مروری بر زندگی و عملکرد سیاسی فرخ رو پارسای

پیش درآمد

مروری بر تاریخچة آموزش و پرورش ایران در عصر پهلوی اول ودوم به ما نشان خواهد داد که با توجه به ماهیت ضداسلامی و غربگرایانه حکومت دست نشانده پهلویها، همواره دست اندرکاران و مهره های فرقة بهائیت که در این ویژگیها با پهلویها مشابه و هم داستان بوده اند، در مناصب سیاسی فرهنگی مهم منجمله دستگاههای آموزش و پرورش کشور نقش و جایگاه بسزایی داشتهاند.۱

اسناد و مدارک بیشماری وجود دارد که حکایت از پیشگامی بهائیان در ترویج فرهنگ و نظام تعلیم و تربیت آمریکایی در کشورمان دارد. به دیگر سخن میتوان گفت که فرقه بهائیت و عناصرش از دیرباز پیادهنظام تهاجم همهجانبه فرهنگی سیاسی عقیدتی استعمارگران غربی به ویژه انگلیس و آمریکا در ایران بودهاند.

نگاهی به فهرست زیر و مناصب و مشاغل و موقعیتهای مهم سیاسی و فرهنگی و نظامی و اقتصادی که توسط عناصر این فرقه در ایران اشغال شده بود، خودبخود این سئوال را پیش میآورد که فرقهای که شمار اعضای آن کمتر از یک درصد جمعیت ایران بوده چگونه و با چه پشتوانهای بر این اهرمهای مهم حکومت کشور مسلط شده است. فهرست زیر بعضی از چهرههای بهایی حاضر در کلیدیترین مناصب اداره کشور را نشان میدهد:

عناصر شاغل در دانشگاهها و مناصب فرهنگی هنری

مهندس خلیل ارجمند، پروفسور منوچهر حکیم، دکتر غلامعباس دواچی، دکتر امانتالله روشنزائر، دکتر علی راسخ، دکتر شاپور راسخ، مهندس عباس شهیدزاده، میرزاآقا شهیدزاده، دکتر ذبیحالله عزیزی، دکتر علیمحمد ورقا، دکتر احسانالله یارشاطر، فؤاد اشرف، سهراب دوستدار، عبدالعلی علایی، امینالله مصباح، هوشمند فتحاعظم، نصرالله مودت.

عناصر اقتصادی

مهندس خلیل ارجمند، امیر ارجمند، حبیبالله ثابت پاسال، اکبر و عباس حداد، عنایتالله و حبیبالله عزیزی، هژبر یزدانی و...

عناصر سیاسی و دارای مناصب لشکری، اداری و سیاسی

سپهبد دکتر عبدالکریم ایادی (پزشک ویژه شاه)، ذکرالله خادم اشرف روحانی، سرتیپ هدایتالله سهراب، سپهبد اسدالله صنیعی، سرلشکر شعاعالله علایی، عطاءالله خسروانی، امیرعباس هویدا، منصور روحانی و بالاخره فرخرو پارسای که سالها مناصب گوناگون سیاسی چون نمایندگی مجلس و وزارت آموزش و پرورش را بر عهده داشته است.

فرخرو پارسای، وزیر آموزش و پرورش دولت هویدا، از جمله بهائیان دوران پهلوی بود که به قدرت سیاسی دست یافت. در این مقاله سعی خواهد شد به شخصیت و زندگی سیاسی وی و چگونگی طی پلههای ترقیاش از شغل معلمی به نمایندگی مجلس و پس از آن معاونت و در نهایت تکیه بر کرسی وزارت آموزش و پرورش پرداخته شود. پارسای از جمله وزرای بهایی دولت هویدا۲ بود که علیرغم ضعف مدیریت و سوءاستفاده مالی چندین سال بر فرهنگ جامعه ایران اثرگذار بود و در راستای سیاستهای غربگرایانه و ضداسلامی رژیم شاه تلاش میکرد.

مهمترین تلاش ما در این مقاله آن خواهد بود آنچه که ذکر میگردد بر پایه مستندات و اسنادی باشد که ساواک به گردآوری و تهیه و تنظیم آنها پرداخته است. حتیالمقدور نیز کوشش شده از ارائه هرگونه تحلیل و نظر و قضاوت غیرمستند خودداری و تنها آنچه که مبتنی بر اسناد است، آورده شود.

خانواده و تولد

فرخرو پارسای (۱۳۵۹-۱۳۰۱) نخستین زن ایرانی بود که در دوران حکومت پهلوی به مقام وزارت رسید و نیز نخستین نماینده زن مجلس شورای ملی بود. پست وی وزارت آموزش و پرورش در کابینه دوم و سوم امیرعباس هویدا بود.

وی در اسفند سال ۱۳۰۱ در باغی خارج از شهر قم به دنیا آمد. مادر وی فخرآفاق پارسا از فعالان حقوق زنان و مدیر مجله جهان زن بوده و پدرش فرخدین پارسا کارمند وزارت بازرگانی و مدیر مجلههای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و عصر جدید بود.

وی از آن رو در شهر قم زاده شد که مادرش به دلیل نشر مقالهای با مضامین فمینیستی در تبعید به سر میبرد. این مقاله اعتراضات گستردهای را در بین روحانیون آن دوران برانگیخت و موجب تبعید مادر فرخرو گشت؛ ولی پس از تولد وی با میانجیگری میرزاحسنخان مستوفیالممالک (نخستوزیر وقت) به تهران بازگردانده شد.

تحصیلات

فرخرو پارسای تحصیلات خود را در دبستان هما در تهران سپری نمود و برای ادامه تحصیل در دوره متوسطه به دانشسرای مقدماتی رفت. او در سال ۱۳۲۱ دانشسرایعالی را با اخذ مدرک لیسانس در رشته علوم طبیعی به پایان رسانید و به دانشگاه تهران راه یافت. وی تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته پزشکی ادامه داد و توانست در سال ۱۳۲۹ با اخذ درجه دکترا از دانشگاه تهران فارغالتحصیل گردد.

فرخرو پارسای در سال ۱۳۲۱ با احمد شیرینسخن ازدواج کرد و از همان سال پس از اخذ مدرک لیسانس از دانشسرای عالی به تدریس در دبیرستانهای تهران پرداخت. او پس از پایان تحصیلات دانشگاهی تا مقطع دکترا، علیرغم اینکه در رشته پزشکی دانشآموخته شده بود کار طبابت را رها کرد و ترجیح داد که به کار فرهنگی بپردازد. بدین ترتیب او در وزارت فرهنگ آن دوران مشغول به کار شد.

وی در سال ۱۳۳۳ش به همراه تنی چند از همکارانش «انجمن بانوان فرهنگی» را برای دبیرستانهای دخترانه آن دوران تأسیس نمود و در سال ۱۳۳۵ش به عنوان یکی از اعضای هیأت رئیسه «شورای همکاری - جمعیتهای بانوان ایرانی» انتخاب شد.۳

فرخرو پارسای همچنین نخستین مدیرکل زن در ایران بود. در سال ۱۳۳۹ با آغاز به کار دانشگاه ملی ایران، وی عهدهدار سمت مدیرکلی دبیرخانه دانشگاه ملی ایران شد. انتصاب یک زن به این سمت، اعتراضات زیادی را در محافل اداری، فرهنگی و سیاسی تهران به راه انداخت ولی مقامات دانشگاه توانستند از برکناری فرخرو پارسای جلوگیری کنند.۴

فرخرو پارسای و سیاست

در سال ۱۳۴۰ «کانون مترقی» تشکیل گردید. این کانون توسط گروهی از جوانان تحصیلکرده و عدهای از رجال دولتی همچون امیرعباس هویدا و حسنعلی منصور۵ تأسیس شد.

فرخرو پارسای نیز به عضویت آن درآمد. اعضای این کانون در سال ۱۳۴۲ در انتخابات دوره ۲۱ مجلس شورای ملی شرکت نمودند و فرخرو پارسای از تهران به عنوان وکیل به مجلس راه یافت. در همین سال «حزب ایراننوین»۶ که گرداننده آن حسنعلی منصور بود، تأسیس گردید. وی نیز به عضویت آن درآمـد. در این باره در اسـناد ساواک چنین آمده است:

... در ۷ آبان ۱۳۴۲ عدهای از زنان دانشگاه رفته ایران برای تشکیل جمعیت زنان دانشگاهی در هتل پالاس گرد آمده، انتخاب هیأت مدیره جمعیت را انجام دادند. پس از تنظیم اساسنامه موجودیت خود را به I.F.U.W۷ (جمعیت زنان دانشگاهی دنیا) اعلام کردند که مورد قبول واقع شد. جمعیت زنان دانشگاهی ایران به ریاست ایران به ریاست دکتر پارسای اداره میشود.

هدف این جمعیت بر طبق گفته مؤسسان آن افزایش سطح معلومات و پشتیبانی از حقوق و منافع زنان جهان و ایجاد تفاهم و دوستی بین زنان تحصیلکرده کشورهای مختلف بود. این جمعیت زیرنظر اشرف پهلوی ریاست عالیه جمعیتهای زنان قرار داشت.۸

جمعیت زنان دانشگاهی ایران از همان ابتدای تأسیس با سفارت آمریکا در تهران رابطه نزدیک داشت:

... جلسه [جمعیت] زنان دانشگاهی که ریاستش به عهده خانم فرخرو پارسای میباشد، تشکیل گردید که فقط خانمها شرکت داشتند... خانم آهی یکی از حاضرین صحبت نمود و گزارش داد... سفارت آمریکا بورسی در اختیار ما گذاردهاند که اکنون خانم قدرتالزمان شیبانی و توران احتشامی بنا به دعوت دانشگاه آمریکا به مدت دو ماه به نیویورک عزیمت خواهند نمود. آنگاه خانم توران احتشامی اظهار داشت که سابقاً این بورس در اختیـار سفارت آمریکا بود ما تقاضا کردیم که این بورس به اختیار جمعیت زنان دانشگاهی گذارده شود زیرا ما جزو جمعیت دانشگاه آمریکا هستیم. آنان قبول کـردند...۹

در اردیبهشت ۱۳۴۴ هادی هدایتی۱۰ وزیر وقت آموزش و پرورش، فرخرو پارسا را برای سمت معاون پارلمانی آن وزارتخانه انتخاب و به شاه معرفی نمود. دکتر هدایتی علاوه بر آن وی را به سمت نماینده در کمیته دائمی حفاظت نیز تعیین و به ساواک معرفی نمود.

بهایی بودن فرخرو پارسای

همانگونه که گفته شد در اردیبهشت ۱۳۴۴ هادی هدایتی، وزیر وقت آموزش و پرورش، فرخرو پارسای را به سمت معاون پارلمانی آن وزارتخانه منصوب نمود.

از همان ابتدای به معاونت رسیدن فرخرو پارسای مخالفتهایی از طرف روحانیون و عدهای از فرهنگیان به جهت بهایی بودن این فرد آغاز شده بود. در اسناد ساواک درباره این موضوع چنین آمده است:

شماره: ۲۲۶/۳۰۳                                                تاریخ: ۲۸/۲/۴۴

موضوع: خانم دکتر فرخرو پارسا

انتخاب خانم دکتر فرخرو پارسا به معاونت وزارت آموزش و پرورش که منتسب به بهایی بودن و از فرقه «ازلی» آن میباشد انعکاس بسیار بدی در بین فرهنگیان باسابقه داشته و آنها را که عمری به درستی و پاکی خدمت کردهاند مأیوس نموده و نیز انعکاس این عمل در بین روحانیون و متعصبین مذهبی با اعتراض مواجه شده و آنها را عصبانی نموده است...۱۱

هر چند تلاش بر این بود که بهایی بودن فرخرو پارسای را مخفی نگهدارند، اما برخی اتفاقات هرگونه شک را به یقین تبدیل میساخت. از جمله اینکه:

... مراسم عقد برادرزاده خانم پارسا، وزیر آموزش و پرورش با فرزند تیمسار صنیعی،۱۲ وزیر سابق جنگ در منزل برادر خانم پارسا که قاضی دادگستری است، برگزار شده است. در این مراسم مهندس روحانی وزیر کشاورزی و عدهای دیگر از پیروان مسلک بهایی حضور داشتهاند. خانم پارسا و تیمسار شیرینسخن نیز در این مجلس بودهاند. خطبه عقد که معمولاً از طرف یک نفر روحانی باید خوانده شود انجام نگردید و طبق آداب و رسوم بهاییها برنامه عقد انجام شده است...۱۳

در یکی از اسناد ساواک که دال بر بهایی بودن فرخرو پارسای است، میخوانیم:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۲۴/۲/۴۸

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۴۳۲۳۱/۲۰ ه‍ ۷

موضوع: شایسته ترمیم کابینه

در بین مردم شهرت یافته است دولت آقای هویدا اگر قرار شود بر سر کار خود بماند کابینه خویش را ترمیم و وزرای بهایی کابینه را تغییر خواهد داد. شهرت دارد تیمسار صنیعی وزیر جنگ، روحانی وزیر آب و برق، خانم پارسای وزیر آموزش و پرورش از وزرای بهایی کابینه میباشند. همچنین شهرت دارد که تیمسار دکتر ایادی نیز که بهایی است بازنشسته خواهد شد و از این راه دولت خود را به روحانیت نزدیک خواهد ساخت...۱۴

وزارت فرخرو پارسای

در دوران پهلوی یکی از اصلیترین شاخصهای رشد و ارتقای پست و مقام، سرسپردگی به آمریکا بود که فرخرو پارسای از آن برخوردار بود. در ارتباط با اعتقادات سیاسی وی میخوانیم:

... خانم فرخرو پارسای طرفدار سیاست غرب و رژیم آمریکا، مشروطه سلطنتی و عضو کانون مترقی است.۱۵

در جای دیگر در اسناد ساواک آمده است:

نامبرده فاقد سابقه مضره سیاسی بوده و طرفدار سیاست غرب و رژیم مشروطه سلطنتی و عضو حزب ایراننوین و کانون مترقی و رئیس جمعیت زنان دانشگاهی میباشد.۱۶

وی در حزب ایراننوین عضو دفتر سیاسی بود که چندین بار بدین سمت انتخاب شد. فرخرو پارسای علیرغم نمایندگی مجلس، عضویت در کمیسیون فرهنگ مجلس شورا و عضویت در حزب ایراننوین، جز در میان تعدادی محدود از بانوان فرهنگی نفوذ چندانی در آموزش و پرورش نداشت. پس از احراز معاونت آن وزارت درصدد برآمد تا عدهای از افراد حزبی را (حزب ایران نوین) وارد دستگاه نماید که با مخالفت دکتر هدایتی مواجه شد.

تلاش فرخرو پارسای و دیگر مخالفان دکتر هدایتی صبح روز ۷/۶/۴۷ به ثمر نشست و هویدا نخستوزیر پس از دریافت حکم وزارت فرخرو پارسای از شاه،۱۷ برای اولین بار در محل وزارت آموزش و پرورش حضور پیدا کرد و طی جلسهای او را به جای دکتر هدایتی بر کرسی وزارت نشاند.۱۸

انحرافات فرخرو پارسای

در این بخش از مطالب سعی خواهد شد انحرافات و تخلفات وی را در دو قسمت تحت عناوین: «مواضع و اقدامات ضداسلامی» و «تخلفات مالی و انحرافات اخلاقی» فرخرو پارسای و البته بر اساس اسناد ساواک مطرح و مورد بررسی قرار دهیم.

به ضرس قاطع «بهایی بودن» فرخرو پارسای را میتوان به عنوان بزرگترین انحراف فکری و اعتقادی وی به حساب آورد. چرا که بسیاری از اقدامات و عملکرد سوء پارسای ریشه در همین انحراف فکری وی داشتهاند.

فرقههای بابیت و بهائیت و وهابیت از جمله فرقههایی بودهاند که با حمایت و طراحی استعمارگران در جهت اسلامستیزی، از بین بردن مبانی اعتقادی و هویت فرهنگی مردم کشورهای مسلمان و هموار نمودن راه و برطرف نمودن موانع فرهنگی استعمار اقتصادی و فرهنگی توسط قدرتهای جهانی مانند انگلیس و بعدها آمریکا در قرن نوزدهم شکل گرفتند. بدین ترتیب وابستگان و پیروان این فرقهها، خواسته یا ناخواسته در خدمت استعمار و دشمنان اسلام و منافع ملل و کشورهای مسلمان عمل کردهاند و میکنند.

فرخرو پارسای نیز از جمله اعضای فرقه بهائیت بود که به همراهی بسیاری از عمال استعمار آگاهانه در نهادهای مختلف آموزشی فرهنگی سیاسی اقتصادی عصر پهلوی در راستای اهداف استعماری که ذکرشان رفت، تلاش و فعالیت میکرد. جدای از این مقوله (انحراف فکری و اعتقادی و اقدامات اسلامستیزانهاش)، وی در زمان عهدهداری مسئولیتهای گوناگون خود، دارای عملکرد سوء و تخلفات گوناگون مالی و اخلاقی بوده است. در ادامه این نوشتار جهت پرهیز از اطاله کلام برخی از کارهای فرخرو پارسا را با استناد به مدارک و اسناد ساواک، به صورت فهرستوار برخواهیم شمرد.

الف. مواضع و اقدامات ضداسلامی

فرخرو پارسای با توجه به اعتقاد قلبی و عملی اکثریت جامعه ایرانی به اسلام و تعالیمش، جرأت عنادورزی علنی و آشکار با اصل اسلام را نمییافت. لذا سعی میکرد هر وقت فرصت و مجال را که مناسب مییافت برخی تعالیم و مسلمات اسلام را زیر سئوال ببرد:

۱. مخالفت با مسلمات دینی منجمله حجاب، تحت لوای مبارزه با خرافات

فرخرو پارسای در یکی از جلسات رسمی با خرافات دانستن حجاب آن هم در جمع مدیران مدارس جامعه تعلیمات اسلامی باورهای درونی خود را فاش ساخت:

ساعت ۰۹۰۰ روز ۲۱/۱۱/۴۷ مدیران مدارس جامعه تعلیمات اسلامی در تالار آئینه حضور داشتند که تعداد آنها در حدود ۱۵۰ نفر بود. ۸۰ نفر از آنان از زنان چادری بود و ۲۰ نفر از مردان معمم بودند و بقیه همه با ریش و بدون کراوات آمده بودند. خانم وزیر آموزش و پرورش به محض ورود به جلسه با عصبانیت گفت خانمها چه کاره هستند؟ به وی پاسخ داده شد مدیر هستند... آنگاه وزیر گفت این چه وضعی است چرا شما چادر دارید اسلام هرگز نگفته است با چنین وضعی باشید اینها خرافات است...۱۹

۲. اتخاذ تصمیمات عنادآمیز با روحانیت به اشکال گوناگون

انحلال کمیسیون رسیدگی به ارزش تحصیلی طلاب از جمله اینهاست. هنوز چند ماهی از انتصاب وی در پست وزارتخانه آموزش و پرورش نگذشته بود که پارسای تصمیم به اتخاذ چنین تصمیمی گرفت.

در یکی از اسناد ساواک در این باره آمده است:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۱۳/۱۱/۴۷

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۴۱۰۶۴/۲۰ ه‍ ۷

موضوع: انحلال کمیسیون رسیدگی به ارزش تحصیلی طلاب

کریمی آشتیانی و علیاکبر گلچین میگفتند خانم دکتر پارسای از روزی که وزیر آموزش و پرورش شده کمیسیون رسیدگی به ارزش تحصیلی طلاب و کسانی را که با دریافت گواهی اجتهاد از مراجع بزرگ جهت تعیین ارزش آن را به دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش تقدیم میکردهاند، منحل کرده است. و در اثر انحلال این کمیسیون دیگر طلبهها و افرادی نظیر آنان نمیتوانند به استناد در دست داشتن گواهی اجتهاد از علمای مذهبی برای خود ارزش تحصیلی به دست آورند...۲۰

۳. حذف درس زبان عربی از دروس دبیرستانی

زبان عربی زبان قرآن است. بسیاری از متون و منابع دینی نیز به زبان عربی است. لذا با توجه به بهایی بودن فرخرو پارسای میتوان این اقدام و تصمیم وی را بر اساس همین موضع بهاییگری و ضداسلامی وی تحلیل و ارزیابی کرد.۲۱

۴. تبلیغ و ترویج اندیشههای غربی به ویژه فمینیستی تحت پوشش ایجاد تشکلهای زنان با عناوین گوناگون و به ظاهر علمی، فرهنگی، اجتماعی و یا ورزشی مانند انجمن بانوان فرهنگی، شورای همکاری جمعیتهای بانوان ایرانی، سازمان زنان ایرانی، خانه زن، شورای ورزشی بانوان، جمعیت زنان دانشگاهی ایران.۲۲

۵. گماردن و انتصاب اعضای باند بهائیت در رأس بسیاری از مناصب و مصادر مهم اداری و تصمیمسازی در وزارت آموزش و پرورش.۲۳

ب. تخلفات مالی و انحرافات اخلاقی

۱. تخلف و سوءاستفاده مالی در زمان ریاستش بر دبیرستان رضاشاه کبیر در سال ۱۳۴۹ ۲۴؛ در واقع از این تخلف میتوان سرآغاز تخلفات بزرگ مالی، غیرقانونی و غیراخلاقی وی در دوران صدارتش بر وزارت آموزش و پرورش یاد کرد.

۲. انتصاب افراد در پستهای مهم وزارت آموزش و پرورش بر اساس روابط و وابستگیهای فرقهای، باندی و خویشاوندی۲۵ و یا در ازای دریافت پول۲۶؛ در یکی از اسناد ساواک در این باره آمده است:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۱۱/۸/۴۸

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۵۲۰۳۳/ ۲۰ ه‍ ۷

موضوع: اظهارات کاظمبیگی

کاظمبیگی رئیس آموزش و پرورش سابق قم و بازرس تعلیماتی فعلی آموزش و پرورش ناحیه یک تهران اظهار میداشت: خانم وزیر آموزش و پرورش به وسیله آقای سرتیپی با دریافت مبالغی پستهای وزارتخانه را به افراد واگذار میکند...۲۷

در یکی دیگر از اسناد ساواک میخوانیم:

... نامزد دخترش را معاون وزارت آموزش و پرورش کرده (آقای توکلی یا توکل). زن برادرش را رئیس اداره امور تربیتی استان تهران کرده. یکی از بستگان خود را در کرمان دبیر بوده به تهران آورده و رئیس اداره آموزش و پرورش شمیران کرده...۲۸

۳. عزل و نصبهای خودسرانه وی در سطوح مختلف آموزش و پرورش.۲۹

۴. اختلاس از فروشگاه تعاونی فرهنگیان به همراهی ناصر موفقیان معاون فنی و حرفهای وزارت آموزش و پرورش،۳۰ و نیز اختلاس ۶۰ میلیون فرانک مربوط به خرید امکانات آزمایشگاهی از بلژیک.۳۱

۵. درخواست نشان همایون برای ناصر موفقیان۳۲ که همکار و همراه وی در بسیاری از تخلفات و اختلاسهای مالی خانم وزیر بوده است. بازتاب آن جالب توجه است. گو اینکه در دوران پهلوی نشانهای اهدایی شاه، نشان دزدیها و دزدان موفق و سرشناس بوده است.

در گزارش ساواک در ارتباط با ادلة فساد مالی فرخرو پارسای میخوانیم:

... اعمال تبعیض، انتصاب و حمایت از افرادی که در جامعه فرهنگی حسن شهرت ندارند. تغییر وضع مالی محسوس خود مشارالیها و وابستگان وی و نیز قرائن و شایعات بسیار زیادی که در این مورد وجود دارد، موجب گردید که شخصیت و صحت عمل وزیر مورد تردید قرار گیرد.

موارد زیر نمونههایی از این امر است.

(۱) فرهنگیانی که وزیر آموزش و پرورش را از نزدیک میشناسند اظهار میدارند که مشارالیها تا حدود ده سال پیش، از نظر مایملک، فردی کاملاً عادی بوده و حال آن که در حال حاضر وضع مالی او و خانوادهاش به خصوص از لحاظ وسایل لوکس به هیچوجه قابل مقایسه نبوده و با احتساب این که حقوق ماهیانه وزیر حدود ۱۵۰۰۰۰ ریال است به فرض این که از همان ده سال پیش تاکنون تمام حقوق خود را ذخیره میکرد شاید نمیتوانست قسمتی از آنچه را که امروز دارد، تهیه نماید. تغییر دارایی وزیر آموزش و پرورش و بستگان نزدیک او و رسیدن به موقعیت کنونی، تعارفات و کادوهایی که از افراد مختلف اخذ کرده، سوءاستفاده از مقام به شرح زیر مورد استناد قرار گرفته است.

(۲) منزل مسکونی مجهز به وسایل لوکس در دروس

(۳) منزل دیگری در دروس (روبروی منزل مسکونی فوقالاشاره) که مالالاجاره آن قبلاً ۴۰۰۰۰ ریال بوده است.

(۴) باغ میوهای در کرج که ارزش بالنسبه قابل توجهی دارد.

(۵) حدود ۱۷۰۰ متر از اراضی مهرشهر به نام مهشید شیرینسخن (دختر وزیر که دانشجو و مجرد است)

(۶) ویلای رامسر (تنبلسرا) که ارزش نسبتاً قابل توجهی دارد.

(۷) منزل دیگری به نام ناهید شیرینسخن (دختر دیگر وزیر) واقع در قلهک به ارزش تقریبی (۶.۰۰۰.۰۰۰ ریال)

(۸) دو قطعه زمین (هر یک به مساحت پانصد متر) در تهران پارس که یکی به نام نوید (کوچکترین دختر وزیر که دانشآموز دبیرستان است) و دیگری به نام همسر مشارالیها

(۹) بیش از ده میلیون ریال جواهرات مختلف که گفته میشود قسمت اعظم آن به عنوان کادو در مقابل تعویض پست و مناسبات ویژه اخذ شده است. (از جمله گردنبند قیمتی نجمی وثوقی رئیس مؤسسات آموزشی فرح، و دستبند جواهرنشان اشرف مهشت، مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان)...

(۱۰) منقل نسبتاً گرانقیمت و ملحقات آن که از افسرالملوک نراقی، رئیس آموزش و پرورش شمیران، اخذ شده و تا این اواخر در سالن پذیرایی وزیر بوده است.

(۱۱) انگشتری ذیقیمت که از خانم ملک ششکلانی در مقابل بازنشسته ساختن او اخذ گردیده است.

(۱۲) تعدادی اشیاء لوکس که از علیاکبر مینو (مدیرکل آموزش و پرورش اصفهان) در مراجعت از مسکو اخذ شده که در ویترین سالن پذیرایی وزیر قرار دارد.

(۱۳) میز عاج سالن پذیرایی منزل وزیر که از فروغی کارمند وزارت آموزش و پرورش (مأمور خدمت در وزارت امور خارجه که در امارات خلیج فارس انجام وظیفه مینماید) اخذ شده است.

(۱۴) دو تخته قالی نفیس کار کرمان که گفته میشود از حسین کارآموز (مدیرکل سپاه دانش پسران) در مقابل گرفتن شغل اخذ شده است...۳۳

در ابتدای گزارش ساواک نیز قید شده، اینها فقط نمونههایی از فساد مالی خانم پارسای میباشد.

۶. اعمال تبعیض و بیعدالتیهای فراوان نسبت به فرهنگیان و بیتوجهی به نیروهای شایسته و کاردان.

سند ذیل که از جمله اسناد و مدارک بیشمار ساواک درباره فرخرو پارسای است، شاهدی است بر این مدعا:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۲۷/۲/۴۸

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۴۸۳۸۳/ ۲۰ ه‍ ۷

موضوع: اظهارات آذر یغمایی

آذر یغمایی که فرهنگی است و در بازرسی شاهنشاهی کار میکند اظهار داشته است که به طور متوسط روزانه عدهای در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر به بازرسی شاهنشاهی در تهران مراجعه و از اقدامات و تبعیضات وزیر آموزش و پرورش شکایت میکنند.

آذر یغمایی گفته است که کار مشکوتی فقط راضی کردن و راه انداختن شاکیان دستگاه است و هجوم این عده که به تدریج بیشتر میشود دلیل عدم رضایت از نحوه کار خانم پارساست.

توضیح رهبر عملیات: مطالب گزارش خبری فوق تا حدودی صحیح به نظر میرسد. مجیدیه.

اداره کل سوم ۲۹/۲/۴۸. ۳۴

۷. سوءاستفاده از امکانات وزارت آموزش و پرورش و موقعیت خاص سیاسی خود در جهت اهداف و منافع شخصی:

الف. تصرف غیرقانونی قطعه زمینی در رامسر جهت ساخت ویلا

ب. تصرف چندین هکتار زمین در ورامین جهت خود و یار ویژهاش مجید سرتیپی.

در اسناد ساواک آمده است:

به: ۳۲۴                                                 تاریخ: ۱۲/۲/۵۲

از: ۲۰ ه‍ ۱۵                                                     شماره: ۴۰۳۵۳/۲۰ ه‍ ۱۵

موضوع: خانم پارسا وزیر آموزش و پرورش

وزیر آموزش و پرورش در ورامین تعداد قابل توجهی زمین تهیه کرده است و در همسایگی زمین خود برای مجید سرتیپی هم ۵ هکتار زمین گرفته. کشاورزان زمین حاضر نشدهاند زمین سرتیپی را تحویل دهند و چند بار بر سر تحویل زمین کار به جنجال و آشوب کشیده است. دو روز قبل وزیر آموزش و پرورش خدارحم بخشی کارپرداز سابق اداره کل آموزش و پرورش تهران را که اهل ورامین است به دفتر کار خود خواسته و گفته است برای تصرف زمین مجید سرتیپی و جلوگیری از تحریکات زارعین اقدام کند...۳۵

ج. قطع غیرقانونی چندین هزار درخت در ورامین با همکاری تیمسار باتمانقلیچ.۳۶

در اسناد ساواک آمده است:

به: ۳۲۴                                                 تاریخ: ۱۵/۷/۵۲

از: ۲۰ ه‍ ۱۵                                                     شماره: ۶۵۸۰۵/۲۰ه‍ ۱۵

موضوع: قطع اشجار وسیله وزیر آموزش و پرورش

آقای حسین شاهمرادی مقدم در یک مذاکره خصوصی... گفت خانم وزیر آموزش و پرورش و آقای باتمانقلیچ در حدود هفتاد هزار درخت را در ورامین قطع کردهاند و همه مردم از این موضوع اطلاع دارند پس چرا قانون برای آنان هیچگونه مجازات و تنبیه قائل نمیشود...۳۷

۸. پرداخت رشوه به افراد، روزنامهنگاران و ارباب جراید در راستای سرپوش نهادن بر چهره منفور و اقدامات غیرقانونی و غیراخلاقیاش در وزارت آموزش و پرورش.

در سندی از اسناد ساواک در این باره آمده است:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۲۹/۴/۴۹

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۴۵۱۵۰/۲۰ ه‍ ۷

موضوع: نوشیروان کیهانیزاده۳۸، خبرنگار فرهنگی روزنامه اطلاعات

نامبرده کارمند آموزش و پرورش و خبرنگار فرهنگی روزنامه اطلاعات است. مطالبی به دستور خانم وزیر به نفع وی در نشریات اطلاعات چاپ مینماید لذا به این جهت مورد توجه خانم وزیر بوده و اخیراً مبلغ ۴۰۰۰۰ ریال پاداش از بودجه محرمانه و مبلغ ۵۰۰۰ ریال نیز حقالعلاج دریافت داشته است...۳۹

در بیشتر گزارشهای ساواک مبنی بر تخلفات مالی، اختلاسها و سایر انحرافات اخلاقی و عملکرد سوء فرخرو پارسای، به کرات نام ناصر موفقیان۴۰ و مجید سرتیپی۴۱ به چشم میخورد. نفوذ و سلوک مجید سرتیپی در آموزش و پرورش به گونهای بوده که «شایعاتی» را هم دامن میزده است:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۱۸/۹/۴۸

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۵۴۲۹۶/ ۲۰ ه‍ ۷

موضوع: خانم دکتر پارسای وزیر آموزش و پرورش

در مورد روابط خاص خانم دکتر پارسای وزیر آموزش و پرورش با مجید سرتیپی رئیس دفترش شایعاتی وجود دارد و این شایعات به خصوص با توجه به جوان بودن سرتیپی و معیت همیشگی او با خانم پارسای حدت و شدت مییابد، افرادی که شایعه روابط خاص خانم وزیر را با رئیس دفترش بازگو میکنند میگویند: «خانم وزیر حتی در سفر انگلستان نیز نخواسته دور از رئیس دفتر زیبایش باشد و او را با خود به خارج نیز برده است. عجیب این که حتی برخی از افراد وابسته به حزب ایراننوین هم شایعه مزبور را بازگو میکنند و با طعن و نیش و کنایه از روابط این دو هممسلک حزبی خویش «خانم پارسا و سرتیپی» صحبت مینمایند...۴۲

مجید سرتیپی آنچنان مورد توجه و علاقه خانم وزیر بوده است که به خود اجازه دخالت در بسیاری از حیطهها و مسئولیتهایی دهد که هیچ ربط و سنخیتی با جایگاه و مسئولیتهای «سرتیپی» در وزارت آموزش و پرورش نداشته است. پاورقی سند ذیل، دیدگاه کارشناس ساواک درباره نفوذ سرتیپی و مداخلات بیجای وی را منعکس میسازد:

به: ۳۲۲                                                 تاریخ: ۱۴/۹/۴۹

از: ۲۰ ه‍ ۷                                                       شماره: ۴۸۳۳۷/ ۲۰ ه‍ ۷

موضوع: شایعه استعفای پارسای

در این روزها به شدت شایع است که خانم پارسا تغییر خواهد کرد و میگویند چون کثافتکاریها و انتصابات نامناسب که خانم پارسا انجام داده در تاریخ فرهنگ مملکت بیسابقه است لذا حتماً به زودی تغییر خواهد کرد.

...

۱. یک نسخه در پرونده خانم وزیر بایگانی شود.

۲. نفوذی که سرتیپی روی خانم وزیر دارد این انتصابات و نقل و انتقالات با نظر سرتیپی انجام میگیرد و نارضایی عمیقی در صنف فرهنگیان به وجود آورده است لذا یک نسخه در پرونده سرتیپی و با سوابق اقدام فرمایند.

صفایی ۱۸/۹/۴۹ ۴۳

در یکی دیگر از اسناد ساواک میخوانیم:

به: ۳۲۴                                                 تاریخ: ۴/۱۲/۵۲

از: ۲۰ ه‍ ۱۵                                                     شماره: ۴۳۹۹۳/ ۲۰ ه‍ ۱۵

موضوع: مجید سرتیپی

مجید سرتیپی فعالیت شدیدی میکند که موجبات برکناری نبوی را از مدیریت کل تهران فراهم سازد و عقیده دارد نبوی در برکناری او از معاونت وزارتخانه نقش عمدهای داشته است. اکنون سرتیپی با کیهانیزاده خبرنگار روزنامه اطلاعات و عضو شورای آموزش و پرورش منطقه تهران جلسات مشترکی علیه نبوی دارند و قرار است فعالیتهای انجمن فارغالتحصیلان تعلیم و تربیت که سرتیپی در رأس آن قرار دارد مرتباً در روزنامه اطلاعات چاپ شود تا موجبات تقویت سرتیپی از نظر افکار عمومی فرهنگیان فراهم شود. خانم وزیر نیز که با این نقشه نظر موافق دارد...۴۴

نکته جالب توجه این سند، نظریه کارشناس ساواک است که درباره گزارش فوق، ارزیابی خود را چنین ابراز میدارد:

... نظریه سهشنبه: با توجه به روابط دوستانه خانم پارسا با مجید سرتیپی اینگونه اقدامات که غیرمستقیم از طرف خانم پارسا انجام میگیرد صرفاً به منظور حفظ موقعیت شخص مورد بحث میباشد. تابان

نظریه چهارشنبه: نظریه سهشنبه مورد تأیید است...

رونوشت در پرونده سرتیپی، خانم وزیر ۶۴۱۲۴ و بتولی بایگانی شود.

تفرشی ۶/۱۲/۵۲ ۴۵

برکناری از وزارت

عوامل مختلف از جمله بهایی بودن، مقابله با مظاهر اسلامی، فساد مالی و... دست به دست هم داد و نه تنها روحانیون و مردم، بلکه حزب ایراننوین و جامعه زنان ایرانی نیز خواستار برکناری او شدند. نامهای سرّی در جلسه حوزه کارمندان حزب ایراننوین ارائه شد. در این نامه در کنار بیان انتقادات مختلف از دولت هویدا، یکی از نارضایتیها در مورد فرخرو پارسای بود.

وی که نماینده دوره ۲۱ مجلس شورای ملی و پس از آن مدتی معاون پارلمانی وزارت آموزش و پرورش بود و از ۲/۸/۴۷ به جای هادی هدایتی وزیر شده بود، سرانجام در ۷/۲/۵۳ با ترمیم کابینه هویدا از کابینه خارج شد. او تنها وزیر زن در طول تاریخ مشروطیت ایران بود. وی پس از برکناری با توجه به سوءاستفادههایش در افکار عمومی و فرهنگیان نیز محبوبیتی نداشت.۴۶ پس از برکناری از وزارت، هویدا وی را به سمت رئیس دبیرخانه ویژه نخستوزیر و رئیس دفتر اجرایی حزب ایراننوین منصوب نمود که انعکاس بدی در بین اعضای حزب به خصوص فرهنگیان در پی داشت.۴۷

سرانجام

فرخرو پارسای پس از انقلاب اسلامی به همراه همسرش سرتیپ شیرینسخن در منزل پسرش دستگیر شد. پس از اتمام مراحل بازجویی و تحقیقات، در دادگاهی که در اردیبهشت ۱۳۵۹ به ریاست آیتالله صادق خلخالی جهت رسیدگی به اتهامات وی تشکیل شده بود به مجازات اعدام محکوم گردید. از جمله اتهامات پارسای و همسرش گرفتن رشوههای کلان از افراد مختلف بود.۴۸ گروهی از شاکیان او شاکیان خصوصی و مردم کوچه و بازار بودند. عملکرد اخلاقی، حیف و میل و غارت بیتالمال و پرداختهای بدون مجوز، بخشی دیگر از کیفرخواست صادره علیه او بود.۴۹ سرانجام در تاریخ ۱۸ اردیبهشت سال ۱۳۵۹ حکم عدل اسلامی درباره وی به اجرا درآمد.

پانوشتها

۱- جهت مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک: مقاله «بهائیت و سیاست»، سعید شریفی، فصلنامه مطالعات تاریخی، سال هشتم، شماره ۳۲، بهار ۱۳۹۰، صص ۱۴۷-۱۲۱.

۲- برای مطالعه بیشتر درباره امیرعباس هویدا و رجال سیاسی و وزرای بهایی وی ر.ک: میلانی، عباس، معمای هویدا، تهران، نشر اختران، سال ۱۳۸۰. امیرعباس هویدا به روایت اسناد ساواک، رجال عصر پهلوی [۲ جلد]، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، سال ۱۳۸۴.

۳- جهت مطالعه بیشتر درباره زندگی و فعالیتهای وی ر.ک: پیرنیا، منصوره، خانم وزیر؛ دختر آزادی، انتشارات مهر ایران، آمریکا، سال ۲۰۰۷.

۴- شیخالاسلام، علی، رنسانس ایران، دانشگاه ملی ایران و شاه، [لسآنجلس]، سال ۱۳۶۹، صص ۲۱۰-۲۰۹.

۵- حسنعلی منصور در سال ۱۳۰۲ش در تهران به دنیا آمد. پدرش علی منصور (منصورالملک) نخستوزیر ایران قبل از شهریور ۱۳۲۰ش بود. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه جهت ادامه تحصیل در رشته حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد راهی فرانسه شد. نخستین کار دولتی منصور اندیکاتورنویسی در وزارت خارجه بود. در سال ۱۳۲۹ و در سن ۲۷ سالگی به ریاست کل دفتر نخستوزیری منصوب شد. از جمله سمتها و فعالیتهای وی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: قائممقام دبیرکل شورای عالی اقتصاد در سال ۱۳۳۶؛ معاون نخستوزیر و دبیرکل شورای عالی اقتصاد در سال ۱۳۳۷؛ وزیر کار در سال ۱۳۳۸ و مدتی نیز وزیر بازرگانی بوده است؛ مدیرعامل شرکت بیمه ایران در سال ۱۳۴۱؛ تأسیس کانون مترقی و نمایندگی مجلس شورای ملی در سال ۱۳۴۲؛ مأمور تشکیل کابینه (به عنوان نخستوزیر) در اسفند ۱۳۴۲؛ سرانجام به وسیله محمد بخارایی در اول بهمن سال ۱۳۴۳ مورد هدف گلوله قرار گرفت و در ۶ بهمن ۱۳۴۳ درگذشت.

۶- حزب ایراننوین به دنبال از رونق افتادن و بیاعتبار شدن حزب فرمایشی ملیون، در تاریخ ۲۴/۹/۴۲ اعلام موجودیت کرد. در رأس رهبری آن حسنعلی منصور دستپروردة آمریکا قرار داشت. پس از ترور منصور، حزب دچار تزلزل شد و به دلیل اینکه امیرعباس هویدا به جهت نخستوزیر شدن از قبولی دبیرکلی حزب سر باز زد، وزیر سابق کشور (عطاءالله خسروانی) به دبیرکلی انتخاب شد و تا سال ۱۳۴۸ در این سمت باقی ماند. پس از خسروانی و تا انحلال حزب، منوچهر کلالی دبیرکل آن بود. جهت مطالعه بیشتر درباره حزب ایراننوین ر.ک: کابینه حسنعلی منصور به روایت اسناد ساواک [۲ جلد]، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، سال ۱۳۸۴ و حزب ایراننوین به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، سال ۱۳۸۰.

7- International federation university of women.

۸- پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۷/۸/۴۲.

۹- همان، سند مورخه ۲۹/۳/۴۵.

۱۰- دکتر هادی هدایتی وزیر، استاد دانشگاه و نماینده دوره ۲۱ مجلس شورای ملی از شهر ری، فرزند ابوالحسن به سال ۱۳۰۲ش در شهر ری متولد شد. طی سالهای ۲۵-۱۳۲۱ از دانشکده حقوق دانشگاه تهران لیسانس گرفت و در سال ۱۳۲۹ نیز از دانشگاه سوربن فرانسه موفق به اخذ لیسانس ادبیات شد. دکترای ادبیات را از سوربن و دکترای حقوق را از دانشکده حقوق پاریس اخذ کرد. از سال ۱۳۳۱ به عنوان استاد دانشکده حقوق و ادبیات دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد. او مدتها مشاور عالی شرکت سهامی بیمه ایران بود. در سال ۱۳۳۸ مشاور وزیر کار و مدتی نیز طی سالهای ۴۰-۱۳۳۸ مشاور عالی وزارت اقتصاد را بر عهده داشت. در کابینه حسنعلی منصور به مقام وزارت مشاور رسید. چندی هم وزارت آموزش و پرورش را در همان کابینه در اختیار داشت. عضویت در کانون مترقی، حزب ایراننوین و حزب رستاخیز از دیگر مسئولیتها و مشغولیتهای سیاسی وی بود.

۱۱- زنان دربار عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک (کتاب دوم)؛ فرخرو پارسای، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، سال ۱۳۸۲، ص ۲۳.

۱۲- سپهبد اسدالله صنیعی فرزند میرزاآقاخان در سال ۱۲۸۳ش در همدان به دنیا آمد. پدرش از مقربین دربار محمدشاه و ناصرالدینشاه قاجار بود. اسدالله صنیعی در سال ۱۳۰۵ وارد ارتش شد و در دوایر مختلف در لشکرها و مشاغل ستادی فعالیت کرد. وی از جمله عناصر بهایی رژیم پهلوی به شمار میرود. هموست که به همراهی غلامعباس آرام در کابینه حسنعلی منصور سخت پیگیر تصویب لایحه استعماری کاپیتولاسیون بودند. نکتهای که اسناد لانه جاسوسی آمریکا نیز به آن صحه میگذارند. از جمله مشاغل و مسئولیتهای وی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: آجودانی مخصوص ولیعهد و رئیس دفتر مخصوص او [محمدرضا پهلوی]؛ رئیس دایره شکایات دفتر نظامی محمدرضا پهلوی؛ رئیس بازرسی اداره وظیفه عمومی؛ عضو هیأت نظارت و بازرس بانک سپه؛ مدیرعامل شرکت تعاونی مصرف ارتش [اتکا]؛ معاون اداری وزارت جنگ؛ معاون پارلمانی و نظامی وزارت جنگ؛ کفیل وزارت جنگ؛ وزارت جنگ؛ وزارت تولیدات کشاورزی.

۱۳- پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۳/۴/۵۴.

۱۴- زنان دربار عصر پهلوی...؛ فرخرو پارسای، ص ۱۳۴.

۱۵- پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۱۳/۶/۴۴.

۱۶- همان، سند مورخه ۳۰/۳/۴۷.

۱۷- همان، سند مورخه ۱۲/۶/۴۷.

۱۸- همان، سند مورخه ۹/۶/۴۷.

۱۹- همان، سند مورخه ۲۹/۱۱/۴۷.

۲۰- زنان دربار به روایت اسناد، دفتر دوم، ص ۱۲۳.

۲۱- ترکمان، محمد، یادنامه دکتر یدالله سحابی، تهران، انتشارات قلم، ص ۴۶۷.

۲۲- پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۲۹/۳/۴۵ و سند مورخه ۷/۴/۵۰.

۲۳- همان، سند مورخه ۱۱/۶/۴۴.

۲۴- همان، سند مورخه ۳۱/۴/۴۹، یا ر.ک: زنان دربار به روایت اسناد ساواک، دفتر دوم، ص ۱۸۶.

۲۵- همان منبع، سند مورخه ۲۸/۱۲/۴۷.

۲۶- همان، سند مورخه ۱۵/۸/۴۸.

۲۷- زنان دربار به روایت اسناد، ص ۱۵۳.

۲۸- زنان دربار به روایت اسناد ساواک، دفتر دوم، ص ۱۲۰، نیز: سند مورخه ۱۱/۱۰/۴۷.

۲۹- پرونده فرخرو پارسای، سند مورخه ۱۰/۱/۵۳.

۳۰- همان، سند مورخه ۱۵/۶/۴۸.

۳۱- همان، سند مورخه ۷/۷/۵۳.

۳۲- همان، سند مورخه ۱۱/۳/۴۹ و سند مورخه ۴/۹/۵۰.

۳۳- پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۱۰/۱/۵۳، یا ر.ک: کتاب زنان دربار به روایت اسناد ساواک، دفتر دوم، صص ۳۸۵-۳۷۲.

۳۴- زنان دربار به روایت اسناد ساواک، دفتر دوم، ص ۱۳۵.

۳۵- همان منبع، ص ۳۱۸.

۳۶- سپهبد نادر باتمانقلیچ در سال ۱۲۹۸ در تهران متولد شد. مدارج تحصیلی خود را ابتدا در تهران و سپس در دانشکده عالی افسری در سوئیس به پایان برده و بعد، از دانشگاه جنگ تهران فارغالتحصیل شده است. وی در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران منصوب شد و سپس به عنوان سفیرکبیر ایران در بغداد و پاکستان خدمت کرد. وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به جرم خیانت به کشور و همکاری در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ به زندان محکوم شد. وی از جمله نظامیان مشهور و مقتدر رژیم پهلوی بود که نقش مهمی در تثبیت و تحکیم آن داشت. جهت مطالعه بیشتر ر.ک: کتاب ظهور و سقوط حکومت پهلوی، ارتشبد حسین فردوست، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ج ۱.

۳۷- زنان دربار به روایت اسناد...، دفتر دوم، ص ۳۳۸.

۳۸- انوشیروان کیهانیزاده فرزند ماشاءالله، سال ۱۳۱۵ در بم به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته تاریخ ادامه داد و در سال ۱۳۴۹ فارغالتحصیل شد. علاوه بر آموزش و پرورش در روزنامه اطلاعات نیز اشتغال داشت. با سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران و خبرگزاری پارس همکاری داشت. وی سردبیر اخبار رادیو، عضو هیأت تحریریه روزنامه اطلاعات، مترجم خبرگزاری پارس، بازرس مدارس و مؤلف کتب درسی بوده است. از لحاظ عفت دارای سوء شهرت بوده است. وی از آموزش و پرورش بازنشسته شده و در سال ۱۳۵۴ داوطلب نمایندگی مجلس شورای ملی از حوزه تهران بوده است. (پرونده کیهانیزاده در ساواک).

۳۹- زنان دربار به روایت اسناد، دفتر دوم، ص ۱۸۷.

۴۰- پرونده فرخرو پارسا، سند مورخه ۱۱/۳/۴۹، یا ر.ک: زنان دربار به روایت اسناد، دفتر دوم، ص ۱۷۶.

۴۱- پرونده فرخرو پارسای، سند مورخه ۴/۱۲/۵۲.

۴۲- زنان دربار به روایت اسناد ساواک، دفتر دوم، ص ۱۵۹. پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۱۲/۲/۵۲ کارشناس ساواک ضمن تأیید روابط خاص و دوستانه بین خانم وزیر و مجید سرتیپی مینویسد: «... نظریه سهشنبه: در مورد روابط دوستانه خانم پارسا با آقای سرتیپی گزارشات متعددی به ستاد ارسال گردیده است. در ضمن با اطلاعات و تحقیقاتی که از طریق منبع ۲۱۷۹ به عمل آمده موارد فوق مورد تأیید قرار گرفته است...» (منبع: زنان دربار به روایت اسناد ساواک، ص ۳۱۸، ذیل سند مورخه ۱۲/۲/۵۲).

۴۳- همان، ص ۲۰۹.

۴۴- همان، ص ۳۶۹.

۴۵- همان ص ۳۷۰.

۴۶- پرونده فرخرو پارسای در ساواک، سند مورخه ۱۷/۱/۵۴.

۴۷- همان، سند مورخه ۱/۱۲/۵۳.

۴۸- ر.ک: انتهای تاریکی، ج ۲۰، از مجموعه کتابهای نیمه پنهان، دفتر پژوهشهای فرهنگی روزنامه کیهان، ص ۱۰۶.

۴۹- همان منبع، ص ۱۰۸.

فصل نامه مطالعات تاریخی شماره 41