نشست‌های شعرخوانی در محضر رهبر انقلاب، یکی از بهترین اتفاق‌ها در عرصه شعر است

نشست «17 دقیقه حرفِ حساب» با رویکردِ بررسی تاثیر نشست‌های شبِ شعرِ نیمه رمضان بر جریان شعر معاصر، بعدازظهر چهارشنبه، 18 تیر، با حضور ناصر فیض، اسماعیل امینی، قادر طراوت‌پور و محمدمهدی سیار، در بنیاد شعر و ادبیات داستانی برگزار شد.

در ابتدای این نشست، اسماعیل امینی ضمن اشاره به متفاوت بودن جنس ارتباط شاعران با مقام معظم رهبری نسبت به ارتباط شاعرانِ ادوار گذشته با دربار یا حکومت‌های پیش از انقلاب گفت: به‌خاطر علاقه ویژه رهبر انقلاب به شعر، سابقه دیدار شعرا با ایشان و تشکیل نشست‌های شعرخوانی، به سال‌های پیش از انقلاب برمی‌گردد؛ زمانی که نهایتاً 25 نفر در این نشست‌ها حاضر می‌شدند و شعرخوانی می‌کردند. اما بعدها با توجه به آشکار شدن اثرات این‌دست شعرخوانی‌های غیررسمی و محدود بر گفتمان شعر معاصر، تصمیم بر آن شد که این نشست‌ها به شکلی عمومی‌تر و منسجم‌تر از قبل برگزار شود.

این شاعر و منتقد ادبی در ادامه یادآور شد: اثرگذاری ملموسِ شعرهای خوانده شده در این نشست‌ها و بحث‌های مرتبط با آن در نسل جوان و جامعه امروزی نشان می‌دهد که اتفاق مهمی در این حوزه افتاده یا دست‌کم در حال افتادن است. شعر از آنجایی که نسبت به سایر هنرها، زبان موثر و رساتری برای انتقال اندیشه و فرهنگ دارد، نقطه اتکاءِ اهالی فرهنگ به‌شمار می‌رود و به‌خاطرِ همین ویژگی انکارناپذیرش هم بود که زودتر و سریع‌تر از دیگر هنرها در خدمت اهداف انقلاب قرار گرفت و راه خود را تا امروز ادامه داد.

وی افزود: امروزه عده‌ای به غلط گمان می‌کنند «شعرِ انقلاب» با وقوع انقلاب‌اسلامی «زاده» و «وارد» ِ شعر فارسی شده است! اما به‌واقع، چیزی که امروز در شعر انقلاب هست، همان چیزی است که شاعران بزرگ ما در طول تاریخ به آن پرداخته‌اند؛ یعنی اندیشه مستتر در شعر انقلاب، همان اندیشه‌ از رودکی تا امروز است. البته این به معنی آن نیست که شعر انقلاب حرف تازه‌ای ندارد، نه! منظور این است که این گونه شعری، ادامه شعر حافظ، سعدی، بیدل و امثال آن‌ها در زمینه شعر فارسی است.

امینی با اشاره به اینکه زبان فارسی یکی از ارکان اصلی هویت ایرانی است، بی‌اعتنایی به این زبان را به ضررِ وحدت و هویت ملی دانست و در خاتمه سخنانش گفت: متاسفانه امروز به جایی رسیده‌ایم که درست و غلط بودن یک عبارت یا یک واژه، برای کسی اهمیت ندارد و این اتفاق وقتی در خواندنِ شعر می‌افتد، دیگر فاجعه است. البته درست در همین‌جا، یکی دیگر از اثرات این نشست‌های شعرخوانی نمایان می‌شود؛ رهبر انقلاب، با وجود تمام مشغله‌های کاری، روی شعر حساسیت ویژه‌ای دارند و برایش وقت می‌گذارند. این حساسیت به حدی‌است که در نشست‌های شعرخوانی، حتی اگر موقع حرف‌زدنِ یک شاعر، اشتباهی رخ بدهد و واژه‌ای به غلط بیان شود، ایشان تذکر می‌دهند و اصلاح می‌کنند؛ تصحیح اشتباه‌های دستوری و معنایی که دیگر جای خود دارد.

در ادامه این نشست، ناصر فیض، شاعر و طنزپرداز هم گفت: به نظر من شرایط حالا ربطی به آن شکلِ ارتباطات شاعران با دربار و حکومت‌های پیش از انقلاب ندارد. نشست‌های امروزی ما با رهبر انقلاب، همیشه صمیمی و دوستانه و کاملاً یک نشست ادبی در محضر میزبانی‌است که خود، یک ادیبِ تمام‌عیار است؛ شخصیتی که ادبیات فارسی، عربی و ترکی را به‌خوبی می‌شناسد و کاملاً بر آن‌ها مسلط است.

مدیر دفتر طنز حوزه هنری افزود: من می‌خواهم به اقتضای زمینه فعالیت خودم، از جنبه تاثیر بر شعر طنز، به این نشست‌ها نگاه کنم. در ابتدا خیلی‌ها نظر مثبتی روی شعرخوانی طنز در محضر رهبر انقلاب نداشتند یا دست‌کم با تردید در مورد آن صحبت می‌کردند، اما «ابوالفضل زرویی نصرآباد» برای نخستین‌بار این کار را کرد. این اتفاق برای شعر طنز و حتی خود مقوله طنز - در معنای گسترده‌ترش در ادبیات - پیش‌آمدِ مبارکی بود؛ بعد از ورود شعرخوانی طنز به این نشست‌ها، خط‌قرمزها کمی جمع و جور شد و قاعده‌ای برای خودش پیدا کرد؛ برخوردهای سلیقه‌ای و شخصی محدود شد و ظرفیت‌ها کمی بالا رفت. پیش از این اتفاق، ما اگر می‌خواستیم مثلاً درباره دست‌اندازهای خیابان‌های شهر تهران شعر طنزی بگوییم، ممکن بود حتی از سوی شهردار متهم به توهین به مقدسات شویم! یعنی قضاوت‌ها گاهی تا این حد شخصی و سلیقه‌ای می‌شد. اما با شروع شعرخوانیِ طنز در همین نشست‌ها، قواعد کمی تغییر کرد؛ بعد از آن بود که حتی دفترِ طنز در حوزه هنری تشکیل شد، و ما روزبه‌روز شاهد برگزاری نشست‌های مختلفی در این عرصه بودیم، و طنز حتی در جشنواره‌ها هم جایگاه ویژه خود را پیدا کرد. من این‌ها را از برکات همین نشست‌های شعرخوانیِ سالیانه در محضر مقام معظم رهبری می‌دانم. ایشان همیشه در این دیدارهای صمیمی، به نکته‌هایی اشاره می‌کنند که از لحاظ فنی، ادبی یا حتی اخلاقی، پُربار و کاربردی‌است؛ مثلاً «اخلاق در شعر طنز»، اولین چیزی بود که در این نشست‌ها به آن اشاره شد و مورد تاکید ویژه قرار گرفت.

شاعر کتاب طنزِ «فیض بوک» گفت: به اعتقاد من، این نشست‌های شعرخوانی در محضر رهبر انقلاب، ویترینی از روندِ تولید شعر کشور در طول یک سال است که تنوع اشعار خوانده شده در آن و تیزبینی و نکته‌سنجیِ مقام معظم رهبری در بیانِ بی‌پیرایه و صادقانه نظرات، اشکالات و همچنین ارائه چارچوب‌های درست شعر، نمایانگر فضای حاکم بر آن است. این نشست‌ها، یکی از بهترین اتفاق‌هایی‌ است که تاکنون در حوزه شعر افتاده و امیدوارم این اتفاق به سایر ارگان‌های دولتی و مسئولان نهادهای فرهنگی هم تسری پیدا کند و منجر به حمایت بیشتر و بهتر از شعر شود.

سومین سخنران این نشست، قادر طراوت‌پور بود که گفت: بعد از سقوط رژیم شاهنشاهی، یکسری تفکرات افراطی در حاشیه انقلاب نوپای ما به‌وجود آمد که با هنر و شعر و اساساً مقوله‌های فرهنگی از این‌دست مخالف بود. پیروان این تفکر افراطی، با شاعران بزرگی مثل حافظ، فردوسی، سعدی و امثال این‌ها مشکل داشتند و آن‌ها را وابسته به جریان‌های ضد شیعی و ضد دین یا از بُن درباری می‌دانستند. اما در همین روزها، مقام معظم رهبری همچون شهید مطهری، با توان و علم بالای خود، خلاف این تفکرات را نشان دادند و حتی در مورد جایگاه شعر در دین اسلام و تاریخ سپری‌شده‌اش سخن گفتند.

وی تصریح کرد: در نشست‌های شعرخوانی با حضور رهبر انقلاب، زبان فارسی - به‌عنوان زبان معیار - مورد حمایت قرار گرفت و تشویق شد. تشکیل همین بنیاد شعر و ادبیات داستانی، که ما امروز در آن جمع شده‌ایم و درباره چنین موضوع مهمی صحبت می‌کنیم، از اثرات همین نشست‌هاست. درواقع، می‌شود گفت که این حرکت ادبیِ رهبر انقلاب، در تدوین دکترین فرهنگی جمهوری اسلامی تاثیر بسزایی داشته و با حمایت از شعر - به‌عنوان یک سرمایه ملی - در این نشست‌ها، جایگاه والاتری به آن داده شده است.

طراوت‌پور در پایان سخنان‌اش با اشاره به پیامدهای مثبتی نظیرِ دعوت از شاعران فارسی‌زبانِ سایر کشورها به این نشست‌ها، حضور طیف‌ها و موج‌های مختلف شاعران با شعرهای گوناگون، حمایت از کتاب به‌عنوان یک عنصر اثرگذار در جامعه و حمایت از نقد و ترسیم چارچوب نقد درست یادآور شد: این نشست‌ها یک دیدار معنوی است که ما در آن، میهمان یک شخصیت علمی و معنوی و یک ادیب و منتقد ادبی توانا هستیم؛ رفتار و رویکرد ایشان در این دیدارها می‌تواند خط‌مشیِ دقیق و درستی برای مدیران فرهنگی در راستای توجه و پرداخت به چنین مقوله‌هایی باشد.

در پایان این نشست، محمدمهدی سیار با اشاره به اینکه این نشست‌های سالیانه، محفل و محلِ خوبی برای درک مفهومی اسلامی به نام «برکت» است گفت: اثرات این مجالس شعرخوانیِ چندساعته ساده و صمیمی در محضر مقام معظم رهبری، بسیار بیشتر از آن چیزی است که ما معمولاً پیش‌بینی می‌کنیم یا برایش کاری انجام می‌دهیم. در این دیدارها، رهبر انقلاب شعرِ شعرای کارکشته و باتجربه، جوان و حتی مُبتدی را به‌خوبی گوش می‌دهند و درباره نکات مختلفشان بحث می‌کنند. این نشست‌های چندساعته قرار است که یک الگو و نمونه برای بسط شعر و فرهنگ در مقایسه با سایر مقوله‌ها باشند و اینکه چنین برنامه‌هایی می‌توانند چنین ثمراتی داشته باشند، همان‌گونه که قبلاً اشاره کردم، نشان می‌دهد چیزی جُز برکت نیستند و ما دست‌کم باید به فکر رفتار درست در قبال آن باشیم.

شاعر مجموعه شعر «رودخوانی» افزود: اتفاقات این نشست‌ها با محوریت شخصیتی مانند رهبر انقلاب باید از جنبه‌های مختلف موردِ‌بررسی قرار بگیرد و نکات مثبت‌اش استخراج شود. به گمان من، این‌دست نشست‌ها، الگوی بسیار مناسبی برای بهره‌برداری هستند که متاسفانه به خوبی از آن‌ها الگوبرداری نمی‌شود. درواقع، این اتفاق در عرصه شعر، گام اولِ محکمی‌است که به گام‌های بعدی منتهی نشده و دستگاه‌های متولی، از آثار و برکاتش غافل شده‌اند. ما باید بدانیم که رهبر انقلاب، با این کار در حال الگوسازی هستند و سایرین باید از آن الگوبرداری کنند. اینکه چنین شخصیتی می‌نشینند و 4-3 ساعت شعر گوش می‌دهند، یک‌نوع فرهنگ‌سازی برای جامعه و حتی خانواده‌هاست تا دوباره با ادبیات و شعر آشتی کنند. پرورش ذائقه مردم و شعر شنیدنِ حرفه‌ای، از فواید ویژه این نشست‌هاست؛ درواقع، احسنت گفتن و تشویق‌های رهبر انقلاب، شنونده را مجاب می‌کند که در شنیدن شعر، دقت بیشتری به خرج دهد. اگر چنین نشستی تشکیل نمی‌شد، امروز شاهد یک جای خالی در حوزه فرهنگ و شعر کشور بودیم؛ در این نشست‌ها، نسبت شعر و حاکمیت، به بهترین شکل معنی پیدا می‌کند.