از آب تا باران در «دانشنامه فرهنگ مردم ایران»
در جلد اول این دانشنامه در حدود ۴۰۰ مدخل را در بر می‌گیرد و به طور تقریبی ۱۰۰ نویسنده نیز در نگارش آن همکاری کرده¬اند.
ایده‌ی تدوین این دانشنامه در اسفند سال ۱۳۸۶، در قالب طرحی جامع، به مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ارائه شد و پس از بررسی از سوی سرویراستار مرکز، «کاظم موسوی بجنوردی» پذیرفته شد. در ادامه، با استفاده از تجربیات نهادهای دانشنامه¬نگاری در سطح جهان، به ویژه در امر مطالعات فولکلور و رایزنی با برخی خبرگان دانشنامه¬نگاری که در حوزه‌ی مردم¬شناسی نیز ورزیده بودند، به گزینش عناوین دانشنامه پرداخته شد. خوراک، پوشاک، بازی و نمایش، رقص و موسیقی، شخصیت¬های فرهنگ عامه، کتاب¬ها، عقاید و باورها، آداب و رسوم و … از مدخل¬هایی هستند که بر اساس استانداردهای علمی، در این دانشنامه، طبقه¬بندی شده¬اند.
از آنجا که در زمینه‌ی فرهنگ مردم ایران، چندین اثر اصلی وجود دارد، اساس این دانشنامه بر مبنای این آثار، تهیه و تنظیم شده و علاوه بر آن، از نظر و مشاوره‌ی علمی بسیاری از سرشناس¬ترین محققان کشور در زمینه فرهنگ عامه، جهت حک و اصلاح مداخل اولیه استفاده شده است.
مهمترین منبع برای به دست آوردن اطلاعات برای دانشنامه¬ی مردم ایران، پژوهش¬های میدانی و استفاده از مقالات، پایان¬نامه¬ها و رساله¬های پژوهشگرانی است که در گذشته در عرصه¬ی تحقیقات میدانی، فعالیت¬هایی را انجام داده‌اند.
در حال حاضر جلد اول این دانشنامه در حدود ۴۰۰ مدخل را در بر می‌گیرد و به طور تقریبی ۱۰۰ نویسنده نیز در نگارش آن همکاری کرده¬اند.
ساختار این دانشنامه براساس معیارها و ضوابط علمی و فن مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی تنظیم شده است که برخی از اصول و ضوابط کلی آن بدین شرح است:
• در اولویت قرار دادن صورت اشهر عنوان‌ها
• وجود مقالات مادر و وابسته در این دانشنامه
• برخی از عنوان‌های دانشنامه پدیده‌ای عمومی در فرهنگ ایرانیان را شرح می‌دهد.
• مردم ایران افسانه‌ها و داستان‌هایی درباره برخی شخصیت های معروف به خصوص دانشمندان، ادیبان، پادشاهان و صاحب منصبان نامدار پدید آورده‌اند که گویای اندیشه و بینش و توقع آنها درباره مشاهیر است. از این رو و با این رویکرد درباره برخی از شخصیت‌های مشهور در این دانشنامه مقاله مستقلی نوشته شده است.
• برخی آثار ادبی یا تاریخی و جز آن ذاتاً به فرهنگ مردم مربوط نمی‌شود،اما چون حاوی اطلاعات ارزشمندی درابره بخشی از فرهنگ مردم ایران هستند و بخشی از نظام ارزشی و آموزشی مردم ملهم از آنهاست در این دانشنامه آمده است.
• ضابطه این دانشنامه در گزینش عنوان‌های مربوط به نویسندگان و آثار آنها براساس شهرت و میزان تأثیری است که بر فرهنگ مردم گذاشته‌اند.
• آن دسته از شخصیت‌های مذهبی که پیرامون آنها فرهنگ مردمی و باورهای گوناگونی پدید آمده است دارای مقاله مستقلی هستند.
• بهره گیری از داده‌های معتبر و منبع تحقیقی و دست اول
• سفرنامه‌های سیاحان ایرانی و خارجی دارای مقاله مستقلی است
• بهره‌گیری از پژوهش‌های میدانی منتشر نشده به عنوان منابع دست اول
این مجلد، دارای مقدمه‌ای درباره‌ی اصطلاح فولکلور است و پس از آن، فرایند پیدایش و شکل‌گیری دانشنامه فرهنگ مردم شرح داده شده است
دانشنامه¬ی فرهنگ مردم ایران گستره¬ی جغرافیایی آن مرزهای سیاسی ایران امروزی را در بر می‌گیرد که گاهی در حوز¬ه¬ی ادبیات از مرزهای کنونی فراتر می‌رود، ولی امید است که در ویرایش¬های بعدی، مواد و داده‌های فرهنگ مردم در سطح ایران فرهنگی نیز گسترش یابد. گستره¬ی زمانی این دانشنامه تمامی دوره‌های تاریخی ایران را شامل می‌شود. قلمرو موضوعی این دانشنامه نیز تمامی ابعاد فرهنگ مردم، اعم از مادی و معنوی را در بر می‌گیرد.
مخاطبان این دانشنامه، با توجه به معیارها و ضوابط متعددی که برای پژوهش و تألیف هر مقاله لحاظ شده است، پژوهندگان فرهنگ مردم (فولکلوریست¬ها)، انسان‌شناسان، مردم‌شناسان، جامعه‌شناسان و تمامی پژوهشگران فرهنگ و تمدن ایران و به‌خصوص همه¬ی مردم ایرانند، زیرا سرشت و ماهیت مقالات، درباره¬ی زندگی روزمره¬ی مردم ایران و مرجعی برای شناخت و شناساندن اجزا و عناصر آن است.
جلد اول دانشنامه‌ی فرهنگ مردم با ۷۷۰ صفحه و قطع رحلی از سوی دایره المعارف بزرگ اسلامی منتشر شده است که با شماره ثبت 491704 در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی موجود است.
این دانشنامه زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی و با ویراستاری علمی اصغر کریمی، محمد جعفری (قنواتی) و معصومه ابراهیمی نگاشته شده است.
نظرات