برای فلسطین نباید ساکت نشست
اشاره:
آخرین رمان الیاس خوری، نویسنده و تحلیلگر لبنانی، با عنوان «فرزندان گتو» که به اوضاع فلسطین مربوط می‌شود به تازگی در فرانسه منتشر شده است. مجله فرانسوی تلراما به همین مناسبت مصاحبه‌ای را با او ترتیب داده و عقاید او را درباره این رمان و وضعیت فلسطین جویا شده که با هم می‌خوانیم.
الیاس خوری، نویسنده وتحلیل‌گر سیاسی لبنانی در سال 1948 در بیروت زاده شد و در حال حاضر استاد برجسته خاورمیانه و مطالعات اسلامی در دانشگاه نیویورک است. او تاکنون 15 رمان نگاشته که اکثر آن‌ها به زبان‌های دیگر ترجمه و منتشر شده‌اند. رمان جدید الیاس خوری که با عنوان «فرزندان گتو، نام من آدم است» به تازگی در انتشارت اکت‌سود فرانسه منتشر شده، ادامه رمان «دروازه خورشید» از همین نویسنده است که در سال 1995 به زبان عربی منتشر شد. این رمان درباره روز نکبه و مهاجرت فلسطینی‌ها در سال 1948 به دنبال استقرار دولت اسرائیل است. الیاس خوری اما در کتاب جدیدش، داستان شخصی به نام ادم، روشنفکر و روزنامه‌نگار را روایت میکند که وارد زندگی فلسطینی‌هایی می‌شود که بعد از استقرار رژیم اسرائیل کشورشان را ترک نکردند، در فلسطین ماندند و مهاجرت نکردند.
----------
چرا بار دیگر به حادثه نکبه بازگشتید؟ و این بار داستان فلسطینی‌هایی که در اسرائیل ماندند؟
در پایان رمان «دروازه خورشید»، خلیل، راوی اصلی، مسیر طولانی را آغاز میکند که نقطه پایانی در رمان ندارد. من به مکان‌های زیادی فکر کردم که خلیل را می‌توانستم به آن‌جاها ببرم. هم‌چنین به این موضوع توجه داشتم که بعد از استقرار رژیم اسرائیل، کسی از گتوهای فلسطینی‌ها آن‌جا ننوشته و حرفی نزده. برای همین تصمیم گرفتم رمان دومی را به این موضوع و تجربه آن دسته از فلسطینی‌ها اختصاص دهم که به فرار از خانه و زندگی‌شان تن ندادند؛ فلسطین‌هایی که در سال 1948 پشت سیم‌های خاردار در جاهایی مثل لده و راملا ماندند و سربازان اسرائیلی بلافاصله این محله‌ها را گتو نامیدند.
در مقدمه کتاب نوشته‌اید که نویسنده این کتاب شما نیستید، بلکه متن هردو رمان را که توسط شخصیت اصلی، آدم دنون نوشته شده آورده‌اید؛ کسی که در آتش سوزی جان سپرد. چرا این شیوه ادبی را انتخاب کردید؟
وقتی رمانی می‌نویسیم لحظه‌‌هایی پیش می‌آید که احساس می‌کنیم شخصیت‌های رمان رنگ واقعیت به خود گرفته‌اند. درباره «آدم» هم همین اتفاق افتاد و من فکر کردم بهترین راه همین است که خود او را نویسنده این متن قرار دهم. می‌خواستم مثل یک خواننده بنویسم چون خواننده هم می‌تواند به مثابه یک نویسنده کتابی را بخواند. بنابراین خودم را در موقعیت خواننده دست‌نوشته‌های ادم دنون قرار دادم.
آدم دنون برای شما نماینده چیست؟
او یک شخصیت با سرگذشتی خاص است. زیرا در سنین بالای 50 سالگی می‌فهمد که داستان زندگی‌اش آن‌چه که فکر می‌کرده نبوده است. از خلال این رمان در می‌یابیم که او در زیر یک درخت زیتون پیدا شده و در واقع یتیم بوده است. و به واسطه این موقعیت عجیب او بار همه تراژدی را به دوش می‌کشد ...تراژدی که تنها مختص به فلسطینی‌ها نیست بلکه همه تراژدی‌های انسانی در طول تاریخ را در بر می‌گیرد.
سکوت در رمان‌های شما جایگاه ویژه‌ای دارد. مادر آدم در این رمان اسیر نوعی گنگی و خموشی است که شخصیت اصلی باید از آن سر دربیاورد که همین او را به سمت نوعی درون‌نگری سوق می‌دهد. ادبیات چگونه می‌تواند این سکوت را مطالعه کند؟
ترجمه سکوت شرافتمندانه قربانیان، تمام چالش ادبی این رمان است. قربانیان ساکتند چون از طرفی از حرف زدن محروم شده‌ند و از طرف دیگر عظمت این تراژدی تا اندازه‌ای است که زبان مناسب برای بیان پیدا نمی‌کنند. دیالوگ‌های بین کلام و سکوت در تجربه ادبی تجسم می‌یابد.
آیا قصد دارید ادامه‌ای برای این رمان بنویسید؟
این کتاب اولین جلد از یک تریلوژی است و حالا در حال اتمام جلد دوم آن هستم و امیدوارم که به کتاب سوم هم برسم.
در کتاب‌های خود که به زبان عربی می‌نویسید از کلمات موجود در زبان محاوره استفاده می‌کنیدحتی آن دسته ازرمان‌های شما که به زبان کلاسیک تعلق دارند علت آن چیست
زبان عربی یک زبان بسیار قدیمی است. در مدرسه‌ها متن‌هایی با قدمت 1500 سال هم از این زبان مطالعه می‌شود؛ چرا که این زبان پیشینه تاریخی ژرفی دارد که هرگز متوقف نشده است. در زبان عربی لهجه‌های متنوعی وجود دارد که همه بخشی از ساختمان کامل زبان محسوب می‌شوند و فکر می‌کنم که همواره باید از طریق به کار بردن لهجه به غنای این زبان افزود و با به کار بردن لهجه‌ها و گویش‌های مختلف آن را باور کرد. باید دیالوگ‌های زبان گفتار به ادبیات راه پیدا کند و وظیفه نویسندگان این است که زبان خود را توسعه و گسترش دهند و با دادن رنگ و بو و ساختارهای جدید به یک زبان آن را به یک چیز زنده و حاضری تبدیل کنند که بخشی از زندگی روزمره ما است.
چرا بخش عظیمی از رمان‌های شما به تجربه‌های فلسطینیان مربوط می‌شود؟
شناخت قربانیان فلسطینی معیار انسانیت و گرایش های انسانی ما است. فلسطین تنها کشور موجود در جهان است که هنوز مستعمره است. نباید فراموش کنیم که لبنان همسایه فلسطین است.وضعیت تراژیک فلسطینی‌ها همراه مرا تاثر کرده و همیشه فکر کرده‌ام که باید کاری برای فلسطین کرد. و نباید ساکت نشست. و برای من این کار از طریق نوشتن میسر است.
روز دوشنبه 14 می 2018 دست‌کم 58 فلسطینی و بیش از 1350 نفر در تظاهرات برای بزرگداشت روز نکبه توسط نیروهای اسرائیلی در مرز غزه و اسرائیل کشته و مجروح شدند. این روز خونین برای شما یادآور چیست؟
آن‌چه که روز دوشنبه در غزه اتفاق افتاد برای بار دیگر ثابت میکند که ماجرای نکبه هنوز تمام نشده است. واکنش نظامی به سربازان صلح‌دوست فلسطینی در آن روز نشان می‌دهد که نکبه جریانی است که از سال 1948 تاکنون ادامه دارد. غزه بزرگ‌ترین محله گتونشین جهان است. نباید فراموش کنیم که از حدود 1 میلیون و 900 هزار نفر ساکنین این منطقه 80 درصد آن را پناهندگان فلسطینی تشکیل می‌دهند که مجبور به فرار از اسرائیل شده‌اند. آن‌ها روستاهای خود را نابود شده دیدند و سرزمین‌هایشان را اشغال شده و هنوز هم حق بازگشت به ملک‌های خودشان را ندارند.
درباره انتخاب فلسطینی‌ها در روز دوشنبه که به جای استفاده از سلاح به تظاهرات مردمی و ملی پناه بردند چیست؟
مقاومت می‌تواند اشکال مختلفی به خود بگیرد اما فکر می‌کنم که مقاومت صلح‌آمیز، واکنشی عقلانی است. فلسطینی‌ها به این درک رسیده‌اند که مبارزه‌شان طولانی خواهد بود و باید در طولانی‌مدت یک جنبش مردمی ایجاد کنند. این تغییر یک جهش بزرگ و روبه جلو در مبارزه مردم فلسطین است؛ چرا که خشونت اغلب موارد راه به جایی نمی‌برد.
خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از تلراما
نظرات