به مناسبت سالگرد رحلت آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی
پاراف شاه پای گزارش ساواک از آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی
از زمان تاسیس حوزه علمیه در شهر قم توسط آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری، قم در نظر دستگاه سلطنت دژی فتح‌نشده بود که بخاطر وجود مراجع و طلاب و جو مذهبی آن، سیاست‌های فرهنگی و ضددین رژیم در آن یا قابل اجرا نبود و یا به کندی پیش می‌رفت. یکی از اقداماتی که هرچندوقت یک‌بار در قم مطرح می‌شد، ساخت سینما بود. مساله‌ای که با توجه به جو فاسد سینما در آن سالها، به شدت با مخالفت مراجع و علما روبرو می‌شد. پاییز 1347 یکی از همین مقاطع بود که رژیم شاه مشغول سنجیدن حساسیت‌های قم برای عملی کردن این ایده بود.
بر اساس اسناد زیر که به مناسبت سالروز رحلت آیت‌الله العظمی گلپایگانی بازنشر می‌شود، شاه در حاشیه گزارش دیدار فرماندار و رئیس شهربانی قم با آیت‌الله گلپایگانی و مخالفت ایشان با تاسیس سینما در قم نوشته بود: «مشهد که از قم کمتر نیست، آنچه در شهر مشهد می‌کنیم در قم هم خواهیم کرد»
ریاست محترم دفتر مخصوص شاهنشاهی
محترماً به استحضار عالی می‌رساند گزارش شماره 142/م مورخ 47/7/29 فرمانداری قم عنوان استانداری مرکزی حاکی است که بنا به تقاضای آیت‌الله گلپایگانی در روز یکشنبه بیست و هشتم مهر ماه که مصادف با عید سعید مبعث حضرت ختمی مرتبت(ص) نیز بود، آقای فرماندار در معیت رئیس شهربانی قم ملاقاتی از معزی الیه در منزل به عمل آورده و آیت‌الله گلپایگانی اظهاراتی در مورد سینما قم و همچنین شرکت دختران دانش‌آموز در جشن فرخنده چهارم آبان نموده و سخت به افتتاح سینما در آنجا اعتراض نموده است. اینک رونوشت گزارش مذکور جهت استحضار تقدیم می‌گردد. خواهشمند است عندالاقتضا این گزارش را از شرف عرض پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بگذرانند.
با تقدیم احترام
عبدالرضا انصاری
وزیر کشور
جناب آقای استاندار محترم استان مرکزی
بنا به تقاضای آیت‌الله گلپایگانی ساعت 8 بعد از ظهر روز یکشنبه بیست و هشتم مهرماه که مصادف با عید سعید مبعث حضرت ختمی مرتبت(ص) نیز بود، در معیت سرکار سرهنگ ابراهیم درخشانفر رئیس شهربانی قم معزی الیه را در منزلشان ملاقات، در مورد ساختمان سینما در قم که به زیر سقف رسیده سخت معترض و اظهار داشت چنانچه در قم دایر شود، ما قیام خواهیم کرد و تا این حد حاضر نیستیم صبر کنیم و اگر من کشته هم شدم مانعی ندارد و اضافه نمودند این چه اصراری است که بعضی از مأمورین میخواهند با ساختمان سینما آشوب به پا کنند و صدها نفر را به کشتن بدهند و حال آنکه شخص اعلیحضرت ابداً راضی نیستند و من به وسیله یک نفر آدم مطمئن گفته‌ام که به عرض اعلیحضرت برسانند که قم سینما نمیخواهد و ابداً مصلحت نیست که در قم، این لانه فساد را دایر کنند و بعد درباره چهارم آبان هم تقاضایم این است که دختران دانش آموز شرکت نکنند و سر و صدا و گرام و چیزی هم نباشد که ساز و فلانی باشد(منظور ایشان ننواختن ادوات موسیقی بوده) البته مراسم دختران دانش آموز در داخل مدارس دخترانه خودشان اشکال شرعی ندارد.
اینجانب و آقای رئیس شهربانی متفقاً پاسخ دادیم که سینما از نظر تنویر افکار عمومی و نشان دادن فیلم‌های تبلیغاتی آموزشی و صنعتی و اجتماعی و مسافرت‌های صد در صد سودمند شاهانه که حتماً آیت‌الله استحضار حاصل فرموده‌اند در خیابان‌ها نمایش داده می‌شد و مردم که فوق‌العاده مشتاقانه برای تماشا شرکت می‌کرده‌اند خوب و لازم است و حال اگر ساختمانی ساخته شود، زحمت مردم و خلق الله مرتفع و همین فیلم‌های اخلاقی که محرک و مشوق احساسات اخلاقی و ملی است، در آن ساختمان به معرض دید اهالی قرار داده می‌شود.
در این موقع آیت‌الله برخاست که از اطاق خارج شود و گفت اساساً برای شنیدن جواب راجع به درخواست خود حاضر نیستم و پسرش حاج سیدمهدی او را نشانید و آیت‌الله گفتند که من از آقایان می‌خواهم که گفته‌های مرا به مرکز منعکس کنند که به عرض برسد تا از ایجاد این لانه فساد در قم که حوزه علمیه و مورد نظر اعلیحضرت هم هست، به طور کلی صرف نظر شود. و تصور میکنم شخص مورد نظر من تقاضای مرا به عرض اعلیحضرت رسانده باشد و مطمئناً اعلیحضرت هم قبول خواهند فرمود و راضی نیستند بعضی مأمورین قم با ایجاد سینما آشوب به پا کنند. کمااینکه در دو سه نقطه دیگر هم تقاضی شد از ایجاد سینما صرف نظر کردند.
در باب شرکت دانش آموران دختر در مراسم چهارم آبان اینجانب تذکر دادم برنامه های غیرمناسب با حوزه علمیه قم را دستور دادم از برنامه حذف نمودند ولی شرکت دانش آموزان دختر با حفظ شعائر دینی که مورد تقاضای مصرانه تمام دانش آموزان دختر نیز می‌باشد بلااشکال به نظر می‌رسد.
در این مورد دیگر صحبتی نشد و ساعت هشت و ۴۰ دقیقه بعد از ظهر خداحافظی و منزل نامبرده را ترک گفتیم.
ضمناً چون سرکار سرهنگ مهران ریاست سازمان اطلاعات و امنیت قم نتیجه ملاقات آیت‌الله را سوال نمودند، چگونگی جریان شفاهاً به اطلاع ایشان رسید. در خاتمه به استحضار می رساند که حضرت آیت‌الله گلپایگانی در دنباله اظهارات خود، اضافه نمودند چون روز چهارم آبان مصادف با روز تولد امام سوم حضرت امام حسین سیدالشهدا(ع) است، بهتر است برنامه‌های جشن طوری تنظیم شود که متناسب با این روز مقدس مذهبی باشد. فرماندار قم - سرشار.
جناب آقای عبدالرضا انصاری وزیر محترم کشور
گزارش شماره 4704/م در تاریخ 47/8/11 متضن فتوکپی گزارش فرماندار شهرستان قم درباره افتتاح سینما در آن شهرستان از شرف عرض پیشگاه مبارک شاهنشاه آریامهر گذشت، امر مبارک چنین شرف صدور یافت: مشهد که از قم کمتر نیست، آنچه در شهر مشهد می‌کنیم، در قم هم خواهیم کرد.
رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهی
نظرات