«عملیات خشم فوری» آمریکا علیه پابرهنگان کارائیب
پنجم آبان سال ۱۳۶۲، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با محکوم کردن تجاوز آمریکا به گرانادا گفت: «امپریالیسم آمریکا با تجاوز نظامی آشکار و مسلم خود به خاک یک کشور مستقل و اشغال آن، یک بار دیگر چهره متجاوز خویش را به جهانیان نشان داد و ثابت نمود که هیچ‌گونه احترام و ارزشی برای استقلال و حاکمیت کشورها و قوانین و موازین بین‌المللی قائل نبوده و فقط از منطق زور تبعیت می‌نماید.»
ماجرا به حمله غیرمنتظره روز قبل باز می‌گشت. چهارم آبان سال ۱۳۶۲، ایالات متحده آمریکا با عملیاتی با نام رمز «عملیات خشم فوری» به گرانادا، کشور جزیره‌ای کوچکی در دریای کارائیب، یورش برد.
این نخستین اقدام نظامی گسترده آمریکا پس از خروج از جنگ ویتنام به شمار می‌رفت که در بستر رقابت‌های دوقطبی دوران جنگ سرد و با توجیه بازگرداندن ثبات به این کشور صورت گرفت، اما با واکنش‌های تند و محکومیت‌های فراوانی در سطح جهانی مواجه شد. ریشه‌های این تهاجم به تحولات داخلی گرانادا بازمی‌گشت؛ کشوری که در سال ۱۳۵۳ از بریتانیا استقلال یافته و در سال ۱۳۵۸ شاهد کودتایی چپ‌گرا به رهبری موریس بیشاپ بود. دولت جدید که خود را دولت انقلابی خلق می‌نامید، روابط نزدیکی با کوبا و اتحاد جماهیر شوروی برقرار کرد و با کمک کوبا به ساخت فرودگاهی بین‌المللی دست زد.
این جزیره که در دریای کارائیب و اقیانوس اطلس واقع شده، حدود یک‌صدوده‌هزار نفر جمعیت و یک‌هزار و دویست سرباز داشت.
دولت رونالد ریگان بهانه آورد که این فرودگاه تهدیدی راهبردی و نشانه‌ای از نفوذ فزاینده شوروی در منطقه‌ای است که حیاط خلوت آمریکا است. اما دولت گرانادا خود را دولت مستقلی می‌دانست که حق اعمال حاکمیت دارد و هدف از احداث آن فرودگاه را توسعه صنعت گردشگری اعلام می‌کرد.
بحران زمانی به اوج خود رسید که در مهرماه ۱۳۶۲، نزاع سیاسی در درون دولت گرانادا تشدید شد، این اختلافات باعث شد که برنارد کورد، معاون نخست وزیر، مافوق خود موریس بیشاپ را در حصر خانگی قرار دهد و کنترل دولت را به دست گیرد. آمدن ژنرال هادسون آستین از این اقدام حمایت کرد. اختلافات بین آستین و بیشاپ در اوایل کودتای ۱۳۵۸ آغاز شده بود.
بیشاپ اعدام شد اما یوری آندروپوف، رهبر وقت شوروی به تأمین سلاح برای گرنادا ادامه داد و بی‌نظمی سیاسی پس از آن، بهانه لازم را برای مداخله نظامی آمریکا فراهم آورد.
تهاجم آمریکا در بامداد روز چهارم آبان ۱۳۶۲ آغاز شد و نیروهای آمریکایی متشکل از تفنگداران دریایی و یگان‌های ویژه، به همراه سربازانی از چند کشور حوزه کارائیب، در دو نقطه از جزیره یعنی فرودگاه پرل در شمال و فرودگاه پوینت سالینس در جنوب، پیاده شدند. نیروهای مهاجم با حدود یک‌هزار و پانصد سرباز گرانادایی و هفتصد سرباز کوبایی که بیشتر آنان کارگران ساختمانی بودند، درگیر شدند. درگیری‌ها چند روز به درازا کشید و بر پایه آمار رسمی، به کشته شدن نوزده نیروی آمریکایی، بیست‌وپنج کوبایی و بیست‌وچهار غیرنظامی انجامید که شمار زیادی از غیرنظامیان در پی بمباران یک بیمارستان جان باختند. افزون بر این، صدها تن از دو سو زخمی شدند.
برتری چشمگیر نظامی آمریکا باعث شد مقاومت به سرعت در هم شکسته شود، دولت رسمی گرانادا سرنگون گردد.
اگرچه این عملیات از سوی افکار عمومی آمریکا و برخی گروه‌های محلی گرانادا مورد پشتیبانی قرار گرفت، در عرصه بین‌المللی با موجی از محکومیت‌ها روبه‌رو شد. مجمع عمومی سازمان ملل متحد با یک‌صدوهشت رأی موافق در برابر نه رأی مخالف، این تهاجم را نقض آشکار قوانین بین‌المللی خواند. حتی متحدان نزدیک آمریکا همچون بریتانیا و کانادا نیز این اقدام را محکوم کردند؛ محکومیتی که بر پایه اصل حاکمیت ملی کشورها و ممنوعیت مداخله نظامی در قوانین بین‌المللی استوار بود. تحلیل‌های حقوقی نیز همچون مقاله کریستوفر جوینر که در نشریه حقوقی بین‌المللی منتشر شد، بر فقدان وجاهت قانونی این حمله تأکید کرده و آن را اقدامی تجاوزکارانه دانسته‌اند.
حمله آمریکا به گرانادا رویدادی کوتاه اما بسیار اثرگذار بود که پیامدهای آن فراتر از مرزهای این جزیره کوچک رفت. این عملیات همزمان با تثبیت دکترین ریگان در مقابله با گسترش کمونیسم بود و آزمایشی برای عملیات‌های سریع آینده آمریکا در نقاط مختلف جهان به شمار می‌آمد. امروزه در گرانادا، سالگرد این حمله به عنوان «روز شکرگزاری» تعطیل عمومی است و فرودگاه بین‌المللی این کشور به افتخار موریس بیشاپ نام‌گذاری شده است.
این رویداد به عنوان نمونه‌ای کلاسیک از مداخله یک ابرقدرت در امور داخلی کشوری کوچک و مستقل، همواره در تاریخ روابط بین‌الملل مورد بحث و بررسی خواهد ماند.
چند سال بعد، آیت‌الله خامنه‌ای در یک سخنرانی فرمودند: « ابرقدرت‌ها و امروز به طور مشخّص آمریکا به این اکتفا نمیکنند که حول و حوش خانه‌‌ى خود، در گرانادا و پاناما و امثال آن دخالت کنند؛ دخالت را به مناطق دوردستى مثل خلیج فارس هم کشیده‌اند. اگر چه این اوّلین بارشان نبود؛ اوّلین بارى که دخالت نظامى در این مناطق انجام گرفت، در سال ۱۳۵۹ بود که نیروهاى آمریکا به فرمان رئیس‌‌جمهور دموکرات به طبس حمله‌‌ى نظامى کردند، به قصد اینکه خود را به تهران برسانند؛ البتّه از همان نیمه‌‌راه، جسدهاى سیاه‌‌شده و جزغاله‌‌شده‌‌شان برگشت!» (بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم اعطای سردوشی دانشگاه هوایى ارتش ۲۸ آبان ۱۳۶۹)
نظرات