عروج «مقدس اردبیلی» دوم

آیت‌الله علی‌اکبر فیض معروف به مشکینی از فقها و فضلای معاصر در سال 1300 هجری شمسی در مشکین‌شهر واقع در استان اردبیل در خانه‌ای روستائی دیده به جهان گشود.در سالهای نوجوانی ادبیات را نزد پدرش آموخت و سپس به اتفاق خانواده‌اش رهسپار نجف شد.
آیت‌الله مشکینی چندی بعد متعاقب رحلت والده خویش به مشکین‌شهر بازگشت. کمی بعد پدر خود را نیز از دست داد. وی در اوج فقر و مرارت، راهی حوزه علمیه اردبیل شد. دو سال در این حوزه به تحصیل علوم دینی پرداخت، سپس راهی قم گردید. و در محضر درس اساتیدی چون آیات عظام سید‌محمد‌حجت کوه کمره‌ای، سیدحسین بروجردی، محقق داماد و شیخ عبدالکریم حائری شرکت کرد و در فقه و اصول و حدیث به مرتبه اجتهاد نائل گشت. او در کلاسهای درس امام خمینی نیز حضور یافت و به ژرفای اندیشه و عرفان و معنویت وی پی برد.
سلوک، زهد، تقوی و اخلاص آیت‌الله مشکینی درحوزه علمیه، زبان‌‌زد بود به گونه‌ای که حوزویان، به وی لقب «مقدس اردبیلی دوم» داده بودند.
آیت‌الله مشکینی سپس به تدریس فقه و اصول پرداخت و از جمله علمائی بود که در پایه‌ریزی درس اخلاق در حوزه علمیه قم زحمات زیادی را تحمل کرد. او این درس را تا پایان عمر خود ادامه داد و اکثر علما و فضلای حوزه علمیه به نوعی از مکتب علمی و درس اخلاق ایشان بهره بردند.
آیت‌الله مشکینی از سالهای آغازین شکل‌گیری نهضت امام خمینی(ره) در کنار رهبر انقلاب قرار گرفت و از طلاب پیشرو در صحنه رویاروئی با استبداد پهلوی بود. او پس از دستگیری امام خمینی در 1342،‌ از نخستین امضاء کنندگان اعلامیه‌‌‌ها و نامه‌های اعتراض به دولت طاغوت بود. پس از قیام 15 خرداد مدتی را در زندان و تبعید گذراند. او تهاجم مأموران رژیم شاه به مدرسه فیضیه قم در 1343 را صریحاً محکوم کرد و در آگاه‌سازی ذهن جامعه نسبت به نقشه‌های شاه علیه اسلام و روحانیت گامهای مؤثری برداشت. مدت 7 ماه نیز در نجف حضور یافت و در جلسات درس امام خمینی (ره) فعالانه شرکت جست ولی به دلیل گرمای هوای نجف و ضعف مزاجی به ایران بازگشت. پس از آن وی به دلیل محکوم کردن اقدامات دولت و حمایت از مرجعیت امام خمینی و تلاش در جهت تحقق اندیشه برقراری حکومت اسلامی، توسط ساواک دستگیر شد و به مدت سه سال به ماهان کرمان تبعید شد. اما نقش روشنگرانه وی در مساجد موجب شد محل تبعید وی پس از یک سال به گلپایگان تغییر کند. او مجدداً یک سال بعد توسط ساواک بازداشت شد و به کاشمر تبعید گردید. در این شهر ساواک حتی از برگزاری نمازهای جماعت وی ممانعت به عمل آورد و چندین بار توسط رئیس شهربانی محل تهدید شد.
از سال 1356، آیت‌الله مشکینی به طیفی از روحانیون مبارز که در جهت براندازی حکومت پهلوی تلاش می‌کردند، پیوست. ایشان پس از پیروزی انقلاب صاحب مسئولیتهای متعددی شد. پس از شهادت آیت‌الله مدنی چند ماهی امام جمعه شهر تبریز شد سپس به دستور امام خمینی رهسپار قم گردید. مسئولیتهائی که ایشان در سالهای پس از پیروزی انقلاب بر عهده گرفت به این شرح بود:
حاکم شرع دادگاههای انقلاب، امام جمعه قم، چهار دوره نمایندگی مجلس خبرگان رهبری که در تمامی آنها ریاست مجلس را عهده‌دار بود، رئیس شورای بازنگری قانون اساسی، عضویت در جامعه مدرسین و دبیری آن.
علاوه بر این تأسیس مدرسه دینی الهادی، بیمارستان الهادی و مصلای بزرگ قدس قم از جمله خدمات ماندگار و ارزشمند آیت‌الله مشکینی بود. ایشان برای ایجاد زمینه‌های تحصیل خانم‌ها درحوزه علمیه قم تلاش فراوانی به عمل آورد و موفق به تأسیس «جامعة‌الزهرای حوزه علمیه قم» گردید. یکی از ویژگی‌های آیت‌الله مشکینی انس با قلم و علاقه به تحقیق و نگارش بود. وی کتابهای متعددی به رشته تحریر درآورد که از مهمترین آنها به عناوین زیر می‌توان اشاره کرد:
اصطلاحات‌الاصول، اصطلاحات فقه، تحریرالعالم، المصباح‌المنیر، رساله واجب و حرام، دروس فی‌الاخلاق، الفقه المأثور، آداب زمین، المواضع العبودیه، ازدواج در اسلام، امر به معروف و نهی از منکر، احکام دین، نصایح.
علاوه بر این وی کتابهای دیگری را با هدف تغییر متون درس حوزه‌های علمیه و به روز کردن آنها نوشته که تلخیص‌الاصول و الرسائل‌ الجدیده، از جمله ‌آنها محسوب می‌شود.
آیت‌الله مشکینی که مدتها از نارسائی‌های ریه و کلیه رنج می‌برد روز دوشنبه هشتم مرداد 1386 در سن 86 سالگی در بیمارستان بقیة‌الله (عج) درگذشت.