به مناسبت دهم آذر روز مجلس در ایران

نیم نگاهی به ادوار قانونگذاری در دوران قاجاریه

پهلوی اول((رضا شاه ))مجالس قانونگذاری دوره اول تا پایان دوره دوازدهم

همچنانکه اطلاع دارید ناصرالدین شاه قاجار که مدت50 سال در ایران سلطنت کرد سه سفر اروپایی داشت ،پس از مراجعت از سفر سوم فرنگستان به خیال تاسیس مجلس شورای دولتی افتاد ومجلسی از رجال درباری آراست ودر این مجلس ملاحظات خود را در سفر اروپا برحاضرین بیان داشت واعلام نمود این نظم وترقی ها به جهت داشتن قانون است وتاکید بسیار نمود تا قوانین وضع شود وکلیه کارها از روی قانون رفتار شود .نهایتا شاه قاجار تصویب نمود که قانون اساسی دولت عثمانی ترجمه وبا رعایت موازین شرعی در ایران مورد عمل قرارگیرد .حدود 10و11سال بعد از اخرین سفر ناصرالدین شاه قاجار به اروپا وبعبارتی حدود یکصد سال قبل ،در اوایل قرن بیستم براثر مجاهدت وتلاشهای ملت ایران ،فرمان مشروطیت در سال یازدهم سلطنت مظفرالدین شاه قاجار در 13مرداد1285شمسی صادر شد که یکی از بسترهای مهم تاریخی در ایران بوده که طبقات وگروه های مختلف با وجهه نظرهای متفاوت در ان شرکت داشتند ،روشنفکران اصلاح طلب وانقلابی ،بازرگانان ترقی خواه وروحانیون روشن بین 3عنصر اصلی سازنده نهضت مشروطه بودند .

با این نهضت نهادهایی چون از قبیل مجلس ،انجمن های ملی ومطبوعات آزاد ومتعددپاگرفت وبا تصویب قانون اساسی ،حاکمیت قانون استقراریافت ودر مدت کمی آثار خوبی نشان داد ،ولی به دلایل مغایرت با استبداد محمد علی شاه ومنافع استعمار با یک توطئه مجلس شورای ملی را منحل وتمام دستاوردهای ملت ایران را از بین بردند .

مهمترین دستاوردهای انقلاب مشروطیت عبارتند از :

1- افتتاح مجلس

2-انتخاب نمایندگان مجلس

3- تدوین قانون اساسی

4- کم رنگ شدن قدرت شاه

5- تفکیک قوا

6- فعالیت مطبوعات

7-پاسخگوبودن دولت در قبال عملکردهای خود در برابر نمایندگان ملت .همچنانکه گفته شد گرایش به قانون وقانونمندی بزرگترین دستاوردحقوقی ومیراث گرانقدر مشروطه محسوب می شود .

حدود 6 ماه بعد از صذور فرمان مشروطیت وسه ماه بعد از افتتاح مجلس شورای ملی مظفرالدین شاه در 18 دی ماه 1285شمسی ساعت حدود 6 بعد از ظهر از دنیا می رود ومحمد علی شاه به سلطنت می رسد ومدت 7 سال سلطنت می کند وسپس احمد شاه قاجار در 29تیر 1293تاجگذاری وسکان سلطنت کشور را بدست می گیرد . دولت مرکزی در زمان سلطنت احمد شاه قاجار وضعیت نومید کننده ای داشت وبین سالهای 1288 تا 1300شمسی بیش از 50بار کابینه تغییر کرد 7 و8 سالی هم با تعطیلی وایام فطرت سپری شد .

1-مجلس اول قانونگذاری :افتتاح 14مهر 1285خاتمه 2تیر 1287(1سال و8ماه و17روز) .مجلس یکم در 18شعبان 1324قمری با حضور مظفرالدین شاه در کاخ گلستان گشایش یافت ودر آخرین روزهای زندگی مظفرالدین شاه 14ذیقعده 1324قمری 51اصل قانون اساسی به امضای شاه رسید . مجلس اول را به حق می توان آن را مادر مشروطیت ایران نامید .یکی از بزرگترین ،بهترین ،پرشورترین وکاری ترین مجالس ملی ایران بود . این مجلس علاوه بر قانونگذاری تکالیف عظیمه بیشماری داشت که در تاریخ شرق بعهده هیچ مجمع محول نشده است .مجلس ملی می بایستی مشروطیت را در ایران خلق کند .مملکت را از حال بی قانونی صرف به اوضاع قانونی بیاورد .مجلس اول با این جدیت وپشتکار وشهامت وفداکاری که روح آن یک عده بسیار قلیلی مردان از جان گذشته بود در 23جمادی الاول 1336قمری در اثر گلوله باران نمودن آن وتوپ بستن بوسیله قزاق های تزاری ایران ویران گردید وآن عده قلیل هم فرارو پراکنده شدند .مجلس اول یک مرکز انقلابی درجه اول بود . شاه این مجلس را بعنوان یک عدالتخانه پذیرفت .در این دوره انتخاب نمایندگان براساس رای مردم نبوده ،از طرف اصناف وشاهزادگان انتخاب شده بودند .مجلس اول عمدتا متکی براصناف وطبقات جامعه بود .اما از دوره های بعدی طرز انتخاب نمایندگان بطور مستقیم وبصورت مخفی انجام شده است .مجلس توانست قوانین ولوایحی که شامل کلیات واصول حکومت مشروطه بود بتصویب برساند از جمله اقدامات مجلس را می توان به موارد زیر اشاره کرد . :

1- وادارکردن شاه به اخراج مستشاران بلژیکی به ریاست نوز که سرپرستی گمرکات کشور را بعهده داشتند

2-اصلاح بودجه وتعدیل مخارج شاه ودربار .

در نتیجه مجلس قانونگذاری اول بود که تبعید واخراج متنفذین وملوک الطوایف در ولایات مختلف وکندن ریشه ظلم روز به روز مداومت داشت ولی هرکدام با یک زحمات فوق العاده واغلب با یک انقلاب کوچک از جمله سقوط سردارامجد عمید السلطنه از کرگانرود طوالش ،سردارمنصور وحاجی خمامی از رشت ،عزل لیاخوف روسی از ریاست ایل شاهسون بغدادی . در مجلس اول 9کابینه تغییرکرد .نهایتا مجلس اول با گلوله توپ نیروهای قزاق زیر فرمان کلنل لیاخوف روسی وبه امر محمد علی شاه از هم پاشید . طوالش وکرگانرود دردوره اول نماینده نداشت .

2- مجلس دوم قانونگذاری: افتتاح 24آبان 1288خاتمه3دیماه1290(2سال و1ماه و9روز )بنا به نوشته کتب تاریخی از بهترین عناصر ایرانی تشکیل شده بود ،مردان نامی و وطن خواه با ایمان وفداکار در آن مجلس وجود داشت وهرگاه عمال فتنه انگیز روس وانگلیس نبود ومجلس را آزادگذاشته بودند دست به اصلاحات حسابی زده وایران به جاده ترقی می افتاد . مجلس دوم در میان مبارزات داخلی وخارجی بسربرده وبا آتش وخون برانداخته شد .این مجلس در تاریخ ایران یکی از پرزحمت ترین وهم با شرافت ترین مجالس ملی یاد خواهد شد .مجلس شورای ملی دوم بنابراصل دوم متمم قانون اساسی لازم بود 20نفر از علمای بلاد معرفی ومجلس 5نفر از میان آنان را بعنوان طراز اول برای نظارت بر قوانین مصوب مجلس انتخاب کنند .در این دوره گیلان 6 نفر نماینده داشت ،تالش نماینده نداشت وسه تن از نمایندگان گیلان از دنیا می روند . مجلس دوم نیز با اولتیماتوم روسی مواجه شد وچون زیر بار اولتیماتوم نرفت بدست ناصر الملک منحل شد وبر اثر اولتیماتم دولت روسیه تزاری منحل گردید .در این دوره از مجلس 12کابینه تغییر کرد .

3- مجلس سوم قانونگذاری :افتتاح 14 آذر 1293اختتام 21 ابان 1294(1سال و7روز )ادامه داشت مجلس سوم در خلال سالهای اولیه جنگ جهانی اول بر اثر ورود نیروهای روس وانگلیس وعثمانی ومهاجرت عده زیادی از نمایندگان مجلس وبطور کلی براثر زبونی وناتوانی دولت ها وهرج ومرج وتشنج سیاسی در کشور روبه تحلیل رفت .در صورتی که نمایندگان مجلس اگر نمایندگان واقعی ملت ودارای شهامت اخلاقی وشور وعشق به وطن بودند ،هرگز سنگر بزرگ آزادی یعنی مجلس شورای ملی را رها نمی کردند وبا این عمل ناروا دوره فترت رادر ایران پیش نمی آوردند .مجلس سوم مواجه با جنگ جهانی اول بود .اول مرداد1293شروع جنگ جهانی اول بود .این مجلس پس از 3سال فترت آغاز بکار کرد .هنوز یکسال از عمر مجلس سوم نگذشته بود که به علت فشار انگلیس وروسیه قبل از مدت خویش متوقف شد .قوانین مهمی که تصویب شد :قانون تشگیل وزارت مالیه ،قانون پست ،قانون منع اخراج طلاونقره از ایران ،قانون دخانیات ،قانون تعمیر مقبره نادر شاه ،قانون سربازگیری ...نماینده طوالش وکرگانرود در این دوره سردارمنصور (میرزافتح الله خان )بود .اودر مجلس حضور نیافته ،بعلت تجاوز نیروهای بیگانه و ورود نیروهای روس ومهاجرت نمایندگان به قم خاتمه یافت .در ایام فترت دوره 3و 4 که 6 سال طول کشید (دوره فترت 6سال )19 کابینه اداره امور کشور را عهده دار بودند .

4- مجلس چهارم قانونگذاری :افتتاح 1تیر 1300شمسی خاتمه 20 شهریور 1302(مدت 2سال )مجلس چهارم که وارث یک دوران فترت طولانی وپر اظطراب واغتشاشات داخلی وخارجی بود بیشتر عمر خود را در تشنج وکشمکش گذارانید .از جمله نابسامانی های دوران عمر مجلس چهارم قیامها وشورش هایی بود که در بعضی از نواحی بمنظور استقلال وتشکیل حکومت خود مختار ی صورت گرفت .چنانچه در مناطق آذربایجان غربی با قیام کردها به سرکردگی آقای سمینتگوفرمانده اکراد بمنظور استقلال کردستان ودر گیلان بوسیله مجاهدان به ریاست میرزا کوچک خان جنگلی ودر خراسان با قیام محمد تقی خان برای برقراری حکومت جمهوری در خراسان وضع اشفته ای پدید آمد ودولت در هر سه مورد پس از جنگ ها وتحمل خساراتی موفق شد شورشهای سه گانه را سرکوب کند وپیروزی دولت مرکزی بتدریج موجبات تمرکز دولت واقتدار حکومت مرکزی را فراهم ساخت . مروارید.چهارمین دوره قانونگذاری پس از 5سال و 7ماه و 8روز فترت در اول تیرماه 1300شمسی توسط احمد شاه گشایش یافت وتاریخ رسمیت آن 2مرداد1300شمسی بود .

یکی از وکلای شجاع دوره چهارم مجلس شورای ملی مرحوم سید حسن مدرس بود .وی علاوه بر اینکه مقام نایب رییس اول را داشته ،لیدر اکثریت مجلس هم بوده است .در کابینه قوام السلطنه وکابینه های بعدی وظایف بسیار مهمی را بر عهده گرفته که در تاریخ سیاسی قرن اخیر ایران ،سطور پرافتخاری را اشغال کرده است .زیرا مدرس از جمله کسانی بود که برای جلوگیری از حکومت خودمختار ودیکتاتوری وبرای جلوگیری از قدرت روزافزون وخطر ناک سردارسپه با رفقای همدست خود نقش های بسیار خطر ناکی را بازی کرده که با این همه به قیمت خون او تمام شده .به این معنی که پس از سالیان دراز در زندان وتبعید به سر برده بالاخره شربت شهادت نوشیده وبا کفن خویش به خاک تیره این سرزمین مدفون وبرای ابد در کام اژدهای ارتجاع وبیداد بلعیده ونابودشد . گیلان در این دوره 3 نماینده به مجلس فرستاد. از طوالش وکرگانرود شیخ محمد حسین انتخاب شد ولی اعتبار نامه او رد شد وکرسی منتظر ماند .این دوره مجلس دوسال طول کشید و6کابینه عهده دار اداره امور کشور بود .مجلس چهارم علیرغم نوعی مردم گرایی اولیه آن با کودتای 1299رضا خان مواجه می شود .

5- مجلس پنجم قانونگذاری :افتتاح 22بهمن 1302خاتمه 22بهمن 1304:دوره پنجم قانونگذاری یکی از ادوار مهمی است که فصل حساس وپراهمیتی رادر تاریخ مشروطیت ایران خصوصا تاریخ سیاسی ایران گشوده است .هزاران حوادث واتفاقات مولود مجلس پنجم است که مهمترین آن وقایع وحوادث آن انقراض سلسله کهن قاجاریه است .قوانین مهمی که تصویب شد قانون تجارت ،قانون خدمت نظام اجباری ،سربازی 1304قانون سجل احوال مورخ 14خرداد1304،قانون مالیلت ،قانون مجازات عمومی ،قانون تبدیل بروج به ماههای فارسی از نوروز 1304شمسی ،قانون واگذاری حق انحصاری هواپیمایی به موسسه هواپیمایی یونکرس ،قانون نظام تعلیمات عمومی ،مجلس پنجم بودجه بیشتری به امر آموزش وپرورش داد . تعداددانشسراهای عالی مردان وزنان در پایتخت روبه فزونی نهاد .در حالی که در سال 1279فقط یک دانشسرا ذوجود داشت .در مراکز استانی نیز دانشسراهایی تاسیس گردید .لایحه اعزام محصل به اروپا بتصویب رسید.لایحه خدمت نظام وظیفه اجباری بتصویب مجلس رسید ،با تصویب این لایحه سرباز گیری شامل همه سکنه روستاها وشهرها شد .در حالی که قبلا فقط محدود به روستاها بود .در گذشته هر روستا سهمیه ای از لحاظ سربازگیری داشت وهزینه آن را مالکان ده می پرداختند .با گذراندن این قانون هزینه سربازان به دوش دولت افتاد .یکی از سوء استفاده هایی که توسط مجلس دوره 5از میان برده شد لغو القاب قاجاریه بود .فروش القاب به این منظور صورت می گرفت که جیب شاه واطرافیانش را پر نماید .(عرض حالهای مردم را دریافت می کردند تابه اطلاع شاه برسانند ).دادن القاب بقدری بالاگرفته بود که به دلیل کمبود عناوین والقاب گاهی اوقات یک لقب را در زمان واحد به چند نفر می دادند واین موجب سردرگمی می شد مانند آقابلاخان سردار،اجلال الملک ،احتشام الدوله ،احتشام السلطنه ،احسن الدوله ،ادیب الممالک ،افتخار الواعظین ،اعتصام الملک ،اعظم السلنه ،مامین الدوله ،امجد اسلطان ،رفعت الدوله ،سالارالدوله و...پس از لغو القاب تحرک نوینی در جامعه پدید آمد .چراکه دارنده سابق این القا ب اینک از این عناوین پرزرق وبرق رها شده بودند می توانستند به شغلهای عادی روی بیاورند .این القاب موجب تضعیف عنصر مفت خواری گردید .وامکانات گسترده ای رابرای ایجاد اشتغال فراهم آورد . یک نظام السلطان یا قوام الملک به سختی می توانست بعنوان کارمند راه اهن کار کند یا آموزگار مدرسه شود . در حالی که همین شخص با عنوان ساده عزیزی نژاد براحتی می توانست به این کارها بپردازد .کلمات آقا ،خانم بانوی برای مردان وزنان بکار برده شد .درطی جلسات مجلس پنجم نامهای عربی وترکی سال به نامهای باستانی ایران تبدیل شد .برای اینکه مردم نامهای جدید را بخاطر بسپارند آنها را بصورت مضمون شعری زیر در آوردند .

زفروردین چوبگذشتی مه اردیبهشت آید          پس از خردادوتیر آنگاه مردادت همی آید

سپس شهریور ومهر وآبان و آذر ودی دان      که بربهمن جز اسفندار ماهی بیفزاید

نماینده طوالش وکرگانرود حاج آقا رضا رفیع (قایم مقام الملک )بود قائم مقام الملک متولد 1267شمسی فرزند حاج شریعتمداراز مالکین وروحانیون منطقه طوالش وکرگانرود بود . متولد1304قمری وفوت 1392قمری برابر با 13۴۲شمسی بوده است .88سال عمرکرد وی فرزند ملاعلی خلیل الرحمن رودباری از علمای معروف وصاحب نفوذ گیلان بود .حاج رضا قبلا به حاج میرزا محمد رضا شریعت زاده گیلانی اشتهار داشت وتا دوره سلطنت رضا پهلوی معمم بود .ولی در این عصر دستار یا عمامه از سر برگرفت وبه اقتضای شرایط روز لباس شخصی بر تن کرد .وی در سال 1344قمری از طرف دولت تزاری روسیه ،به سمت وابسته افتخاری سفارت روس در تهران انتخاب شد .در اواخر پادشاهی احمد شاه قاجار به قائم مقام الملک ملقب وچندین دوره به وکالت مجلس انتخاب شد .اوبر اصلاحات ارضی محمد رضا شاه اعتراض کرد واز آن پس دیگر کسی وی را در عرصه سیاسی ومراسم رسمی ندید .

وی در دوره های 5،6،14،15،16،17جمعا 12سال و 5ماه و 15روز نماینده طوالش وکرگانرود در مجلس بودند .مجلس پنجم به بعد با نفوذونظارت عمال رضاخانی ومحمد رضا شاه تشکیل شد واین نمایندگان هرگز نمایندگان مردم نبودند بلکه نمایندگان دولت محسوب می شدند .گفته می شود رسم نمایندگان منتخب دولت این بود که روزهای دوشنبه به پیشگاه ملوکانه اعلیحضرت !شرفیاب می شدند وبه هرکاری که نسبتا مهمتر وایشان به آن علاقه مند بود فقط اشاره ای بکند واین قبیل وکلا اطاعت کامل داشتند .مجلس دوره پنجم مجلس خلع قاجاریه نام دارد .9آبان 1304(31 اکتبر 1931)با خلع احمد شاه قاجاربرطبق ماده واحده با اکثریت 80رای در مقابل 5رای مخالف سلطنت قاجاریه انقراض پیداکرد .وحکومت موقتی به سردار سپه واگذارشد .ورضا شاه پهلوی در تاریخ 4اردی بهشت 1305بطور رسمی تاجگذاری کرد .در این دوره چهار کابینه عهده دارامورکشوربود سه کابینه رضاخان و یک کابینه محمد علی فروغی . در بین مجلس 5و6 اردیبهشت 1305رضاشاه تاجگذاری کرد .

6- دوره ششم قانونگذاری :شروع 19تیر 1305خاتمه 22مرداد1307(2سال و1ماه و3روز) انتخابات دوره ششم قانونگذاری در اقصی نقاط کشور طبق برنامه ریزی قبلی جریان یافت . نظامیان در امر اجرای انتخابات مداخله کردند وانتخابات رامستقیما زیر نظر داشته ودر انتخاب نمایندگان سفارش شده از مرکز اعمال نفوذ می نمودند .با این همه در تهران وضع اجرای انتخابات با سایر نقاط کشور متفاوت بوده وحدودی آزادی بر اوضاع حاکم بود وبا همه تلاش که برای جلوگیری از انتخاب نمایندگان حقیقی مردم مانند شهید مدرس ،بهار،مصدق ودیگران بعمل آمده بود . باز هم مدرس که علنا ورسما با سلطنت رضاخان مخالف بود نفر اول گردید وبر اثر مبارزه ومجاهده مردم حدود 8و 9نفر از همفکران شهید مدرس نیز انتخاب ووارد مجلس شدند .این مجلس با تمام ایراداتی که در رابطه با انتخاب نمایندگان نسبت به آن گرفته شد ،قدمهای مفید وموثری در وضع قوانین اقتصادی ومالی وعقد قراردادهای سیاسی واقتصادی برداشته شد .از جمله اقداماتی که در زمینه تشکیلات اداری وعمرانی مملکت انجام داد می توان بشرح زیر بیان نمود :

1- لایحه احداث راه آهن سراسری

2- لایحه منع ورود مشروبات الکلی

3- لایحه یونیورسیته که بواسطه نداشتن دانشگاه است که محصل به اروپا فرستاده می شود .مهمترین قوانینی که دوره ششم تصویب نمود .:

1- قانون اجازه تاسیس بانک ملی برای پیشرفت وتجارت وکشاورزی وصنعت

2- قانون اعزام محصل به اروپا

3-قانون تاسیس اداره پست واسناد واملاک

4- قانون تاسیس اداره سجل احوال

5- قانون ورزش اجباری در مدارس جدید از جمله وقایع این دوره سوءقصد به جان شهید مدرس نماینده مردم تهران بود .در این دوره چها رکابینه عهده دار اداره امور کشور بود .

7- دوره های هفتم(آغاز14مهر1307 خاتمه 14آبان1309)،هشتم ،نهم ،دهم قانونگذاری :جمعا بمدت 8سال و 5ماه و7روز نماینده کرگانرود وطوالش محسن همراز (فاضل الملک ).بود.دوره نسبتا آرام نسبت به دوره های قبل بود بطوری که از کابینه های تشکیل شده مجموعا 6کابینه عهده دار امور مملکت بود ورضا شاه پادشاه بود .محسن همراز در سال 1262شمسی متولد شده وتحصیلات قدیمه داشته است .وی فرزند میرزا صالح خان از روحانیون طوالش بود .همراز در شمار وکلای با سابقه دادگستری قرارداشت .

مهمترین قوانین وضع شده در دوره هفتم :

1-قانون منع برده فروشی .در مملکت ایران هیچ کس بعنوان برده شناخته نشده وهربرده ای به مجرد ورود به خاک یا ابهای ساحلی ایران آزاد خواهد شد .هر کس انسانی را بنام برده خرید وفروش کرده یا رفتار مالکانه دیگری نسبت به انسانی بنماید محکوم به یکسال تا دو سال حبس تادیبی خواهد بود .(18بهمن 1307)

2- قانون وحدت لباس .کلیه مستخدمین دولت اعم از قضایی واداری مکلف هستند در موقع اشتغال بکار دولتی به لباس مخصوص قضایی یا اداری ملبس شوند .

3- قانون اجازه تاسیس بانک فلاحتی

4- قانون اوزان .وزن های من ،سیر ،مثقال تبدیل به کیلوگرم شد .

5- قانون امتیاز رادیو

8- دوره هشتم قانونگذاری : شروع 24آذر 1309خاتمه 24دی 1311 در این سال رضا شاه با پوشیدن لباس از پارچه وطنی همه رجال ایران وپس از آن دیگر طبقات رابرانگیخت تا از امتعه وطن استفاده کنند تا آنجا که اتین امر بصورت یک وجهه میهن پرستانه در آمد نخستین کنفرانس بانوان شیر وخورشید سرخ به ریاست شمس پهلوی با حضور جمع کثیری از بانوان در تالار عاج تشکیل یافت .در این سال با برچیده شدن واگن اسبی خیابانهای که این وسیله عهد عتیق از آن عبور کرده از وجود این وسیله ناجور مصفاگردید . اقدامات مفید وقوانین مهم تصویب شده در این دوره :

1- واگذاری تلگرافخانه هند واروپا به ایران .تحویل گرفتن خطوط تلگرافی از شرکت هند واروپا وگشایش تلگرافی بی سیم از جمله اقدامات این دوره بود .در اواخر سال 1309انگلیسی ها خط تلگرافی که انگلستان را از طریق ایران به هندوستان متصل می کرد آن وقتی که در خاک این کشور بود به ایران واگذارنمودند .در جریان حوادث مشروطیت وقتالها واختلافات داخلی ودر بسیاری از وقایع مهم دیگر مملکت این تلگرافخانه نقش موثری داشته وهمیشه هم روش او تابع سیاست ومصلحت انگلیس بوده است .رضا شاه این بساط را که با شئون وحیثیت کشور سازگار نبود در هم پیچید ودستگاههای تلگراف وسیمهای تلگرافخانه با ترتیب خاصی به دولت ایران واگذار گردید .

2- لغو امتیاز دارسی :از وقایع مهم این دوره می توان پیشنهاد لغو امتیاز دارسی را بوسیله وزیر دارایی (تقی زاده)نام برد .حدود 32سال قبل از این مجلس قانونگذاری زمانی که اصلا در ایران قوه مقننه وجود نداشت امتیاز دارسی برای استخراج نفت جنوب به مدت 60سال داده شد .امتیازی که کاملا یکطرفه بود .امتیازی که هیچ رسمیتی به آن نمی توان دادزیرا قوه مقننه آن را تصویب ننموده بود .

9- دوره نهم قانونگذاری :آغاز 24اسفند 1311خاتمه فروردین 1314:از جمله اقدامات مفید وقوانین مهم تصویب شده :

-1 افتتاح دانشگاه تهران . از جمله اقدامات مفیدی که در این دوره انجام گرفت افتتاح دانشگاه تهران بود که در تاریخ 8خرداد1313قانون آن بتصویب مجلس شورای ملی رسید ودر تاریخ 15بهمن ماه 1313بطور رسمی گشایش یافت .در ایین گشایبش دانشگاه علی اصغر حکمت کفیل وزارت دربار از حضور رضا شاه استدعا کرد اولین سنگ بنای دانشگاه را با دست خود در دل خاک بنشاند .متن نبشته ای که در درون خاک قرارگرفت بصورت زیر بوده است .((هنگام شاهنشاهی پادشاه ایران رضا شاه پهلوی سردودمان پهلوی ساختمان دانشگاه تهران به فرمان او آغاز واین نبشته که به یادگار در دل سنگ جای گرفته به زمین سپرده شد .بهمن ماه 1313خورشیدی ))

2-قانون اجازه چاپ وانتشار اسکناس مصوب 20شهریور 1313

3- قانون مجازات کشیدن چک بلامحل 28خرداد1312

10 - دوره دهم قانونگذاری :آغاز 15خرداد1314خاتمه 22خرداد1316(2سال و7روز)اقدامات وقوانین مهم تصویب شده در دهمین دوره مجلس شو.رای ملی بسرح زیر بوده است .

1- قانون کدخدایی :این قانون در 20آذر 1314مورد تصویب نمایندگان مجلس قرارگرفت وبموجب این قانون کدخدادر حوزه ماموریت خود نماینده مالک ومسئول اجرای قوانین ونظام نامه دولت گردید .در این دوره بود که در 17دی 1314کشف حجاب زنان ایرانی رسما با تشریفات بلا استسنا وبه زور انجام پذیرفت .مجالس دولتی ومجالسی که به تشویق دولت ترتیب یافته بود در سراسرکشور برگذار شد .تا آزادی زنان ایران جشن گرفته شود از آن تاریخ استفاده از چادر وهمینطور چارقد یا سرپوش بجزءکلاه های دربار ممنوع گردید .آنها که جرات پیدا می کردند در مقابل این بی قانونی خشونت بار ایستادگی کنند دستگیر ،محاکمه ،زندانی ویادر صورت محکومیت جریمه نمی شدند بلکه مورد حمله ماموران شهربانی قرارمی گرفتند که در ملاعام چادر یا چا رقد را با فحاشی از سرشان می کشیدندوپاره پاره اش می کردند .

11- دوره یازدهم قنونگذاری :شروع 20شهریور 1316خاتمه 27شهریور 1317(2سال و7روز طول کشید یازدهمین دوره قانونگذاری مصادف بود با شروع جنگ جهانی دوم وحمله آلمان به لهستان .با اینکه در انسوی دنیا رخ داده بود ولی آثارش در اسرع وقت به ایران رسید .این حادثه تکان دهنده موقعی رخ دادکه رژیم برای مقابله با عوارض از همیشه ضعیف بود .رجالی که در سالهای اولیه مملکت را حفظ کرده بودند زنده نبودند وانهایی که ممکن بود بتوانند کاری صورت دهند هریک دور از وقایع ودر هر گوشه ای پراکنده بودند (تیمورتاش ،نصرت الدوله ،فروغی )ازوقایع مهم در این دوره وقوع جنگ جهانی دوم واعلام بیطرفی دولت ایران در این جنگ می باشد .قوانین مهم :

1- قانون روابط مالک وزارع .تعیین سهم مالک وزارع نسبت به محصول زمین های زراعی بود

2- قانون تقسیمات کشوری وظایف بخشداران وفرمانداران

3-قانون سرشماری مصوب 1318شمسی

در طول دوره یازدهم تنها ییک دولت مصدر کار بود .نماینده طوالش وکرگانرود سید محسن معینی متولد 1255شمسی وفرزند سید کاظم از تجار منطقه ودر دوره های 12و13هم نماینده طوالش بود .

12- دوره دوازدهم قانونگذاری :شروع 3آبان 1318وخاتمه9 آبان 1320(2سال و6روز)

چهار کابینه عهده دار امور مملکت بود در این دوره بود که در 9شهریور 1320آلمان به لهستان حمله کرد وجنگ جهانی دوم شروع شد .در 25شهریور 1320استعفای رضا شاه بنفع ولیعهد وخروج از کشور . شاه شاهان از سلطنت کناره گرفت وبا یک کشتی ابتدا به جزیره موریس وسپس به ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برده شد ودر آنجا احتمالااز افسردگی در چهارم مرداد1323فوت میکند .خروج شاه از کشور با شادی وسرور مردم همراه بود .پادشاه مستبد سقوط کرد .اگر چه بنیان واساس استبداددست نخورده باقی مانده بود دستگاه توخالی آن به خودی خود از هم پاشید .در اواخر این دوره پس از 20سال زمامداری که 4سال آن در پست های وزارت جنگ ونخست وزیری وفرماندهی کل قوا وریاست موقت دولت بوذدندو16سال مقام سلطنت را بعهده داشتند .در روز سه شنبه 25شهریور 1320شمسی با عده ای از خاندان سلطنت ایران راترک کردند .با تبعید دیکتاتور بزرگ رضا شاه به جزیره موریس یکباره ایران میدان جوش وخروش وبحث وجدال شد،مردم احساس آزادی کردند وتوانستند پیرامون مسائل 20سال گذشته با آزادی بیشتری سخن بگویند .روز بعد نیز ولیعهد در مجلس حاضر وسوگند یاد کرد .در شهریور 1320کشورتوسط قوای نظامی سه قدرت بیگانه انگلیس شوروی آمریکا اشغال شد .اولین پیامد مهم سیاسی اشغال نظامی ایران تبعید دیکتاتوربزرگ ایران رضاخان از کشور وانتخاب محمد رضا پهلوی به جانشینی وی بود که در 26شهریور 1320در 22سالگی مراسم تحلیف سلطنت رادر مجلس شورای ملی بجای آورد.در واقع برکناری وتبعید رضاشاه به جزیره بد آب وهوای موریس در شرق آفریقا وسپس به ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی عزل وبه حاشیه راندن یک شخص از قدرت سیاسی نبود ،بلکه شکست سرگذشت وعملکرد حکومتی بود که در طول نزدیک به دو دهه ریشه در اداره یک فرد داشت .

در دوره این مجلس بود که با تشکیل جلسه فوق العاده ،مجلس استعفا وکناره گیری رضا شاه پهلوی از مقام سلطنت ،برقرارشدن محمد رضا شاه پهلوی ولی عهد به مقام سلطنت ایران ،رضا شاه استعفا نامه ای می نویسد ومتن استعفانامه این است .((نظر به اینکه من همه قوای خود را در این چند ساله مصروف امورکشور کرده وناتوان شده ام ،حس می کنم که اینک وقت آن رسیده است که یک قوه وبنیه جوانتری به کارهای کشور که مراقبت دایم لازم دارد بپردازدواسباب سعادت ورفاه ملت را فراهم آورد .بنابر این امور سلطنت را به ولی عهد وجانشین خود تفویض کردم واز کار کناره نمودم . از امروز که 25شهریور 1320است عموم ملت از کشوری ولشکری ولی عهد وجانشین قانونی مراباید به سلطنت بشناسند وآنچه از پیروی مصالح کشور نسبت به من کردند نسبت به ایشان منظور دارند .))کاخ مرمر بتاریخ 25شهریور 1320امضاء رضا.ومحمد رضا شاه هم سوگند نامه را قرائت وزیر سوگندنامه را امضاءوبه ایراد سخن پرداخت . مجلس 12پس از استعفای رضا شاه 45روز دوام داشت وبرچند اصل دور می زد .

1- رسیدگی به جواهرات سلطنتی که پشتوانه اسکناسهای منتشره کشور بود .

2- رسیدگی وضبط اموال رضا شاه بود .روز 28شهریور 1320در یکی از دفترخانه های اصفهان رضا شاه کلیه دارایی های خود را اعم از املاک ومستغلات (کارخانجات)و وجوه نقد در بانک ها به فرزند خود هبه کرد واونیز برای ادامه سلطنت خود یا بر اثر فشار افکار عمومی آن را صرف امور خیریه وبهداری نمود .مجلس 12پس از تمام یافتن این کار ظاهرا مستمسک به این موضوع شد که شاه سابق در خارج از کشور مستغلات ووجوه نقد دارد چرا دولت در گرفتن آن دارایی ها قصور می ورزد .در بندر عباس شاه سابق را به دفتر خانه بردند وسند دیگری از اوگرفتند مبنی براینکه این بخشش شامل دارایی های خارج از کشور هم می شود که وجود نداشت .لسیت اموال ودارایی ها ی رضا شاه که در سال 1323در ژوهانسبورگ محل مرگ در کتابها موجود است :طبق صورت جلسه ای که مقامات محلی با حضور نمایندگان قضایی آن کشور از اموال منقول وغیر منقول تنظیم نمودندوبه آقای دکتر قاسم غنی سفیر وقت ایران در مصر تحویل دادند دارایی رضا شاه حین الفوت از این قرار بوده است .

قالی 15820لیره

اشیای شخصی 267لیره

جواهرات 638لیره

مسکوکات 186418لیره جمع کل 185895لیره

تمام عمر مجلس دوازدهم در سکوت وصحیح است صحیح است واحسنت گویی گذشت . فقط 45روز آخر دوره نمایندگان بمناسبت استعفای رضا شاه سری از تخم بیشرون آورده وبه رجز خواندن پرداختند .