ره آورد یک سفر
مبارزه با حجاب ، دستاورد سفر رضاشاه به ترکیه در خرداد ماه 1313، رضاشاه تنها مسافرت خارجی خود را با حرکت به سمت ترکیه آغاز کرد. او در رأس یک هیأت 17 نفره که اکثرشان نظامی بودند، به این سفر مبادرت کرد.در میان رهبران کشورهای جهان رضاشاه نخستین کسی بود که به محض اعلام جمهوریت در ترکیه، تغییر حکومت را به آتاترک تبریک گفت. سردار سپه که در آن زمان به تازگی به نخست‌وزیری منصوب شده بود، در آبان 1302 یک جلد...
در سال 1299، هنگامی‌که رضاخان میرپنج وارد ساختار قدرت سیاسی در نظام قاجار شد، ژنرال کمال پاشا نیز با ایجاد جنبش مقاومت علیه پیمان “مندرس”، جامه قهرمان ملی ترکهای عثمانی را بر تن کرد. پیمان مندرس در پایان جنگ جهانی اول به دولت عثمانی تحمیل شده بود و آتاتورک برای اجرای یکی از مفاد اساسی آن، از سوی سلطان عثمانی به جانب شرق آناتولی اعزام شد. اما او با تاسیس ارتش مقاومت ملی، مانع از اجرای این پیمان شد و...
سرلشکر ارفع که در سفر رضاشاه به ترکیه عضو هیأت همراه وی بود، خاطراتی از این سفر در زمینه نوع نگرش رضاشاه نسبت به اختلافات مرزی ایران با همسایگان دارد که خواندنی است.ارفع در خاطرات خود می‌گوید: «من عضو هیأت تحدید حدود و حل اختلافات بودم. در این هیئت کسانی چون محمدعلی فروغی و رشدی آراس شرکت داشتند. یک روز که من و یک سرهنگ ترک بر سر موضوعی مورد اختلاف با حرارت بسیار بحث می‌کردیم رشدی آراس گفت: « ما...
کشف حجاب در ایران پدیده‌ای ناشی از آشنایی با غرب و تجدد‌خواهی افرادی است که افکار و زندگی غربی راتجربه کرده بودند. در حالی که نخستین نشانه‌های کشف حجاب را می‌توان در دربار ناصر‌الدین شاه قاجار و سپس در محافل روشنفکری مشاهده نمود، رسمیت یافتن آن به دوره دیکتاتوری رضا شاه پهلوی باز می‌گردد.رضاخان که پیش از رسیدن به مقام پادشاهی خود را فردی دیندار و پای‌بند به اصول مذهب نشان داده بود، پس از به...
امپراتوری عثمانی، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در روابط خارجی ایران برخوردار بود. توسعه‌طلبیهای امپراتوری سنّی عثمانی، در کنار قدرت‌گرفتن صفویان شیعی در ایران، به‌تدریج این دو قدرت بزرگ آن زمان را رویاروی یکدیگر قرار داد. درگیریها و جنگهای متعددی میان دو کشور به‌وقوع پیوست و در نتیجه این جنگها، معاهدات و قراردادهای مهمی منعقد گردیدند که در تاریخ روابط دو کشور نقش اساسی ایفا می‌کنند. مهمترین...
راهی که آتاتورک به اشتباه آغاز کرده بود تا نژاد ترک را با عجله از نردبان تجدّد بالا بکشند، رضاشاه نیز در پیش گرفت، امّا با بررسی کردن آنچه در ایران و ترکیۀ تجدّدزده روی داد می‌توان گفت که آتاتورک الگوی ناقص و ناجوری از تجدّد اروپایی اجرا کرد، امّا بدتر از آن الگوبرداری ناقص‌تر رضاشاه از شیوۀ آتاتورکی تجددگرایی بود که بر ناسازگاری و بی‌تناسبی آن با وضعیت اجتماعی ایران می‌افزود.در مقالۀ زیر...
امپراتوری عثمانی، از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای در روابط خارجی ایران برخوردار بود. توسعه‌طلبی های امپراتوری سنّی عثمانی، در کنار قدرت‌گرفتن صفویان شیعی در ایران، به تدریج این دو قدرت بزرگ آن زمان را رویاروی یکدیگر قرار داد. درگیری ها و جنگ های متعددی میان دو کشور به‌وقوع پیوست و در نتیجه این جنگ ها، معاهدات و قراردادهای مهمی منعقد گردیدند که در تاریخ روابط دو کشور نقش اساسی ایفا می‌کنند. مهم...
کشف حجاب و تجددمآبی و فرنگی‌زدگی جای خود! چه اجباری در اجباری کردن این‌گونه برنامه‌ها و به‌کار بردن خشونت در مسیر تجددمآبی وجود داشت؟! شاید اگر رضاشاه و اطرافیان او کشف حجاب را به سرعت اجباری نمی‌کردند، بعضی از اقدامات مورد قبول آنها در زمینۀ نوسازی هم در گرد و غبار خشم و غیرت مردم فرو نمی‌رفت، امّا گویی لازم بود که چنین رژیم مستبد و خشک‌مغزی از طریق همین اشتباهات در نزد مردم و تاریخ ایران...
سفر رضا شاه به ترکیه نیز از جمله برنامه‌هایی بود که در این راستا قابل توجیه و تفسیر است. روابط ایران و ترکیه از زمانهای بسیار دور همواره دچار تیرگی و دشمنی در مقابل یکدیگر بود. اما در فردای قدرت‌یابی رضا خان میرپنج در ایران و کمال مصطفی آتاتورک در ترکیه روابط فی ما بین رو به بهبودی نهاد. طبق قانون اساسی 1923 ترکیه جدید، رئیس جمهور حق خارج شدن از کشورش را نداشت، لذا قرار شد تا با دعوت رسمی کمال پاشا، رضا...
در سال‌های نیمۀ دهۀ شصت میلادی کنسول سفارت ایران در استانبول بودم و مدتی را به‌منظور انجام کاری تحقیقی مرتب به کتابخانۀ شهر می‌رفتم. در آنجا با پیرمرد سفید موی و وارسته‌ای که ایرانی نیز بوده آشنا شدم و از او خواستم کمی از گذشته‌های دور ـ و اگر به‌یاد دارد ـ از مدتی که رضاشاه به ترکیه آمده بود برایم تعریف کند. پیرمرد که روزگاری با «مستشارالدوله» سفیر کبیر ایران در ترکیه دوستی و رفت و آمد...
