نشریه‌ای که سفارت اسرائیل در تهران منتشر می‌کرد

از جمله نشریاتی که در سال‌های حکومت محمدرضا پهلوی با رویکرد حمایت از رژیم صهیونیستی و ترغیب یهودیان ایران برای مهاجرت به فلسطین اشغالی منتشر می‌شد، ستاره شرق بود. گرچه این نشریه ابتدا در اسرائیل منتشر می‌شد، اما بعدتر به‌خاطر انتشار در ایران معروف شد. ستاره شرق از ۱۹۵۵(۱۳۳۳ه.ش) به همت مئیر عزری و در اسرائیل آغاز به انتشار کرد. عزری از سال ۱۹۵۸ میلادی(۱۳۳۶ه.ش) که به عنوان نماینده سیاسی رژیم صهیونیستی به ایران آمد تا سال ۱۹۷۵میلادی(۱۳۳۵ه.ش) از سوی اسرائیل عهده دار مسئولیت‌های مهمی بوده است. علاوه بر نمایندگی سیاسی رژیم صهیونیستی، عزری در آژانس یهود نیز برای ترغیب یهودیان ایرانی به اسرائیل فعالیت می‌کرد. وی در طول حضورش در ایران توانسه بود ارتباطات خوبی با محافل فرهنگی و مطبوعاتی ایران برقرار کند.

ربی مئیر عذری در اصفهان متولد شد و بعدتر به همراه خانواده به اسرائیل مهاجرت کرد. وی در سال ۱۹۵۵ پروانه انتشار هفته نامه «ستاره شرق» را که قرار بود منحصراً برای فارسی زبانان مقیم فلسطین اشغالی منتشر شود را دریافت کرد. عزری در خاطراتش در رابطه با چگونگی تاسیس «ستاره شرق» می‌نویسد: «همبستگی‌ام با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی بیش از آن بود که مرا از نگاش روزنامه‌های فارسی باز دارد. در ژوئیه ۱۹۵۱، روزنامه‌های ادیب و صدای وطن مرا به گزارشگری خود در اسرائیل برگزیده بودند. با خواسته گسترش نگارش فارسی، داشتن یک رسانه نوشتاری به این زبان را به حزب پیشنهاد کردم و پروانه انتشار هفته نامه «ستاره شرق» را در سال ۱۹۵۵ از وزارت کشور دریافت داشتم و با همکاری دوستان خودم مانند صیون رکنی، ابراهام حاخامی و دیگران آن را منتشر می‌کردیم.»

مئیر عزری درباره هدفش از انتشار هفته نامه «ستاره شرق» نیز می‌گوید: «روشن‌ترین هدف ستاره شرق، آشنایی مردم ایران و اسرائیل با ریزه کاری‌های گوناگون در هر دو سو و پیشبرد دوستی میان دو ملت بود.» اما انتشار و توزیع نشریه ستاره شرق منحصر در فلسطین اشغالی نماند. سه سال پس از آغاز انتشار این هفته نامه در اسرائیل، عزری با بازگشت خود به ایران، این نشریه را به ایران هم آورد. عزری در خاطراتش می‌نویسد: «در سال ۱۹۵۸ پس از اینکه به نمایندگی دیپلماسی اسرائیل در ایران برگزیده شدم، پدیده دوستی دو ملت ایران و اسرائیل را در نامه‌ای به پادشاه ایران زمین در میان نهادم و هفته نامه ستاره شرق را زبان گویای این آرزو خواندم. افزون بر آن، یهودیان ایران نیز می‌توانستند زیر سایه آشنایی با این اندیشه از باروری شکوفاتری برخوردار گردند. از همین رو بود که چهارصد نسخه از دو هزار نسخه‌ای که در اسرائیل منتشر می‌گردید، به ایران فرستاده می‌شد.»

مئیر عزری در روزهای ابتدایی سکونت و فعالیتش در ایران به ساواک احضار شد تا به پاره‌ای از سوالات پاسخ دهد. وی در این رابطه می‌نویسد: «روزی در آشفته بازار کارهای روزانه‌ام ناشناسی تلفن کرد و از من خواست با سرهنگ شاهین(رئیس بخش جراید ساواک) دیداری کنم...برای دیدار سرهنگ شاهین رفتم و در ژرفای اندیشه‌ام نگرانی آزارنده‌ای موج می‌زد. مرا به دفتری بردند که کم و بیش بیست تن در آن چشم به راه نشسته بودند. شاید ساعت‌ها نشسته بودم و پرسش‌ها و پاسخ‌هایی را که در سرم جولان داشت مزه مزه می‌کردم. تنها گمانی که به سرم نمی‌زد این بود که برای پاره‌ای گفتگوها درباره هفته نامه ستاره شرق مرا فرا خوانده‌اند...مرا به دفتر سرهنگ خواندند...پرسش‌های نخستین از نام و نشانی و پیشینه و کار و روزگارم آغازیدند و به اینکه در ایران چه می‌کنم و از کجا و کی آمده‌ام. چه کسی یا چه دستگاهی مرا فرستاده، از چه کسی دستور می‌گیرم و به چه کسی گزارش می‌دهم. در پاسخ گفتم: یهودی‌ای ایرانی هستم که در سال ۱۹۵۰ به اسرائیل مهاجرت کرده و هفته نامه ستاره شرق را برای کم و بیش هشتاد هزار تن ایرانیان آن سرزمین پایه ریزی نموده‌ام. دیدگاه این رسانه  بر پایه دوستی میان مردم ایران و اسرائیل و پشتیبانی از فرهنگ و زبان ایرانی است....آرام آرام بدگمانی از نگاه سرهنگ شاهین کم میشد و آرامشی ناشی از خرسندی در چهره‌اش پدیدار می‌گشت...گفتگوی ما کم و بیش یک ساعت و نیم به درازا کشید. خشنودی در رفتار سرهنگ موج می‌زد. برخاست، دستم را فشرد و گفت: بی‌گمان ما دیدارهای دیگری خواهیم داشت...»

ستاره شرق بدون هیچ مانعی در ایران منتشر می‌شد و به جایی رسید که محمدرضا پهلوی برای نشریه بودجه تعیین کرد تا کار خود را بهتر ادامه دهد. عزری درباره این موضوع می‌نویسد: «در نخستین روزهای سال ۱۹۶۰ (۱۳۳۸ه.ش) دریافتم که هفته نامه ستاره شرق در فهرست رسانه‌هایی است که از پشتیبانی‌های مالی ساواک باید برخوردار شود. در یکی از روزهایی که با دکتر شفا(معاون وزیر دربار) درباره برگزاری جشن‌های دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی دیداری داشتم، نامبرده گفت: شاهنشاه از دیدگاه‌های هفته نامه ستاره شرق به نام تنها رسانه پسندیده‌ای به زبان فارسی در بیرون از کشور آگاه گشته و به بختیار دستور داده‌اند بودجه ماهیانه‌ای برابر با پانزده هزار تومان در وجه آن رسانه کارسازی شود. در آن روزگاران رقم پانزده هزار تومان در ماه رقمی ارزنده بود.»

در ارتباط با کمک‌های مالی ساواک که قرار بود به دستور شاه در اختیار ستاره شرق قرار گیرد، مئیر عزری در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۳۸ خطاب به بختیار رئیس وقت ساواک می‌نویسد:«حضرت اجل تیمسار سپهبد بختیار رئیس محترم سازمان امنیت کشور تیمسار معظم به طوری که خاطر اینجانب مستحضر است روزنامه ستاره شرق مدت چهار سال است که به مدیریت چاکر در اسرائیل برای استفاده هشتاد هزار نفر ایرانیان و فارسی زبانان آن کشور منتشر می شود. چندی پیش در اثر کسر بودجه تصمیم به تعطیل آن گرفته البته از این که این جریده تنها وسیله ای بود که اخبار و ترقیات ایران را تحت رهبری شاهنشاه جوانبخت به اطلاع سایرین می رسانید. ناچار قبل از اقدام به تعطیل آن کوشش شد توجه عده ای جلب گردد. تا اینکه خوشبختانه تو[جه آنان] نیز به این مسئله جلب و در حدود پنج ماه قبل مقرر فرمودید ماهیانه مبلغی به عنوان کمک به هیئت تحریریه پرداخت گردد تا بتواند به حیات فرهنگی و خدمات اجتماعی روزنامه ادامه دهد. و چون تاکنون وجهی پرداخت نگردیده مستدعی است دستور فرمایند اوامر مربوطه در این مورد به موقع اجرا گذاشته شود. ضمناً متذکر می‌شود که روزنامه کما فی‌السابق منتشر شده و در دسترس خوانندگان قرار می گیرد. با تقدیم احترام شایسته مئیر عزری.»

عزری در دهه چهل شمسی علاوه بر نشریه ستاره شرق، دست به انتشار روزنامه‌ای به اسم «اخبار اسرائیل» زد که در حقیقت ضمیمه «ستاره شرق» به حساب می‌آمد. اما از آنجایی که این روزنامه در ایران چاپ می‌شد، پس از حملات متعدد به اعراب، حساسیت ساواک را برانگیخت. مئیر عزری‌ درباره‌ تفاوت بین نشریه ستاره شرق و صدای اسرائیل در خاطرات خود آورده است: «با چندی از دوستان و همکاران‌ دریافتیم‌ که افزون برستاره شرق، داشتن یک هفته‌نامه به زبان فارسی از سوی سفارت‌ که‌ در‌ برگیرنده پاره‌ای آگاهی‌های روز باشد در پیشبرد خواسته‌های فرهنگی ما نقش سازنده‌ای‌ خواهد‌ داشت‌.» به ‌هر حال نشریه‌های ستاره شرق و اخبار اسرائیل با اطلاع‌رسانی راجع به‌ تحولات‌ منطق‌‌ به ویژه جنگ اعراب و اسرائیل و تبلیغ پیروزیها و پیشرفتهای اسرائیل و ایجاد کینه و دشمنی نسبت‌ به کشورهای‌ اسلامی‌ و مسلمین، از طرفی دنبال فعال نمودن تشکلات یهودی و صهیونیستی در ایران و تشویق و تحریک‌ یهودیان‌ ایرانی‌ برای مهاجرت به فلسطین اشغالی و از طرف دیگر دنبال‌ جذب توریسم و مسافرت به اسرائیل‌ و تبلیغ‌ کالاها و منسوجات اسرائیلی بود.

اداره کل هشتم ساواک در گزارش‌های خود در سال ۴۷، خطاب به ریاست این سازمان می‌نویسد: «نمایندگی اسرائیل در تهران علاوه بر ارسال بولتن‌های یومیه خود هرچند ماه اقدام به ارسال یک سلسله اخبار ماشین شده به روزنامه‌های تهران می‌نماید. ارسال این نشریه‌ها به وسیله داوید تورگمان وابسته مطبوعاتی نمایندگی اسرائیل انجام می‌شود و در حال حاضر نشریه‌ای تحت عنوان اخبار اسرائیل که گویا ضمیمه روزنامه شرق می‌باشد در تهران منتشر می‌گردد که این نشریات حاوی مطالبی در مورد جنگ اعراب و اسرائیل و تبلیغات ضد عربی است. ستاره شرق از سـال ۱۳۴۵ به‌طور هفتگی در سفارت اسرائیل در تهران زیر نظر(بن آنل‌)وابسته‌ مطبوعاتی سفارت، تـهیه و کارهای چـاپی‌ آن را(خانم موره)و بیشتر مقالات‌ را‌ هاریش مترجم وابسته نظامی سفارت انجام می‌دهد.»

همچنین ساواک در یکی دیگر از گزارش‌های خود در همان سال، در ارتباط با احضار و درخواست توضیحات از مئیر عذری می‌نویسد:«به منظور رسیدگی و دادن تذکر به آقای عزری کمیسیونی در اداره پنجم وزارت امور خارجه تشکیل و آقای عزری احضار گردید و از طرف نماینده وزارت خارجه تذکراتی به ایشان داده شد که ذیلاً از لحاظ عالی می‌گذرد. راجع به نشریه ستاره شرق که از طرف آژانس اسرائیل در تهران انتشار می‌یابد و اخیراً نقل از روزنامه‌های اسرائیل مطالبی درج و حملاتی علیه کشورهای عربی نموده است. به آقای عزری خاطرنشان شد که طبق ماده ۲ تصویبنامه شماره ۱۰۲۶۳ مورخ ۱۳۲۸/۷/۳ هئیت وزیران هیچ سفارتخانه‌ای و کنسولگری و مامور نمایندگی خارجی در ایران حق انتشار اوراقی که ایران را مرکز و محل تبلیغات سیاسی بر ضد دولت ثالثی قرار دهد، ندارد و به موجب تبصره ماده 3 همان تصویبنامه در صورت انتشار چنین اوراقی از چاپ و انتشار آن جلوگیری خواهد شد. با توجه به این مطالب که آژانس اسرائیل به هیچ وجه عنوان نمایندگی سیاسی را ندارد و از طرف دولت شاهنشاهی هیچ زمان به این سمت شناخته نشده، لذا حق انتشار اخبار تبلیغات سیاسی علیه هیچ کشور و دسته معینی را ندارد و در صورت انتشار اینگونه اخبار از جایی و نشر آن در ایران، جداً جلوگیری خواهد شد. آقای عزری اظهار کرد که نشریه ستاره شرق فقط دویست شماره و هفته‌ای یک بار منتشر می‌شود و حاوی اخبار مربوط به اظهارات نخست وزیر و وزیر امور خارجه اسرائیل می‌باشد و بیشتر مطالب آن نقل اخبار از روزنامه های ایران است.»

این نشریه فارسی زبان نه تنها مورد رضایت و مقبولیت محمدرضا پهلوی قرار گرفته بود، بلکه مقامات رژیم صهیونیستی از جمله دیوید بن گوریون و شیمون پرز نیز در نامه‌های خطاب به عزری، از ستاره شرق تقدیر کرده بودند.

نامه مئیر عزری به بختیار و یادآوری دستور شاه

گزارش ساواک درباره فعالیت نشریه ستاره شرق/۱

گزارش ساواک درباره فعالیت نشریه ستاره شرق/۲

تذکر ساواک به مئیر عزری/۱

تذکر ساواک به مئیر عزری/۲

گزارش ساواک از سابقه انتشار ستاره شرق