پژوهشکده اسناد در غربت

«پژوهشکده اسناد» زیرمجموعه کتابخانه ملی در سال 82 و با هدف ایجاد زمینه های مطالعاتی و تحقیقاتی، اعتلای دانش آرشیوی و فن بایگانی و انسجام بخشیدن به پژوهش­های تاریخی بویژه تاریخ معاصر ایران تاسیس شده است .

بکارگیری روش های نوین فن مرمت و بازسازی اسناد و آماده سازی مجموعه­های موضوعی اسناد موجود در آرشیو برای ارائه به پژوهشگران و انجام تحقیقات لازم و نشر آنها از دیگر اهدافی است که در تاسیس این پژوهشکده مورد توجه بود، تاکید مقام معظم رهبری بر ضرورت حفظ، مرمت و اشاعه اطلاعات اسناد از مهمترین نکاتی بوده که در طرح تاسیس موسسه مطالعات و تحقیقاتی در زمینه آرشیو و اسناد مورد توجه قرار گرفته است.

رئیس پژوهشکده سازمان اسناد و کتابخانه ملی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا در مورد طرح تاسیس موسسه مطالعات و تحقیقاتی در زمینه آرشیو و اسناد گفت: این طرح پس از تصویب در سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت در شورای گسترش آموزش عالی مطرح شد و شورا با ایجاد این پژوهشکده موافقت اصولی و اساسنامه آن را در 11 ماده و شش تبصره تصویب کرد.

غلامرضا عزیزی ادامه داد: شورای گسترش آموزش عالی حدود 10 سال بعد در سال 82 با ایجاد پژوهشکده اسناد موافقت قطعی کرد.

وی با بیان اینکه سازمان در سال 1369، پنج کتاب منتشر کرد که تعدادی از آنها تا پیش از آن به صورت رونوشت منتشر شده بود، تصریح کرد: در سال 1370 نیز دو جلد کتاب دیگر چاپ شد و در سال 1371 تعداد انتشارات سازمان به شش عنوان رسید.

رئیس پژوهشکده سازمان اسناد و کتابخانه ملی گفت: در کتاب تاریخ شناسی دوره پیش دانشگاهی رشته علوم انسانی چند صفحه درباره اسناد آرشیو ملی، تاریخ شفاهی و استفاده از اسناد وجود دارد، با این حال دانش آموختگان تاریخ که بخوبی با سازمان اسناد و وظایف آن آشنا شده اند به ما مراجعه نمی کنند.

وی افزود: اگر تاریخ را به چهار گرایش ایران باستان، تاریخ اسلام، تاریخ ایران اسلامی و تاریخ اروپا تقسیم کنیم، یک چهارم دانشجویان این رشته ها مراجعه کنندگان آرشیو هستند، زیرا اسناد چندانی برای سایر گرایش ها وجود ندارد.

معاون سابق اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه فعالیت های هرچند ناکافی برای معرفی پژوهشکده اسناد انجام شده، گفت: برپایی نمایشگاه اسناد در دانشگاه های تهران، شهید بهشتی و خوارزمی و چاپ حدود یکصد عنوان کتاب صنعتی و فصلنامه گنجینه اسناد از جمله این فعالیت ها است.

وی ادامه داد: این فصلنامه در یک دوره به عنوان فصلنامه علمی - پژوهشی درآمد، زمانی که رشته آرشیو در دانشگاه تدریس نمی شد، حال دانشجوی رشته تاریخ ایران اسلامی، پایان نامه ای بدون مراجعه به اسناد می نویسد و استاد نیز از این پایان نامه دفاع می کند.

به گفته عزیزی، استفاده از اسناد کار دشواری است، کثرت مراکز اسنادی و دسترسی به اسناد خانوادگی و خواندن سند از جمله این دشواری هاست که موجب شده میزان مراجعه به آرشیو ملی کم شود. افرادی که وارد این عرصه می شوند باید به معنای واقعی علاقه مند باشند.

رئیس پژوهشکده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادامه داد: چند سالی است که تورهای بازدید دانشجویی در سازمان برگزار می شود و از سال 85 حداقل یک همایش در سال برگزار شده که فراخوان ملی داشته است.

وی با بیان اینکه کارشناسان آرشیو همواره آمادگی مشاوره به پژوهشگران، دانشجویان و علاقه مندان برای استفاده از اسناد را دارند، یادآور شد: تمام دستگاه های دولتی و وابسته به دولت موظف هستند، اسناد خود را به آرشیو ملی بفرستند اما نمی شود به افرادی که مدارک خانوادگی خود را جمع می کنند، گفت که آنها را در اختیار سازمان اسناد قرار دهند.

به گفته عزیزی، از این رو بخش هایی که قانون مشخص کرده باید در اختیار سازمان اسناد قرار گیرد اما موسسه خصوصی یا افراد را نمی توان ملزم به این کار کرد، هرچند همکاری های بسیار خوبی بین خانواده های صاحب سند و سازمان وجود دارد، به نحوی که قدیمی ترین سند موجود در آرشیو ملی ایران، اهدایی است.

عزیزی افزود: با توصیه سیدرضا صالحی امیری رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، همکاران سازمان موظف هستند اسنادی را که دستگاه های دولتی، تولید یا دریافت می کنند، تحویل گرفته و نگهداری کنند، زیرا این وظیفه ذاتی آرشیو است و هیچ امری نباید به آن خدشه وارد کند هرچند مراکز دیگری وجود دارند که اسنادی را خارج از این دایره گردآوری و نگهداری کنند.

وی گفت: سازمان اسناد وظیفه دارد به آنها کمک کرده و دانش خود را در اختیارشان قرار دهد تا بتوانند داشته های خود را حفاظت کنند، زیرا این اسناد میراث اسنادی کشور هستند و باید به نسل های بعدی منتقل شوند.