فعالیت‏های تبلیغاتی سازمان زنان

الف) فعالیت‏های چاپ و نشر

فعالیت‏های سازمان در زمینه چاپ کتب، مقالات و عکس، در خدمت اهداف اساسی سازمان به منظور ارائه مفهوم جدید از زن و نیز ارائه الگوهای جدید زندگی با برداشت‏هایی از فرهنگ غربی صورت می‏گرفت. نشر کتب توسط سازمان به شاخه‏های مختلف تقسیم می‏شد.

 

1. برخی از تحقیقات سازمان، صرفا با هدف چاپ کتاب‏هایی در زمینه تحولات زندگی زن ایرانی در دوره پهلوی و بزرگ‏نمایی آن صورت می‏گرفت. ازجمله این کتاب‏ها می‏توان به زن ایرانی از شالیزار تا وزارت؛ تاریخچه فعالیت شورای عالی زنان ایران، چهره زن ایرانی، گزارش نقش زنان در برنامه ششم عمرانی کشور، نیروی زنان در خدمت جامعه، تاریخچه بزرگ، و تاریخچه لباس اشاره کرد. دو کتاب آخر، بهترین نوع لباس را لباس و نوع آرایش زن در دوره پهلوی معرفی می‏کند و آن را نشانه آزادی و احقاق حقوق زنان در نوع پوشش، معرفی می‏کند.

 

2. بخشی از کتاب‏ها به ارائه گزارش‏های فعالیت‏های سازمان مربوط می‏شد. تاریخچه فعالیت سازمان زنان ایرانی، مجموعه گزارش‏های سالیانه سازمان زنان ایران، مجموعه نشریات و جزوات مربوط به سمینارهای بین‏المللی، بولتن‏های هفتگی سازمان زنان ایران که هر هفته روزهای سه‏شنبه در هفت هزار نسخه منتشر می‏شد و اخبار پیام‏ها، مصاحبه‏ها، گزارش‏ها، بخشنامه‏ها، و تحقیقات سازمان در آن معرفی و تبلیغ می‏شد، از این شمارند.

3. بخشی از کتاب‏های سازمان مربوط به مسائل آموزشی بود که موارد حقوقی، بهداشتی و... در زمینه‏های مختلف زندگی اجتماعی در آن بررسی می‏شد. چارچوب این آموزش‏ها به نحوی تدوین می‏شد که سیاست‏های فرهنگی سازمان در آن تبیین می‏شد. کتاب‏هایی مانند سوادآموزی تابعی، حرفه و کارآموزی، بهداشت و تنظیم خانواده، کتاب‏های آموزشی، خیاطی، بافندگی، آشپزی، قالی‏بافی و صنایع دستی دیگر، کتاب‏های مربوط به قانون مدنی مانند قانون کار، قانون خانواده، زن و حقوق خانواده، زن و قانون انتخابات، زن و قانون کار، بررسی مسائل حقوقی خانواده‏ها ¹ و... از این جمله‏اند. این کتابها اگرچه در نگاه اول، جنبه آموزشی داشتند، ولی چنان تدوین می‏شدند که گویی تمامی امکانات نوین حقوقی از طریق سازمان به دست زنان رسیده و تنها می‏بایست موارد استفاده یا آشنایی زنان به آنان تذکر داده شود. ²

 

4. برخی از کتاب‏ها، آموزش ساده قوانین و مقررات بود که به دلیل سطح پایین سواد، اغلب برای کارگران، روستاییان و برخی طبقات پایین چاپ می‏شد. چاپ این کتاب‏ها بخش اندکی از انتشارات را به خود اختصاص می‏داد. 33 راهنمای درسی، دفترچه تمرین خواندن و نوشتن، جزوه‏ای در مورد اصول تدوین کتاب‏های آسان، بررسی حقوق زنان کارگر به زبان ساده و... در این رده قرار دارند.

 

سازمان زنان ایران در کنار فعالیت‏های چاپ و نشر، اقدام به تأسیس کتابخانه مخصوص موضوع زن نیز کرد. که در آن، مجموعه‏ای از کتاب‏های خارجی و ایرانی وجود داشت. علاوه بر این، مقالات دانشجویان دختر که پیرامون موضوع زن تهیه شده بود، بریده جراید در مورد پیشرفت زنان در ایران از انتشارات سازمان ملل متحد در مورد زنان، و مجموعه‏ای از اسلاید و فیلم مربوط به فعالیت‏های زنان بعد از سیاستهای تجددگرایی رضاخان در این کتابخانه وجود داشت. ³

 

ب) برنامه‏ریزیهای عمومی

ــ شرکت همه‏جانبه سازمان زنان در جهت اهداف تبلیغاتی حکومت از طریق تدوین برنامه‏های مختلف صورت می‏گرفت. برخی از این برنامه‏ها به شرح زیر است:

ــ تشکیل سمینارها و جلسات مختلف سخنرانی در ارتباط با نقش جدید زن ایرانی در راستای سیاست‏های تجددگرایی حکومت

ــ ترتیب مصاحبه‏های مطبوعاتی یا رادیو و تلویزیونی و ارائه گزارش‏های فعالیت‏های سازمان در مطبوعات و رسانه‏ها

ــ تدوین برنامه‏های رادیو و تلویزیونی در ارتباط با سیاست‏های سازمان و نقش و حقوق زن ایرانی در قالب فیلم یا برنامه‏های مستند

ــ دید و بازدیدهای دسته‏جمعی داخلی و خارجی با هدف آشنایی با فرهنگ کشورهای دیگر و آشنایی زنان دیگر جوامع با زن ایرانی

ــ ترتیب نمایشگاه‏های مختلف موضوعی یا فصلی به منظور تبلیغ فعالیت‏های سازمان

ــ فعالیت‏های بین‏المللی سازمان زنان و همکاری گسترده با سازمان ملل با هدف تبلیغات سیاسی ⁴

ــ شرکت گسترده سازمان در جشن‏های 2500 ساله از طریق تهیه فیلم، انتشار کتاب، برپایی مجالس سخنرانی و کنفرانس، سخنرانی زنان در شهرهای مختلف، و تأسیس خانه‏های زن در 1350 به مناسبت جشن‏های 2500 ساله ⁵

ــ ترتیب نمایشگاه عکس از زنان کشورهای مختلف مانند فرانسه، امریکا، کره، تایلند، هلند، سنگاپور و... که ضمن آن، تبلیغات گسترده‏ای درباره فعالیت سازمان زنان انجام گرفت. ⁶

ــ تدوین ماهنامه زن دانا که در آن پیشرفت زنان در نتیجه تحولات دوره پهلوی، مطرح و تبلیغ می‏شد. ⁷

 

ج) فعالیت‏های حقوقی

واحد حقوقی سازمان با توجه به اهداف سیاسی، فرهنگی حکومت و با تعاریف جدید از حقوق و برابری زنان و مردان، برنامه‏ریزی شد. این واحد با هدف القای تفکر و فرهنگ جدید به جامعه در جهت تبلیغاتی، اقدام به انتشار جزوات و کتاب‏های مختلف در زمینه حقوق زنان می‏کرد و حقوق جدیدی را مطرح می‏ساخت که مبنای آن، تحولات حقوقی کشورهای غربی بود. علاوه بر این، با تشکیل سمینارها و جلسات مختلف سعی در القای این مفاهیم در فرهنگ عمومی داشت. برخی از کتاب‏هایی که در سال 1353 در همین زمینه به چاپ رسیده عبارت بودند از:

 

     1. بررسی اعلامیه جهانی رفع تبعیض از زن و مقایسه آن با مقررات قانونی ایران

     2. تبعیض بین زن و مرد و اثرات اجتماعی آن (بررسی مواد یک و سه اعلامیه رفع تبعیض از زن)

     3. بررسی ماده چهارم رفع تبعیض از زن... در مورد موقعیت زنان در سازمان‏های دولتی و اجتماعی

     4. بررسی ماده ششم اعلامیه رفع... در مورد حقوق زنان در خانواده

     5 . بررسی ماده دهم اعلامیه رفع... در مورد حقوق کار و اشتغال ⁸

    6. کتاب حقوق خانواده (مجموعه سخنرانی‏های دوره کوتاه مدت واحد آموزش حقوق به زبان ساده)

در کنار فعالیت‏های چاپ و نشر واحد حقوقی که در راستای سیاست‏های کلی سازمان بود، برخی طرح‏های پژوهشی و تحقیقی در ارتباط هماهنگ با سازمان ملل نیز انجام می‏شد که در بخش روابط بین‏المللی به آن پرداخته می‏شود.

 

برگزاری سمینارها و جلسات نشست و گفت‏وگو در خصوص قوانین حقوقی، از دیگر برنامه‏های واحد حقوقی بود. علاوه بر این، کمیته‏های پیگیری و اجرا در سازمان پیش‏بینی شده بود که طبق اساسنامه آن، می‏بایست موارد قانونی مصوب شورای دولت تا مرحله اجرا در ادارات و سازمان‏ها در سطح جامعه پیگیری می‏شد. اما هیچ‏گونه گزارشی از عملکرد و نتایج این کمیته‏ها در دست نیست.

 

واحدهای مشاوره حقوق خانواده نیز که در فعالیت‏های حقوقی سازمان پیش‏بینی شده بود، دارای یک مرکز یا مکان مشخص نبود و در سطح محدود با استفاده از امکانات محلی در مناطق مختلف و با همکاری از برخی حقوق‏دانان به مشکلات خانوادگی، حقوقی رسیدگی و یا تا مراجعات قانونی به دادگاه‏ها پیگیری می‏شد. ⁹ این فعالیت‏ها در سطح بسیار محدودی به مورد اجرا درمی‏آمد و در گزارش‏های سازمان، تنها به دو نمونه از آن اشاره شده است. ¹⁰

 

یکی از عمده‏ترین اقدامات سازمان زنان، تلاش در جهت تدوین و اجرای قانون حمایت از خانواده با همکاری انجمن زنان حقوق‏دان بود. این قانون در 25 خرداد 1346 به تصویب رسید که سازمان زنان، تبلیغات گسترده‏ای را به این قانون اختصاص داد. قانون مذکور که مواد آن برگرفته از قوانین کشورهای اروپایی بود، در کتب مختلف به وسیله انجمن زنان حقوق‏دان و سازمان زنان ایران منتشر شد. در مقدمه کتاب قانون حمایت از خانواده ذکر شده که این قانون، یکی از دستاوردهای انقلاب سفید و مترقی‏ترین قوانین جهان است. در حقیقت، به منظور اجرای سیاست‏های جدید دنیای سرمایه‏داری و برای جلوگیری از رشد جنبش‏های آزادی‏بخش و با هدف هموار کردن راه نفوذ اقتصاد سرمایه‏داری تدوین شده بود. قانون حمایت خانواده به منظور آزاد کردن نیروی ارزان کار زن بود تا نیازهای جامعه‏ای با اقتصاد سرمایه‏داری را در صنایع مونتاژ و وابسته تأمین کند. از طرف دیگر، قوانین حمایت از خانواده که با شعار حقوق زن تدوین شد، بر بسیاری از جنبه‏های زندگی زنان ضربه زد و آنان را از مسیر واقعی خود منحرف ساخت. در واقع با تشکیل شورای عالی زنان و سازمان زنان ایران، جمعیت‏های مختلف زیر نظر این دو سازمان با توالی زمانی متفاوت، تحت تأثیر سیاست‏های هماهنگ‏سازی حکومت قرار گرفتند و کارآیی لازم را از حرکت زنان گرفتند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. کتابنامه آثار زنان ایران. انتشارات سازمان زنان ایران. آبان 1339.

2. اغلب این کتاب‏ها در بخش اسناد کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران وجود دارد.

3. گزارش فعالیت‏های سازمان زنان ایران، سال 1352ـ1351. ص 2.

4. مجموعه گزارش‏های سال‏های 1351ـ1350، 1354ـ1353 و 1349ـ 1348.