علم و برگزاری جشن های 2500 ساله

درباره جشن  های 2500 ساله شاهنشاهی که در سال 1350ش/1971م در پنجاهمین سال سلطنت و حکمرانی خاندان پهلوی، در شیراز تخت جمشید برگزار شد گزارشات فراوانی در دست است. از جمله درباره مبالغ هنگفتی که برای این جشن  ها هزینه شده بود. در طی این جشنها رژیم شاه نهایت تلاش خود را به کار برده بود تا در آغاز دهه 1350ش/1970م، که به زعم خود از جایگاه بسیار تثبیت شده  ای برخوردار شده بود، نظرات و اذهان عمومی جهانیان را به خود جلب کند. اسدالله علم در برگزاری این مراسم نقش اصلی را ایفا می  کرد. وی با عنوان وزیر دربار رسمآ از سوی شاه به ریاست شورای عالی برگزاری این جشن  ها برگزیده شده بود.   
اسدالله علم در راستای برگزاری این جشن  ها چنان راه افراط پیمود و آن قدر هزینه  های هنگفت از بودجه عمومی مملکت به آن اختصاص داد که حتی فرح دیبا نیز از این همه ولخرجی  های علم لب به شکایت گشود. علم در اعتراض به شکایت  های فرح دیبا استعفای خود را از ریاست این جشنها به شاه تقدیم کرد؛ اما علاوه بر این که شاه استعفای او را نپذیرفت، بلکه مجددآ و با اختیارات بیشتر او را در رأس  گردانندگان این جشن  ها قرار داد. این جشن  ها طبق برنامه  های از پیش تعیین شده علم انجام گرفت.  
علم در جریان برگزاری این جشن  ها، که حتی اعتراض برخی از کشورهای دوست رژیم را برانگیخته بود، به مطبوعات داخلی دستور داد تا در پشتیبانی از برگزاری جشن  های 2500 ساله و ضرورت صرف هزینه  های سرسام  آور سخن  پراکنی کنند. علم کمک  های مالی هنگفتی در اختیار گردانندگان این مطبوعات قرار داده بود. در این زمان مقاله  های زیادی در تأیید و لزوم برگزاری این جشن  ها به دستور علم در مطبوعات وابسته به دولت به چاپ رسید. از جمله این مطبوعات می  توان خواندنی  ها را نام برد که در این میان گوی سبقت را از دیگران ربوده بود. در نامه  ای که مدیران این مجله برای علم درباره جشن  های 2500 ساله و اقدامات این نشریه در طول برگزاری جشن  ها ارسال شده است، می  خوانیم:
دوست بزرگ و بزرگوار ـ ضمن عرض شادباش به  مناسبت  های مختلف به جنابعالی و همه ایرانیان به ویژه شاه  پرستان، همراه این نامه مقاله  ای در دفاع از هزینه جشن  ها در شماره فردا به چاپ خواهد رسید که نمونه  اش را تقدیم می  کنم. به طوری که می  دانید 25 شماره تمام در مدت سه ماه خواندنی  ها به مناسبت جشن  ها با شماره  های مخصوص انتشار داد و در این مورد تا اندازه  ای دین خود را نسبت به کشورش ادا کرد ... اکنون نوبت مولاست که دست بنده خود را بگیرد و او را نجات دهد ...  
نکته دیگری که درباره جشن  های 2500 ساله قابل ذکر می  نماید، نقش اسراییل در برگزاری این جشن  هاست. علم از سال  ها پیش طی مأموریت  های مختلف به طور پنهانی از اسراییل دیدن کرده بود. وی در طی این سفرها از دیدگاه  های مقام  های سیاسی و اطلاعاتی این کشور درباره ایران جویا شده بود. در این سال  ها روابط بسیار تنگاتنگی بین علم و مأموران اسرائیلی وجود داشد. مقامات اسرائیلی درخصوص چگونگی برپایی جشن  های 2500 ساله در تخت جمشید سفارشات و راهنمایی  هایی به علم کرده بودند.   چنانکه شهردار اورشلیم چندی پس از برگزاری جشن  های 2500 ساله اعتراف       
کرد که تز اصلی برگزاری این جشن  ها را او در اختیار علم قرار داده است:
اوایل دهه  1960ش1340 اسدالله علم نخست  وزیر برای توسعه جهانگردی در ایران از دولت اسرائیل درخواست کرد تا طرحی تنظیم کند. تدی کولک () رئیس اتحادیه توریستی دولت اسرائیل و شهردار بعدی اورشلیم، به ریاست میسیون برنامه  ریزی برگزیده شد. کولک توصیه کرد که ضمن تأسیس هتل  ها، جاده  های جدید و وسائل نقلیه مدرن در تخت  جمشید، ایران باید واقعه مهمی برپا کند تا خارجیان را به این تسهیلات جهانگردی جدید جلب کند. بعدها کولک اعتراف کرد که هرگز تصور نمی  کرد اسراف  کاری که در جشن  های بیست و پنجمین قرن بنیانگذاری امپراتوری ایران پیش آمد همان است که او توصیه کرد.  
به این ترتیب علم، وزیر دربار، توانسته بود نظر شاه را به خود جلب کند. او تنها فردی بود که شاه می  توانست در اجرای برنامه  هایش به او امید بندد، و سال  های طولانی از خدمات صادقانه او بهره  مند شود.

پی نوشت:
 

1.    . مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سند 11ـ22ـ2ـ794ـ ع.
2.    . احسان نراقی، از کاخ شاه تا زندان اوین. ترجمه سعید آذری، چاپ اول، تهران، مؤسسه خدماتفرهنگی رسا، 1372. صص 116 - .117
3.    . مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سند 6ـ326ـ794ـ ع.
4.    . از آنجایی که برگزاری جشنهای 2500 ساله از سری برنامههای باستانگرایانه رژیم پهلوی بود، یاری وراهنمایی دولت اسرائیل در این باره منطقی مینماید. زیرا در این سالها که اسرائیل درگیریهایشدیدی با کشورهای عرب و جهان اسلام داشت، جستجو نمودن متحدی مانند ایران برایش بس لازمو حیاتی مینمود، تا از این طریق در صفوف کشورهای اسلامی خدشه وارد شود. به همین دلیلاسرائیلیها از نظر تاریخی خود را به ایرانیان باستان پیوند میدادند و با یادآوری مسائلی نظیر آزاد شدنیهودیها از بابل توسط کوروش دوم هخامنشی، درصدد کشاندن هر چه بیشتر رژیم شاه به سوی خودبودند.
5.    . سینتیاهلمز، خاطرات همسر سفیر. ترجمه اسماعیل زند، چاپ اول، تهران، نشر البرز، 1370. ص .79