوان نجوم درخشان که مجموعه ای از سروده های فارسی روانشاد  حسینی سعدی زمان تبریزی می باشد قصیده ای از وی درج گشته است که در مدح امام رضا علیه السلام است در ادامه این قصیده به بازگویی دیده های خود از سرکوب خونین مردم در حرم رضوی ومسجد گوهر شاد می پردازد . قبل ازمرور این روایت منظوم ،زندگینامه مختصری از این شاعر بلند مرتبه حسینی را در پی می خوانیم:

سیدرضا حسینی که از سوی ادبای تبریز به سعدی زمان نامبردار گردید از اجله شعرای حسینی آذربایجان است که در مرثیه‌سرای اهل‌بیت عصمت، گوی سبقت از همگنان خود ربوده و با بیانی سوزناک از دل سوخته بر زبان جاری می‌کرد. سعدی زمان تبریزی همچنان که از نامش پیداست در عصر خود سرآمد ادبا و شعرا بود. وی به سال ۱۲۸۹ شمسی در تبریز متولد گردید و در سال ۱۳۶۵ در تهران رخ در نقاب خاک پوشاند و در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی آرام گرفت. وی حد فاصل شعرای متقدم مرثیه‌سرا چون صافی، صراف، ذهنی و یتیم و شعرای متأخر چون شأنی، ذهنی‌زاده، و تایب است.

روانشاد حسینی سعدی زمان سروده‌های بسیاری در مدح و منقبت اهل‌بیت علیه‌السلام هم به فارسی و هم آذری در قالب دیوان‌هایی برجای مانده است. تقریباً همه آثار آن روانشاد در حکم نسخه‌های کم‌یابی است که به سختی به دست می‌آید. آثار وی عبارتند از : ۱- کنزالحسینی در دو جلد ۲- چهارده معصوم حسینی ۳- لمعات حسینی ۴- بهترین اشعار ۵- بهار بی‌خزان ۶- نجوم درخشان ۷- آثارالحسینی وی دیوان یکی از همشهریان ساکن مشهد با تخلص صابر را نیز به نام توسلات صابر در تبریز چاپ کرده است که نسخه‌ای از آن در کتابخانه حقیر موجود است. همچنان که مسطور شد همه این آثار بسیار کم‌یاب بوده، ای کاش صاحب همتی همه آن آثار را در مجموعه‌ای گرد می‌آورد و یکجا منتشر می‌کرد.[1]

وی با تسلط شگفت خود بر متون دینی و ادبیات اسلامی هم فارسی و هم عربی چند هزار بیت شعر از حفظ داشت و جالب آنکه اشعاری از بزرگان مرثیه چون وصال شیرازی، صامت بروجردی، نیر تبریزی، آیت‌الله کمپانی و... را تضمین نموده است که نشانگر توانایی ادبی بی‌نظیر اوست. ضمن اینکه از غزلیات حافظ و سعدی شیرازی و فروغی بسطامی و آیتی تضمین‌های زیبایی در مرثیه دارد که فرصت و مجال دیگری برای طرح و بحث می‌خواهد.[2]

میراث ادبی سعدی زمان تبریزی از سوی دیگری برای هویت اصیل شیعی و ایرانی آذربایجان اهمیت بسیار مهم‌تری دارد و مسئولین فرهنگی آذربایجان نبایستی از آن به سادگی بگذرند، زیرا سروده‌های وی زبان و گویش اصیل و معیار شعر و ادب آذری ایران است. اشعار سعدی زمان آکنده از معارف اهل‌بیت(ع) است. زیرا وی قبل از اینکه شاعر اهل‌بیت باشد شاگرد مکتب قرآن بوده و تحصیلات علوم دینی هم در پیشینه حیات خود داشته است، از این روست که آیات و روایت در اشعارش کاربردی فراوان دارد.[3]علی رغم میراث ارزشمند این شاعر ارجمند ومتاسفانه بازماندگانش هیچ علاقه ای به انتشار ندارند.

 قصیده زیر روایت سید رضا حسینی سعدی زمان تبریز است که«در سال 1314 شمسی در ایوان طلای حضرت رضا سلام‌الله علیه ساخته» شده است وی در این شعر ابتدا به توصیف حرم امام رضا می پردازد و در ادامه به هتک حرمت آن می پردازد .جالب آنکه وی  رضا شاه را با عنوان فرمانده شوم روسی خطاب می کند تمامی این قصیده:

 به پیر خرد گفتم ای عالم‌آرا

کجا بود طور و چه بود آن تجلی؟

***