مدرس
اشاره
آیت‌الله مدرس فرزند سیداسماعیل درسال 1287 ق در«سرابه کجو» از توابع اردستان یزد متولد شد. در شش سالگی همراه پدرش به قمشه سفر نمود و مدت ده سال مقدمات ادب عرب و فارسی را فرا گرفت و در 16 سالگی جهت ادامه تحصیلات به اصفهان سفر کرد و تا 1309 ق به تحصیل علوم دینی پرداخت و از محضر آخوند ملامحمد کاشانی، جهانگیرخان قشقائی، میرزا عبدالعلی هرندی استفاده نمود. سپس به نجف اشرف عزیمت نمود و از محضر آیات عظام خراسانی، یزدی و دیگر علمای نجف بهره‌مند شد و پس از 7 سال به اصفهان مراجعت کرد و در مدرسة علمیه این شهر به تدریس پرداخت. در سال 1338 ق از سوی هیات علمای نجف نامزد نظارت بر قوانین مصوبه در مجلس گردید و وارد تهران شد سپس در دورة سوم مجلس شورای ملی در سال 1332 ق از طرف اهالی تهران به وکالت انتخاب شد و تا دورة ششم در این مجلس حضور داشت. وی با شروع جنگ جهانی اول بهمراه عده ای از رجال سیاسی و نمایندگان مجلس به مدت 2 سال به عراق، سوریه و ترکیه مهاجرت کرد. سپس در دورة چهارم مجلس به تهران بازگشت و در این دوره به شدت قرارداد (1337 ق) وثوق الدوله که با انگلیسی‌ها منعقد کرده بود را مورد انتقاد قرار داد. مدرس از آنجا که از مخالفان سرسخت رضاخان بود در 7 آبان 1305 ش مورد سوء قصد عوامل رضاخان قرار گرفت و مجروح شد اما مجدداً به مخالفت خود ادامه داد تا اینکه در 16 مهرماه 1307 به خواف و سپس به کاشمر در خراسان تبعید شد سرانجام در 27 رمضان 1358 (10 آذر 1316 ش) به دستور رضا شاه توسط چند نفر از نیروهای شهربانی در منزلش به شهادت رسید.
گذرستان حاضر به بررسی ابعاد مختلف زندگی این بزرگمرد تاریخ معاصر ایران پرداخته است.
سیمای سیاسی مدرس تا کنون در مورد زندگی شهید مدرس فراوان سخن گفته شده، به طوری که شاید به نظر آید هیچ بعدی از ابعاد زندگی او نیست که مورد بحث و بررسی واقع نشده باشد. ما در این بحث مختصر نه امکان بررسی سلوک سیاسی مدرس را از ابتدا تا انتها داریم و نه می‌توانیم سایر ابعاد حیات او را منعکس کنیم. این تلاشی است مقدماتی برای یافتن الگوئی به منظور ارزیابی جایگاه این رجل برجسته سیاسی در تاریخ معاصر ایران....
این آدم (مدرس) می آمد در مدرسه سپه سالار درس می گفت، من یک روز رفتم درس ایشان، مثل اینکه هیچ کاری ندارد، فقط طلبه ای است دارد درس می دهد. این طور قدرت روحی داشت. در صورتی که آن وقت در کوران آن مسائل سیاسی بود ... از آنجا – پیش ما – رفت مجلس. آن وقت هم که می رفت مجلس، یک نفری بود که همه از او حساب می بردند آشنایی با مسائل اجتماعی و سیاسی آقا روح الله، اصولا در خانواده ای سیاسی دیده به جهان گشود و از نخستین...
در برگی از یادداشتهای مدرس می‌خوانیم:بزرگان و برگزیدگان جهان،تا زنده‌اند غریب و تنهایند ولی بعد از مرگ آنان همه ادعا می‌کنند، که آشنا، هم سخن و هم فکرشان بوده‌اند. 1مدرس در زمان حیات خود، این تنهائی و غربت را کاملاً احساس نموده و در بسیاری از موارد نیز به آن کرده است. در سفر اصفهان که یکی از سفرهای تاریخی اوست بدیدارکنندگان خود در مدرسه چهارباغ که همه از علما و مشاهیر آن دیارند می‌گوید:شما...
پس از اینکه آیت الله مدرس طرح استیضاح سردار سپه (رضا خان ) را تقدیم مجلس کرد و روز تاریخى استیضاح (27 مرداد 1303) فرا رسید، کارآگاهان شهربانى و پلیسهاى آشکار و رجاله هاى مزدور، و چاقو کشان چریک و هوچیان داوطلب و امثال آنها در میان گروه تماشاچیان کنجکاو، در حوالى مجلس پراکنده شدند و نگاههاى مظنون و کله هاى مشکوک همه جا به نظر مى رسید و احساس مى شد. در حوالى ساعت ده صبح مدرس عصازنان به مجلس آمد و از همان...
اگرچه دهم آذرماه سالروز شهادت آیت الله سید حسن مدرس است، لکن بیشتر این روز را به روز مجلس می‌شناسند؛ بی شک اصلی‌ترین علت نامگذاری این روز به نام مجلس، تاکید مکرر امام از الگو سازی مدرس برای نمایندگان بوده است. در سیامین سال تاسیس نظام جمهوری اسلامی، نیکو است بار دیگر برخی از این الگو ها که از سوی امام گوشزد گردیده بود، مرور گردد. چه آنکه حضرت امام درباره او فرمودند: " در عصر شکوفایی انقلاب اسلامی،...
فرهنگ و معارف غنی اسلام به صورت مجموعه تعالیم و قوانین و ارزش ها و فضایل و دستورالعمل ها در همه ابعاد و جلوه های حیات در پی ساختن و پروردن «انسان الهی» می باشد. انسان الهی با خاستگاهی چون جامعیت تعالیم اسلام به طور طبیعی دارای عالی ترین مراتب کمال در همه ابعاد می باشد و با چنان خاستگاه عظیم و رفیع است که هرگز ناقص و سطحی و یکسویه نیست که او با مشخصه هایی همچون ایمان دانش بینش تعهد شهامت آگاهی و مسئولیت...
این نوشتار به بررسی مهمترین اندیشه‌ها و فعالیت‌های علمی شهی آیت الله مدرس خواهد پرداخت و برجسته‌ترین زمینه‌های‌اندیشه‌ی سیاسی او را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. 1ـ اندیشه‌ی جامعیت جامعیت، واژه‌ای است که در اندیشه‌ی سیاسی ـ اجتماعی مدرس،فراوان به چشم می‌خورد. او این واژه را در معنای عصبیت به کار می‌گیرد.از نگاه مدرس، جامعیت،...
در دوره پنجم مجلس لیدر اکثریت، مرحوم مدرس بود. مرحوم مدرس به طوری که همه او را می‌شناسند یکی از شخصیتهای ممتاز و بازیگران بسیار ماهر و زبردست در دنیای سیاست بود.این سید به طوری رولهای خودش را در سیاست خوب و ماهرانه بازی می‌کرد که تمام رجال سیاسی عصر خودش را مات و متحیر ساخته بود و با آنکه هم دوره‌ای های او رجال باهوش و زبردستی مانند نصرت‌الدوله، قوام‌السلطنه، سردار معظم خراسانی که بعدها به...
امام خمینی (ره) در 28 شهریور 1363طی پیامی به آیت‌الله حاج‌شیخ عباس واعظ طبسی تولیت آستان قدس رضوی از ایشان خواست آرامگاه مرحوم سیدحسن مدرس را تعمیر و بازسازی کند.متن پیام امام به شرح زیر است:بسم‌‌الله الرحمن الرحیمدر عصر شکوفایی انقلاب اسلامی، بزرگداشت مجاهدی عظیم‌الشأن و متعهدی برومند و عالم بزرگواری که در دوران سیاه اختناق رضاخانی می‌زیست لازم می‌باشد. زیرا در زمانی که قلمها شکسته و...
در آذر سال 1374 سمیناری تحت عنوان «مدرس و تحولات سیاسی تاریخ معاصر ایران» در ساختمان شماره 2 مجلس شورای اسلامی برگزار شد. در این سمینار شخصیتهای سیاسی و دانشگاهی به بیان دیدگاه‌های خود راجع به مرحوم مدرس پرداختند. مطلب حاضر گلچینی از اظهارات برخی سخنرانان این سمینار است.آقای علی‌اکبر ناطق‌نوری رئیس مجلس شورای اسلامی خاطراتی را از مرحوم مدرس بیان کرد و از جمله گفت:مدرس راجع به بودجه می‌گوید: «مواظب...
همان گونه بود که مى گفت و همانطور گفت که مى بود. سرانجام به موجب آنکه با عزمى راسخ چون کوهى استوار در مقابل ستمگران عصر به مقابله برخاست و سلطه گرى استعمارگران را افشا نمود جنایتکاران وى را به ربذه خواف تبعید نمودند و در کنج عزلت و غریبى این عالم عامل و فقیه مجاهد را به شهادت رسانیدند.این نوشتار اى کوتاه به زندگى ابرمردى است که بیرق مبارزه را تنها در تنگنا به دوش کشید و شجاعت تحسین برانگیزش...
مقالۀ ذیل برآمدن این اصل ارزشمند از اندیشه‌های شهید بزرگوار دین و سیاست و آزادی را شرح داده است.مقصود این مقاله، بررسی و تبیین یکی از آرا و اندیشه‌های سیاسی معروف مدرس، یعنی «سیاست موازنۀ عدمی و وجودی» است.باتوجه به اینکه دربارۀ ابعاد مختلف شخصیتی آیت‌الله مدرس پژوهش‌های فراوانی شده، در این مقاله، به منظور رعایت چهارچوب پژوهش خود و نیز آشنایی اجمالی، خلاصه‌ای از زندگی ایشان ذکر شده...
روز 30 اکتبر 1926 (هفتم آبان 1305) به سید حسن مدرس نماینده مجلس شورای ملی در تهران سوء قصد شد ولی از آن جان سالم به در برد . خودش شرح واقعه را این گونه بیان کرده است : « .... جنب مدرسه سپهسالار اول طلوع آفتاب که جهت تدریس به مدرسه می رفتم ، در همین ایام تقریبا ده نفر مرا احاطه کردند. فی الحقیقه مرا تیرباران کردند. از تیرهای زیاد که انداختند ، چهار عدد کاری شد. سه عدد به دست چپ ، مقارن پهلو ، جنب همدیگر ، زیر...
روز دهم آذر سالروز شهادت سیدحسن مدرس روحانی مبارز عصر رضاخان پهلوی است. او در ماه مبارک رمضان و با زبان روزه توسط دژخیمان رضاشاهی در منزل خود به شهادت رسید. مقاله زیر گزارشی است از بازداشت تا شهادت این روحانی مجاهد که توسط علی مدرسی نوه دختری آن مرحوم در کتاب «مدرس شهید، نابغه ملی» به رشته تحریر درآمده است.* * *انتخابات دوره هفتم مجلس شورای ملی تمام شد و مدرس از تهران حتی یک رأی هم در صندوق به نامش...
نوشته حاضر ، نامه اعتراضیه شهید سید حسن مدرس خطاب به وزیر معارف و اوقاف راجع به مندرجات غیر اخلاقی و انحرافی یکی از مجلات منتشره در عصر رضاخان پهلوی به نام « جهان زنان» است . معرفی مجله "جهان زنان"مجله "جهان زنان" از جمله نشریات مستهجنی بود که در سال های اول کودتای رضاخان منتشر می‌شد . این نشریه ابتدا در مشهد تحت نظر فرخ دین پارسا و فخر آفاق پارسا تأسیس گردید و شماره اول آن در 24 صفحه به قطع کوچک در...
پس از اینکه آیت الله سید حسن مدرس طرح استیضاح سردار سپه (رضا خان ) را تقدیم مجلس کرد و روز تاریخى استیضاح (27 مرداد 1303) فرا رسید، کارآگاهان شهربانى و پلیسهاى آشکار از یک سو و رجاله هاى مزدور و چاقو کشان و هوچیان داوطلب و امثال آنها از جانب دیگر در میان گروه تماشاچیان کنجکاو، در حوالى مجلس پراکنده شدند و نگاههاى مظنون و کله هاى مشکوک همه جا به نظر مى رسید و احساس مى شد. در حوالى ساعت ده صبح مدرس عصازنان...
دهم آذر سالگرد به شهادت رسیدن مرحوم سید حسن مدرس به دست عوامل رضاخان می‌باشد. متن زیر روایت آن شهید راجع به زندگی‌نامه خودش از زمان تولد تا ترور نافرجام وی در پاییز سال 1305 خورشیدی است.«بسم الله الرحمن الرحیم؛ خدمت با شرافت مدیر محترم روزنامه اطلاعات ـ وفقه الله ـ تقاضا فرموده بودید سرگذشت خود را از لحاظ شریف بگذرانم، اجابت به نحو اختصار تصدیع می‌دهم: ولادت من در حدود 1287 هجری که تقریباً فعلاً قریب...
ملکالشعرای بهار از شاعران نامدار سالهای آخر قاجار و دوران پهلوی اول است. او که معاصر مرحوم سید حسن مدرس بود در دوره‌های چهارم تا ششم مجلس شورای ملی در جبهه مخالفین رضاشاه قرار گرفت و در این خصوص در کنار مدرس بود. آنچه ذیلاً از نظر خوانندگان گرامی می‌گذرد، دیدگاه بهار راجع به مدرس است: یکی از شخصیتهای بزرگ ایران که از فتنه مغول به بعد نظیرش بدان کیفیت و استعداد از حیث صراحت لهجه و...
در بهمن 1300 مجلس شورای ملی دورة چهارم بودجه وزارت جنگ را تصویب کرد و مبلغ نه میلیون تومان به آن اختصاص داد. در اواخر اسفند همین سال، رضا خان مبلغ 000/100/1 تومان (000/200 لیره) از پولی را که دولت از شرکت آمریکایی استاندارد اویل دریافت کرده بود نیز به ارتش اختصاص داد. در اواخر فروردین 1301، او کنترل مستقیم کلیة سازمانهای درآمدزا نظیر: املاک سلطنتی، بلدیه، ادارات مالیات مستقیم، شوارع، گمرکات، انحصار تریاک و غیره...
از روزی که سیدحسن مدرس برای عضویت در هیأت نظارت بر قوانین دوره دوم مجلس شورای ملی برگزیده شد. 1 تا 16 مهر 1307 ش / 1347 ق که دستگیر و از تهران تبعید شد،2 تحولات فراوانی در تاریخ سیاسی ایران به وقوع پیوست که مطالعه و بررسی این رویدادها بدون توجه به نقش این شخصیت مبارز کاری عبث و بیهوده است.در این مختصر ما به دنبال ارزیابی عملکرد سیاسی او در صحنه جهان اسلام هستیم. اگر چه امروزه آثار متعددی در خصوص شخصیت مدرس...
.... چه بسا که در بسیاری از جریانات سیاسی کشور تنها یک فریاد بود که پرده خفقان حاکمه را می درید و آن فریاد خروش دشمن شکن مدرس بود. مدرس نمونه‌ای از مقاومت جامعه روحانیت در همه زمان‌هاست... - رهبر معظم انقلاب در سال 1249 هجری خورشیدی 'سید حسن قمشه ای اسفه ای'، مشهور به 'مدرس' در 'سرابه' از توابع زواره اردستان دیده به جهان گشود. وی در خانواده ای بزرگ شد که قناعت و سادگی را الگوی زندگی خود ساخته بودند. سید...
در عصر شکوفایی انقلاب اسلامی بزرگداشت مجاهدی عظیم الشأن و متعهدی برومند و عالم بزرگواری که در دوران سیاه اختناق رضاخان می زیست، ضروری به نظر می رسد؛ زیرا در زمانی که همه قلم ها شکسته و زبان ها بسته و گلوها فشرده شده بود، او از اظهار نظر حق و ابطال باطل، دریغ نمی کرد و آن روزگار در حقیقت، حق حیات ملت مظلوم ایران سلب شده بود... این عالم ربانی با جسمی نحیف و روحی بزرگ و شاداب از ایمان، صفا و حقیقت و...
سید حسن مدرس در سال 1287 ق/ 1249 ش، در روستای سرابه کچو از توابع شهرستان اردستان استان اصفهان پا به عرصه وجود نهاد. او به همراه خانواده اش در 6 سالگی به قمشه در جنوب اصفهان مهاجرت کرد. مدرس تا 14 سالگی از محضر جدش میرعبدالباقی که خود از علمای آن روزگار بود بهره فراوان برد. او پس از درگذشت پدربزرگش و از 16 سالگی برای ادامه تحصیل علوم دینی به اصفهان هجرت کرد. میرزا عبدالعلی مرندی نحوی، جهانگیرخان قشقایی و آخوند...
آرتور میلیسپو کارشناس نفتی وزارت امور خارجه آمریکا بود که در دوران حیات خود دوبار مأموریت یافت تا امور مالی ایران را سامان بخشد. نخست در سال 1301 در زمان نخست‌وزیر احمد قوام (قوام‌السلطنه) در رأس یک هیأت 12 نفر به تهران آمد و تا سال 1305 در ایران اقامت داشت و بار دوم با تصویب مجلس سیزدهم، از او دعوت به عمل آمد و در این نوبت اختیارات و مسئولیت‌های گسترده‌تری داشت و تا حدودی به قانونگذاری نیز می‌پرداخت....
مقوله « مهاجرت» و معضل « فرار مغزها و سرمایه‌ها» به خارج از کشور بحرانی نابهنجار و ملی است که از دهها سال پیش میهنمان با آن مواجه است. مهاجرت، پدیده‌ای چند وجهی است که باید نگرانی و اهتمام همه ایرانیان علاقه‌مند به این مرز و بوم و خواستاران استقلال، عزت و پیشرفت ایران زمین را صرفنظر از گرایش سیاسی، قومی، مذهبی، طبقاتی و جنسیتی، برانگیزد. بررسی بسترها، زمینه‌ها، علل، و سبب‌شناسی چگونگی و چرایی...
روز 10 آذر 1316 آیت‌الله سیدحسن مدرس پس از تحمل 9 سال زندان در خواف، سرانجام در شهربانی کاشمر به طرز دلخراشی به شهادت رسید. روز شهادت ایشان بر اساس مصوبه سال 1372 مجلس شورای اسلامی، روز «مجلس» نامگذاری شد. مقاله زیر به بررسی نقش شهید مدرس در حفظ استقلال ایران پرداخته است: پس از شکست آلمان و تجزیه‌ی عثمانی و پیروزی متفقین ( روس و انگلیس ) مدرس به ایران بازگشت و از راه اسلامبول به تهران وارد...
یکی از برجسته‌ترین چهره‌های مبارز سیاسی دوران رضاخان، آیة‌الله سید حسن مدرس است. علامه فقید مرحوم محمد قزوینی در یادداشتهای خود در مجله یادگار چنین می‌نویسد: «وکیل شجاع نطّاق و به اجراء مجلس شورای ملّی که تا آخر عمر علناً و جهاداً با سلطنت پادشاه وقت، رضاشاه پهلوی مخالفت می‌کرد، در دهم آذر 1316 هجری شمسی مطابق با بیست و هشت رمضان سنه 1356 قمری در حبس "ترشیز خراسان" وفات...
اطـلاعات ما در بارة جزئـیات نقش زنجانى در کودتاى اسفند 1299 (که خود در نوشتههایش به «انگلیسى» بودنِ آن اذعان دارد) و حوادث متعاقب آن، به علت سکوت منابع موجود، محـدود است و باید منتظر انتشار دستنوشتههاى وى در این زمینه باشیم ـ هرچند، با شیوهاى که او در خاطرات از خود نشان داده، قاعدتاً دست نوشتههاى وى در این زمینه از «رتوش» و «سانسورِ» حساب شده به نفع خویش و زیانِ رقیبان، خالى نیست و...
لیله چهارشنبه 20 بهمن1308 سوم: الناسُ عَلى دین مُلُوکهِمْ. در این جا ذکر دین به واسطه این است که مذهب فوق هر چیز و مخفى تر از هر چیزى است. هرگاه اشخاص در مذهب تبعیت اشخاص مقتدر را بنمایند در امورات عادى و شخصى و صنفى و نوعى به طریق اولى تبعیت خواهند کرد. مقصود این که هر زیردستى چه طبعاً و چه قهراً به جهت احتیاجات خود صوره و سیره یا بدواً صوره و بعد سیره تبعیت از اشخاص مقتدر خواهد نمود. مراد از ملوک نه شخص...
والاس موری کاردار آمریکا در ایران در مورد هماهنگی و اتفاق میان قوام‌السلطنه و روحانیت می‌نویسد: «در روزهای پایانی تابستان سال 1922، زمانی که منازعه میان رضاخان، وزیر جنگ و قوام‌السلطنه، رئیس‌الوزرا به اوج خود رسید، قوام برای در هم شکستن قدرت مخاطره‌آمیز وزیر جنگ، رو به روحانیون آورده و حمایت ایشان را خواستار شد.» 10 اکتبر 1924، موری به ملاقات سید حسن مدرس، «رهبر اقلّیت مجلس»...
نگاهی است اجمالی به دیدگاه های مرحوم مدرس در باره ویژگی های یک مجلس اسلامی بر اساس گفتارهای خود مدرس مدرس ناظر شرعی بر قوانین مجلس شورای اسلامی از طرف مراجع قم و نجف بود. از دوره سوم تا دوره ششم نمایندگی مراجع تقلید را در مجلس بر عهده داشت، اما او به این وظیفه، که امروز عنوان شورای نگهبان را داراست، بسنده نکرد و و از طرف مردم تهران در دوره‌های سوم تا ششم نماینده مجلس بود. او برای یازده نوبت نایب...
