راه‌اندازی نهضت دیجیتال‌سازی اسناد و ورود رشته سندشناسی به دانشگاه‌ها

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نخستین همایش بین‌المللی اسناد ایرانی همزمان با چهارمین جشنواره هفته پژوهش امروز دوشنبه 25 آذرماه با حضور علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، اسحاق صلاحی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، سفرا، روسای آرشیوهای ملی و رایزنان فرهنگی 45 کشور جهان به همراه جمعی از فرهیختگان ملی و بین‌المللی برگزار شد.

علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این همایش گفت: تاریخ هر ملت مجموعه‌ای از تجربیات ملت در فراز و فرود رویدادهای روزگار است، با گردآوری و مستند ساختن رویدادهای پیش آمده می‌توان گنجینه عظیمی برای نسل‌های آتی فراهم ساخت. بی‌توجهی به از دست رفتن سرمایه‌های عظیم و دستاوردهای بشری ضمن آنکه می‌تواند خطاهای گذشته را تکرار کند باعث گسستگی نسل امروز، نسل پیشین و نسل آینده است.

میراث مستند؛ حافظه ملی ملت‌ها

وی ادامه داد: تجارب ملت‌ها از نسلی به نسل دیگر باید انتقال یابد. با همین هدف سازمان اسناد ملی هر کشور این مورد را وظیفه خطیر خود دانسته و در حقیقت پل ارتباطی میان هر سرزمین را حفظ می‌کنند. میراث مستند، هر کشور حافظه ملی یک ملت است گنجینه فراروی آیندگان محسوب می‌شود تا از این رهگذر کندوکاو کرده و دریابند پیشینیان به چه می‌اندیشیدند.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه ایرانیان از دیرباز به حفاظت اسناد اهتمام می‌ورزیدند افزود: توجه به حفاظت اسناد از زمان مادها و هخامنشیان آغاز شده و به بایگانی سلطنتی در دوره‌های بعدی رسیده است و بعد در دوران صفویه ثبت اسناد در چهل ستون راه‌اندازی می‌شود. پس از آن دولت قاجار نیز اداره بیوتات را تاسیس می‌کند و با تصویب لایحه تاسیس سازمان اسناد در سال 1448 مقدمات آرشیو ملی ایران فراهم شد. ایرانیان به توصیه پیامبر که فرموده‌اند "قید علم به نوشتن آن است" جامه عمل پوشانیده‌اند و بر ما نیز واجب است که در عمل به سفارش نبوی کوشا باشیم.

جنتی در ادامه سخنانش تصریح کرد: با وجود کوشش‌های انجام گرفته هنوز با وضع آرمانی راه طولانی در پیش داریم باید اسناد ملی را از غربت در بیاوریم و جامعه را با اهمیت بنیادین آن در توسعه زیرساخت‌های فکری و فرهنگی کشور آشنا کنیم. اگر سده بیستم را عصر انفجار اطلاعات بنامیم، می‌توان سده بیست و یکم را شکوفایی فضای سایبر و دیجیتال بدانیم. در این دوران دانستن هر چه بیشتر به محوری تعالی‌بخش تبدیل می‌شود و با تاکید بر مقوله پژوهش باید سهمی درخور وجود در عرصه تولید علم داشته باشیم.

نهضت دیجیتال‌سازی اسناد

وی با تاکید بر اینکه باید نهضت دیجیتال‌سازی اسناد شکل بگیرد اظهار داشت: باید با دیجیتال‌سازی اسناد تمام این مدارک در اختیار پژوهشگران قرار گیرد و همه مردم بتوانند در کمال سهولت از آنها استفاده کنند. باید در این نهضت میراث فرهنگی، فکری و علمی ایران به زبان امروز تبدیل شود و آن را به سراسر جهان ارسال کنیم. دنیا باید بداند فهرست نسخ خطی به زبان فارسی چیست. باید به جای آنکه پژوهشگران با مراجعه از این میراث استفاده کنند، بتوانیم آنها را در خانه‌ها و محل‌های کار ارائه کنیم تا در شرایط ساده‌تری از آنها بهره‌برداری شود.

وزیر ارشاد با بیان اینکه یک و نیم میلیون کتاب و 25 میلیون سند در سازمان اسناد جمهوری اسلامی ایران قابل جست‌وجو و موجود است ادامه داد: تمام محتوای این اسناد با در نظر گرفتن حق مالکیت معنوی در دسترس و قابل استفاده افراد قرار می‌گیرد. اسناد مکتوب بخشی از میراث معنوی هر کشور است. گستردگی مرزهای تاریخی، جغرافیایی، سیاسی و ... ایران در طول تاریخ بلند آن به پراکندگی اسناد انجامیده است، از این رو چنین همایش‌هایی فرصت مناسبی را فراهم می‌کند تا علاقه‌مندان حوزه اسناد فارسی ایرانی و همچنین کشورهایی که با ایران پیوندهای فرهنگی و سیاسی دارند به مبادله دستاوردهای علمی و پژوهشی بپردازند.

رشته سندشناسی در دانشگاه‌ها ایجاد شود

جنتی افزود: سندپژوهی یک شاخه علمی است که در دنیا هویت مستقلی دارد. در حقیقت سند پژوهی به مثابه موجود زنده‌ای است که باید حرکت داشته، بالنده شود و زایا باشد، از برخی حوزه‌های دانش تاثیر پذیرفته و بر برخی حوزه‌های دیگر تاثیر بگذارد. اگر این ویژگی ها را نداشته باشد از عرصه وجود محو می‌شود. سندپژوهی شاخه‌ای از دانش است تا هر چه از پیشینیان بر جای مانده آشکار شود و با رشته‌هایی همچون باستان‌شناسی، تاریخ و کتابداری ارتباط دارد. ما باید در دانشگاه‌ها شاهد ایجاد رشته سندشناسی باشیم. قطعا امروزه به جایی رسیده‌ایم که بتوانیم در این راستا قدم برداریم.

وی با بیان اینکه سندپژوهی افزون بر پرداخت به جنبه‌های ادبی، جغرافیایی، معماری و ... به صورت‌بندی هر سند نیز توجه دارد اظهار داشت: پژوهش نقادانه رکن اساسی هر سند و آسیب‌زدای هر اسناد دیگر به شمار می‌آید و در قالب پیوندی میان اسناد ملی و پژوهشی رخ می‌نمایاند. هدف از مستندسازی مصرف اطلاعات است و پژوهش موجب تولید اطلاعات می‌شود. ملتی سربلند است که از یک سو به منابع علمی موثق و از سوی دیگر بتواند به سهم بیشتری از دانش دسترسی داشته باشد و بر آن بیفزاید. پژوهش راهی برای افزایش و گسترش دانش و گشودن افق‌های تازه‌ای برای آینده این مسیر است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه سخنانش گفت: پژوهش در اسناد ملی ما را به سوی شناسایی مسائل بومی و ملی خود راهنمایی می‌کند. اگر به اندیشمندان غربی چشم بدوزیم تا برای ما طرح سوال کرده و به آن نیز پاسخ دهند نتیجه‌ای نخواهیم یافت باید خود آستین بالا بزنیم تا دریابیم نیاکان ما چه مسیری را پیموده‌اند، اکنون کجا ایستاده‌ایم و مسیر آینده ما چگونه خواهد بود. بی‌تردید احیای اسناد ملی و بیرون کشیدن آن از قفسه خاک خورده تاریخ و ارائه در قالب اسناد دیجیتال می‌تواند موجب تقویت جنبش نرم‌افزاری باشد. در سند چشم‌انداز 1404 نیز تصریح شده است که نیازمند تدوین برنامه جامع تحول در تمام حوزه‌های دانش با تاکید ویژه بر امر پژوهش هستیم. لذا مهمترین وظیفه مسئولان تحقق فرموده رهبری است که گفته‌اند اگر پژوهش و ژرف‌نگری نباشد نتیجه‌اش درجا زدن و بیگانه‌تر شدن با دنیای پیرامون است. با بهره‌گیری از دستاوردهای فناوری روز باید قدم‌های بیشتری در این مسیر برداریم.

بودجه حوزه فناوری سال 93، 20 برابر سال 92 به  مجلس ارائه شده

جنتی در این بخش از سخنانش تصریح کرد: دولت جمهوری اسلامی ایران به پژوهش و فناوری توجه ویژه‌ای داشته است و دولت تدبیر و امید در بودجه سال 93 اعتبارات مربوط به حوزه فناوری را 20 برابر سال 92 به مجلس ارائه کرده است. ضرورت ارتباط بیشتر سازمان اسناد و کتابخانه ملی با مراکز اسناد کشورهای همسایه و کشورهایی که در حوزه فرهنگ و تمدن باستانی ایران قرار داشته‌اند مثل هند، پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی، گنجینه‌های عظیمی از ادب فارسی در نهاد خود دارند و با تبادل تجربیات و نظرات و نسخه‌برداری از منابع موجود در این کشورها می‌توانیم اسناد ملی خود را غنی‌تر کنیم.

وی گفت: همکاری میان مراکز اسناد داخلی کشور از جمله مواردی است که در حال حاضر پیگیری می‌شود کتابخانه‌های بزرگ مانند کتابخانه مجلس و کتابخانه آستان قدس رضوی و همچنین کتابخانه‌هایی که آثار خطی در بر دارند مانند کتابخانه مرعشی نجفی با تبادل نظر و تجربیات خود و ارتباط با کتابخانه‌های سایر نهادها بیشتر می‌توانند از سازمان اسناد ملی استفاده کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای هرگونه همکاری در زمینه وظایف و فعالیت‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی و سایر کتابخانه‌های بزرگ آمادگی خود را اعلام می‌کند که با تمام توان در خدمت اهدافی باشد که کتابخانه ملی به دنبال آن است. همچنین از تلاش ارزنده دکتر صلاحی و همکارانشان در سازمان اسناد ملی تشکر می‌کنم که با نگاه راهبردی، آینده‌نگری و برنامه‌محوری فعالیت‌ها را دنبال می‌کنند و تردیدی ندارم برگزاری چنین همایش‌هایی در عمق دادن به پژوهش‌ها و اسناد و دستاوردهای آن گامی موثر خواهد بود.