کابینه و عملکرد جعفر شریف‌امامی

روز پنجم شهریور 1357 جعفر شریف امامی که پس از استعفای جمشید آموزگار، به حکم شاه مامور تشکیل کابینه شد، اعضای کابینه خود به شاه معرفی کرد و سپس در نخستین اقدام،  دستور بازگرداندن وضعیت تقویم کشور از مدل شاهنشاهی به نظام هجری شمسی را صادر کرد. وی همچنین در اقدامی صوری دستور داد کازینوها و قمارخانه‌های کشور تعطیل شوند.

جعفر شریف‌امامی، فرزند حاج محمد حسین نظام‌الاسلام، در 27 خرداد 1291 ش در تهران متولد شد. پدر او، از روحانیون تهران در دوران متأخر قاجاریه بود که از ناصر‌الدین شاه لقب «معتمد‌الشریعه» و از مظفرالدین شاه لقب «نظام‌الاسلام» دریافت داشت. جعفر شریف‌امامی تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رسانید و برای ادامه تحصیل به سوئد و سپس به آلمان رفت و در این کشور آخرین مدرک تحصیلی خود را در رشته برق کسب نمود. او در ایران، در راه‌آهن دولتی شاغل بود و به معاونت این سازمان رسید. در سال 1324 به مدیر عاملی بنگاه آبیاری رسید. در تیر و اسفند 1329 در دولت رزم‌آرا به وزارت راه رسید، جعفر شریف‌امامی در دولت سپهبد فضل‌الله زاهدی مدیریت عامل سازمان برنامه را به دست گرفت و در سال 1333 به سناتوری تهران انتخاب شد. شریف امامی در دولت دکتر منوچهر اقبال وزیر صنایع و معادن شد و در شهریور 1339 به نخست‌وزیری رسید. دولت مستعجل شریف‌امامی ثمرة یک دورة تنشهای جدی در روابط ایران و‌ آمریکا بود. تشدید فعالیت‌ جناحهای وابسته به «حزب دمکرات» آمریکا در ایران به اعتصاب معلمین و شهادت دکتر ابوالحسن خانعلی و سرانجام سقوط دولت شریف‌امامی، در اردیبهشت 1340 انجامید. او در 1341 نایب تولیت بنیاد پهلوی شد و در سال 1342 مقام ریاست مجلس سنا را به دست گرفت. تا آستانه انقلاب اسلامی ایران، به مدت 15 سال، در این سمت بود.
جعفر شریف‌امامی در مرداد 1346 به ریاست مجلس مؤسسان سوم رسید که وظیفه داشت نیابت سلطنت فرح پهلوی را تسجیل کند. شریف‌امامی از دوران جوانی عضو تشکیلات ماسونی بود و در این تشکیلات به مقام «استاد اعظم» رسید. با آغاز امواج انقلاب اسلامی ایران، محمدرضا پهلوی در یکی از واپسین تلاشهای خود به فراماسونری و استاد اعظم آن، جعفر شریف‌امامی متوسل شد و وی را در نقش دیرینش، به عنوان محور تفاهم و «آشتی» سیاستهای بیگانه مؤثر در ایران در 5 شهریور 1357 با عنوان «دولت آشتی ملی» به صدارت رسانید. شریف‌امامی برای جلب نظر مردم به چند اقدام صوری از قبیل تغییر تقویم شاهنشاهی و تعطیل قمارخانه‌ها و نظایر آن اقدام کرد. اما این اقدامات ثمری نداشت. از این رو وی در دومین هفته صدارت خود با برقراری حکومت نظامی در تهران و چند شهر کشور و سپس کشتار مردم تهران در میدان ژاله (شهدا) چهره اصلی خود و «کابینه آشتی ملی» را نشان داد. در کشتار 17 شهریور تهران هزاران نفر از مردم به شهادت رسیدند. باید افزود که برخلاف تصور شاه، هر چند شریف‌امامی طی دوران «شیخوخیت» خود، به عنوان سمبل «آشتی» و «تفاهم» کانونهای قدرت بیگانه وجهه‌ای اندوخته بود و لذا می‌توانست نمادی از «آشتی بین‌المللی» به شمار رود، ولی او هیچ‌گاه نتوانست در سطح مردم به عنون یک چهره «وجیه‌المله» مطرح شود. جعفر شریف امامی در تاریخ 14/8/1357 از صدارت استعفا داد و جای خود را به دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری سپرد. او ثروت زیادی در دوران حیات خویش اندوخت و احمد شیبانی از نزدیکانش به فردوست اطلاع داده بود که هنگام خروج از ایران زمان انقلاب 17 میلیون دلار به حساب خود در خارج ریخته بود. شریف‌امامی از مهره‌های واسط و محلل به شمار می‌رفت که در شرایط و بحرانی‌ از او استفاده می‌شد. تلاش دائمی برای جلب حمایت دولتهای بیگانه از ویژگی‌های شخصیتی او بود. شریف‌‌امامی در دوره‌ اشغال ایران تمایل به سیاست آلمان هیتلری داشت و به همین دلیل مدت کوتاهی بازداشت شد. پس از آزادی و حضور در صحنه سیاسی ایران، طرفدار سیاست انگلیس شد و با تغییر سیاست رژیم پهلوی به سمت آمریکا، وی نیز تغییر جهت داد. او در کشاکش انقلاب به انگلیس پناهنده شد و در 1378 در آمریکا درگذشت.
-----------------------
1. ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، جلد دوم، ص 421.