اندیشه جهاد اسلامی در آثار سید عبدالحسین لاری

مقاله حاضر بر اساس مطالعه‌ای تحقیقی و تفصیلی توسط نگارنده در تاریخ زندگانی مرحوم آیت الله العظمی سید عبد الحسین لاری(*)،مرجع تقلید شیعه و رهبر قیامهای ضد استعماری و استبدادی جنوب ایران در نیمه اول قرن‌ چهار دهم هجری قمری تدوین یافته و به مناسبت آغاز سده نهضت او ارائه می‌گردد.این مقاله به بررسی آراء و فتاوای وی‌ در مسأله دفاع و جهاد می‌پردازد.او جهاد را بطور مطلق از مناصب فقه ولی امر می‌داند و آن را از گهواره تا گور واجب‌ می‌شمرد و رمز پیروزی و عزت مسلمین را در دو اصل جهاد و اتحاد می‌بیند و برای جهاد با دشمنان اسلام و دفاع از سرزمین‌های اسلامی به تشکیل جبهه متحد اسلامی با وحدت فرماندهی معتقد است.این نوشتار نیز مروری بر نکات‌ ارزنده فتاوای جهاد او علیه بیگانگان بویژه قدرتهای استکباری آن روزگار روس و انگلیس،دارد و تصویری از قیام او علیه‌ متجاوزان و اشغالگران استعمار بریتانیا را ترسیم می‌نماید.

(*)مرحوم آیت الله العظمی حاج سید عبد الحسین موسوی دزفولی نجفی لاری(1226-1303 هـ ش)از مراجع بزرگ شیعه در نیمه اول قرن چهار دهم‌ هجری قمری بوده و از بنیانگذاران و نظریه پردازان و پیشگامان نهضت«مشروطه مشروعه»به شمار می‌آمده که در جنوب ایران حرکت وسیعی برای‌ اجرای موازین قانون اسلام و تشکیل حکومت اسلامی بوجود آورده بود و سالهای متمادی به حمایت محرومان و مستضعفان به قیام برخاسته و از فریاد خواهان فریادرسی نمود،و با عقیده تفکیک دین از سیاست به مبارزه شدید برخاست و به احیای شریعت محمدی(ص)همت گماشت و با طرح‌ اصل«ولایت فقیه»در حکومت اسلامی برای جلوگیری از انحرافاتی که در نهضت مشروطیت پیش آمد به مردم هشدار داد.نماز جمعه را احیاء و اقامه کرد.به استقلال اقتصادی و سیاسی تأکید داشت و قطع علائق و احتیاجات از بیگانه را بر مسلمین واجب می‌شمرد و در نفی استعمار خارجی و استبداد داخلی با قاطعیت گامهای بلند و استواری برداشت.وی در روزگاری که انگلیس،ابر قدرت استعمارگر و مستکبر و خونخوار جهان آن روز، پنجه‌های خون آشام خود را تا مرفق در حلقوم مردم مسلمان فرو برده بود و حاکمیت زور را بوسیله ایادی و عمال خویش در جامعه حکمفرما ساخته و حالت خود باختگی در میان مردم ایجاد کرده بود،به جهاد علیه انگلستان حکم داد و خود در این راه به قیام برخاست و رنجها دید و در بدری‌ها کشید و با این همه از پای نایستاد و اسوه مبارزه و جهاد در راه خدا شد.وی تجاوزات روس را بر بلاد اسلامی محکوم ساخته و با آن به مبارزه ایستاد.او تنها یک نظریه پرداز سیاسی نبود بلکه مرد میدان و عمل و مبارزه و کار زار بشمار می‌آید.وی که قبل از هجرت به ایران در سال 1309 هجری قمری‌ (270 هـ ش)از مجتهدین بنام حوزه علمیه نجف و اساتید مبرز آن حوزه بشمار می‌آمد از شاگردان برجسته میرزا محمد حسن شیرازی بود و در عراق نیز مبارزات زیادی با ظلم و استعمارچیان داشت و در نهضت تنباکو نیز دارای مجاهدات ارزنده‌ای بود.

او در سال مذکور به تقاضای مردم جنوب ایران که هیأتی را برای مذاکره با مرحوم میرزای شیرازی به سامرا اعزام داشته‌ بودند و نیز به دستور آن قائد عظیم الشأن اسلام و با احساس مسئولیت شدید در مبارزه با ستمهایی که بر مردم این سامان می‌رفت و با برخورداری از روحیه ایثار و فداکاری بسوی منطقه لارستان هجرت نمود وتحول عظیمی در این ناحیه پدید آورد به گونه‌ای که در حدود یکسال و اندی از ورودش به‌ این سامان آوازه اقدامات او فضای عراق را فرا گرفت و میرزا را تحت تأثیر قرار داد تا آنجا که در نامه‌ای بلند بالا به وی،او را با عناوین عالم ربانی و فاضل کامل صمدانی مورد تجلیل قرار داده و در بخشی از آن آمده است:«ان شاء الله تعالی پیوسته در نشر احکام شرعیه و ابلاغ اخبار و احادیث‌ امامیه و نهی از منکر و امر به معروف و اعانت مظلومین و هدایت جاهلین مؤید و منصور باشید...چون از کیفیت سلوک جنابعالی و اقامه شعائر اسلام‌ مطلع گردیدم مسرور شدم و همین گمان را به جنابعالی داشتم...صاحب شریعت غرا در همه حال معین و ناصر شما است.از تشیینات دین که بر دست شما جاری شده بسیار خوشوقت شدم خدای جل ذکره جزایی خیر عطا فرماید.»

 جهاد با کفار و دفاع از میهن اسلامی از دیر باز مورد توجه علمای مجاهد و فقهای برجسته اسلام بوده‌ و جایگاهی خاص را در فقه اسلامی به خود اختصاص‌ داده است،فقهای بزرگ در آثار فقهی خود بحث‌ مبسطوی را تحت عنوان«کتاب جهاد»گشوده‌اند و در کمیت و کیفیت آن به بحث پرداخته‌اند و فتاوای خود را در این زمینه بیان داشته‌اند.

مقاله حاضر به بررسی آراء مرحوم آیت الله العظمی‌ سید عبد الحسین لاری(1)رهبر قیام ضد استبدادی‌ و استعماری جنوب ایران در نیمه اول قرن چهار دهم‌ هجری که از چهره‌های درخشان مرجعیت شیعه در آن‌ عصر بوده است می‌پردازد و مروری بر جهاد مقدسی که‌ به زعامت او علیه ابر قدرت استعمارگر آن روزگار(دولت‌ بریتانیا)صورت گرفت دارد.

چنین بررسی از چند جنبه حائز اهمیت است:نخست‌ آنکه دیدگاه مرجعی مجاهد و مبرز را در این مسأله‌ اساسی بررسی می‌کند و نگرش او را به این موضوع مهم‌ معرفی می‌نماید و شیوه علمی وی را ارائه می‌دهد.دوم، هماهنگی والای دیدگاه او را در مسأله جنگ با نگرش‌ حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مد ظلله العالی به‌ این امر مهم نشان می‌دهد و بیانگر اصالت این تفکر و نظریه‌پردازی در میان مراجع بزرگ و مجاهد و روشنگر اسلام است.

ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که زندگی‌ و حیات ملتها همواره مدیون تجربیات گذشتگان بوده‌ و هویت تاریخی و شخصیت هر ملتی را تاریخ گذشته آن‌ تشکیل داده است.

در نگرشی کوتاه و مجمل به زندگی انسانها و جوامع‌ انسانی،به وضوح می‌توان دریافت که ملتها زمانی به‌ رشد و توسعه فرهنگی و اجتماعی و یا سیاسی و اقتصای‌ دست یافته‌اند که از حوادث گذشته خود و دیگران‌ بهره‌مند گشته و درس آموخته‌اند.تاریخ گذشته،به‌ روشنی نشان می‌دهد که قدرتهای بزرگ جهانی در مقابله با انقلابات ملتها به هنگام بیداری مردم تحت‌ سلطه چگونه با آنها برخورد نموده و سعی در انحراف آن‌ داشته‌اند.

اصل ولایت فقیه،ضابطه کلی

در یک دید کلی وقتی از«ولایت فقیه»سخن به‌ میان می‌آید،مراد وسیله‌ای است که از طریق آن‌ «ولایت اللّه»بر جامعه اعمال می‌شود.به عبارت دیگر «ولایت فقیه»در طول«ولایت خدا»بر انسان قرار گرفته و این پیامی است که جا نمایه اصل«ولایت فقیه» به شمار می‌آید.

درون مایه اصل«ولایت فقیه»عبارت از این‌ اندیشه است که وقتی امام معصوم(ع)در میان مردم‌ نباشد،و در غیبت به سر برد دیگر شخص خاصی‌ نمی‌تواند و حق ندارد که حاکم بر مردم باشد.بلکه از این پس،تنها ملاک‌ها و معیارهای اختصاصی و ذاتی‌ نیست،بلکه جنبه اکتسابی داشته و تمامی افراد ملت در کسب آن یکسانند و می‌توانند،بلکه موظفند آن را به‌ دست آورند،و در صورتیکه این ملاکها به کار گرفته‌ شود«امت اسلام»در سیر تکاملی خویش از انحراف‌ اصولی رهایی می‌یابد.

ملاکهای حاکم بر جامعه در زمان غیبت امام‌ معصوم(ع)عبارتند از:«علم و تقوی»و این مطمئن‌ترین‌ مجرایی است که می‌تواند بیانگر احکام الهی از منبع‌ وحی به میان مردم باشد و«فقیه جامع الشرایط»در فرهنگ اسلامی کسی جز«اسلام‌شناس متقی»نیست.

در تعبیر اسلامی،«فقیه جامع الشرایط»ملتقای عناوین‌ «علم و تقوی»و مجمع این دو ملاک اساسی برای‌ هدایت امت اسلامی و اجرای احکام الهی است.

بدینگونه،اصل«ولایت فقیه»،زمینه تحقق‌ رهبری فقیه عادل متقی آگاه به زمان و مدیر و مدبر وسائس و شجاع را فراهم می‌سازد.این چنین رهبری، بر اساس ارزشهای مکتبی برگزیده می‌شود و امت از نظر مکتبی موظف است که لحظه به لحظه زندگی فرد منتخب و جزئیات رفتار و تصمیمات او را نیز داشته‌ باشد.چرا که در اسلام فرد و گروه حاکم نیست،بلکه‌ مکتب حاکم است.نظارت مستقیم و همه جانبه یکا یک‌ افراد امت در این باره تنها یک حق نیست بلکه بنا به‌ اصل«امر به معروف و نهی از منکر»یک«وظیفه» است.

اختیار«فقیه جامع الشرایط و ولی امر جامعه» عبارتست از اشراف و نظارت وسیع بر جامعه و همه‌ نهادهای حکومتی و اجرایی،بررسی مسائل موجود جامعه و اینکه این مسائل با معیارهای اسلامی سازگار است یا نه؟بنابراین،اصل«ولایت فقیه»،ضامن‌ اجرایی احکام الهی در جامعه اسلامی است و پشتوانه‌ حسن اجرایی امور در امت بوده و عامل اساسی‌ جلوگیری از ایجاد هر گونه انحرافی در نظام اسلامی به‌ شمار می‌آید(2).

آیت الله لاری،مباحث علمی و استدلالی فقهی‌ مفصلی را در اثبات این اصل اساسی و میزان و اختیارات وسیع«فقیه ولی امر»در امور حکومتی و قضائی و نظامی و کلیه شئونات حیات انسانی دارد و عام بودن وظیفه،برای اجرای حکومت اسلامی راحتی‌ در زمانی که پیامبر و امامان معصوم(ع)در میان مردم‌ حضور نداشته باشند،در مورد«فقیه جامع الشرایط»با استدلالات متقن فقهی و اصولی به اثبات می‌رساند.به‌ عقیده او،اجرای قوانین اسلامی در هیچ عصری‌ تعطیل بردار نیست و«ولی فقیه» از جانب امام معصوم عصر(ع)نیابت عامه و خلافت مطلقه‌ دارد که زندگی بشر را در غیبت معصوم بر اساس‌ «موازین وحی»تنظیم کند.در دوران غیبت کبرای امام‌ دوازدهم فقیه ولی امر از تمام اختیارات ولایت تشریعی‌ امام غائب برخوردار می‌باشد.(3)

از نظر او،حق ولایت کلیه«اولی بالمؤمنین من‌ انفسهم و اموالهم»حق«ولی فقیه»است.و وی بر همه اقشار جامعه از فرمانروایان و کار گزاران حکومت و دولت‌ گرفته تا خزانه داران و مردم عادی،در تمام امور حسبیه‌ و اجراء حدود شرعی و ترجیح و تعیین احکام کلی و مصالح‌ نوعی،اعم از عزل و نصب و تعزیر و حدود و تغییر و تبدیل‌ و تألیف قلوب یا تبلیغ احکام یا اتمام حجت رسول و امام(ع)،«ولایت»دارد و«حاکمیت»او محرز است‌ و نافذ و جاری،و از نظر شرعی هیچکس حق مخالفت‌ و معارضه با حکم الهی او را ندارد(4).

از این رو،برای رفع موانعی که در نهضت مشروطیت‌ بر سر اجرای قوانین الهی بوجود آمده و موجی که از غرب برای انحراف نهضت از مسیر اصلی خود،که‌ حاکمیت قانون اسلامی است،کمر همت بست.او این‌ اصل را ضابطه کلی و جامع علمی شرایط و رفع‌ موانع دانسته و مشروطیت قانون و مجلس و انجمن‌ شورایی را بدان وابسته می‌شمرد(5).

جهاد:منصبی از ولایت فقیه

او،جهاد با کفار در مبارزه آنها با اسلام و ضرب جزیه‌ بر ایشان را از مناصب ولی فقیه می‌دانست(6)و همان‌ حوزه اقتداری را که در زمان حضور امام معصوم(ع) بر حضرتش در امر جهاد متصور است در دوران غیبت‌ برای فقیه جامع الشرایط معتبر می‌شمرد و به عبارت‌ دیگر،جهاد ابتدائی را نیز از مناصب فقیه ولی امر می‌داند و در این زمینه بحث مستوفائی را ارائه‌ می‌دهد.(7)

بر این اساس در جنگ بین الملل اول در دستوراتی که‌ به سردار عشایر صادر می‌کند پس از بیان مقدمه‌ای بر همین نکته تأکید می‌نماید و می‌گوید:«من که مجتهد و جانشین پیغمبر اسلام(ص)هستم بدینوسیله فتوی‌ می‌دهم که جهاد با این کفار حربی(انگلیسیها)واجب‌ است»(8).

مرحوم شیخ بهاء الدین عاملی(شیخ بهائی)در جامع‌ عباسی پس از بیان شروط جهاد می‌نویسد:«هر گاه این دوازده شرط بهم رسد واجب است در حالت حضور امام‌ که خود به جنگ رود یا کسی را به اجرت بگیرد که‌ عوض او به جنگ رود،مگر آنکه امام او را به اسم طلبیده‌ باشد.»

مجتهد لاری در حاشیه این مطلب می‌نویسد:

«بلکه عموم ادله نیابت نائب عام جامع الشرایط علاوه بر استصحابات وجوبش و عدم‌ سقوطش کافی است در اطلاق و بقاء وجوبش در زمان‌ غیبت از هر جهت و موهمات سقوطش در زمان غیبت از نصوص و غیره مستند است ظاهرا به حصول موانع تقیه‌ و غیره نه عدم مقتضی و فقد شرایط»(9).

و نیز در جای دیگری از حاشیه چنین می‌نگارد:

«مطلق جهاد کفار و منافقین که در حضور امام(ع) واجب و معمول بوده همچنین در غیبت امام(ع)با نائب‌ عام جامع الشرایط متمکن غیر ممنوع از تقیه و طاغیه‌ کما کان بقای بر وجوب مستصحب سابق است چرا که‌ سقط و مانعی غیر از تقیه و طاغیه بهم نرسانده‌ است.»(10)

جهاد از چه زمان واجب می‌شود؟

آن مرحوم معتقد بود که وجوب جهاد به درازای عمر انسان استمرار دارد و هرگز این مهم از انسان مسلمان‌ سلب نمی‌شود و تا فتنه استکبار جهانی باقی است‌ و حکومت حق به کمال بر عالم حکمفرما نشده تکلیف‌ جهاد بر مردم مسلمان وجود دارد و مبارزه با خصم باید تداوم یابد.او در پاسخ استفتائی که علمای شیراز در این‌ رابطه از وی نموده و زمان وجوب جهاد را جویا می‌شوند با صراحت می‌گوید:

«الجهاد من المهد الی اللحد»(11)که یکی از علمای‌ بزرگ آن را به نظم فارسی برگردانده است:

چو مردان حق رهروی زنده باش‌ ز گهواره تا گور رزمنده باش

جهاد و اتحاد:رمز پیروزی و عزت جامعه اسلامی

بارزترین ویژگی و مزیت مجتهد لاری،که در سراسر زندگی او جلوه داشت،تبری و برائت او از سیاست‌ ابر قدرت مستکبر آنروز،دولت انگلیس و کردارهای‌ ناهنجار و ننگین آنان در بلاد اسلامی،به ویژه ایران بود.

او در برابر تجاوزات دولت انگلیس به خاک ایران به قیام‌ برمی‌خیزد و پیوسته بر آن است تا با جدیت تمام از نفوذ استعمارگران به ویژه انگلیس جلوگیری کند و راه‌ را بر نفوذ سیاست بیگانگان ببندد.(12)

وی در تعبیراتی که درباره انگلیس‌ها به کار می‌برد، آنان را«ابالیس انگلیس»(13)می‌نامد.و اینان را بدترین نوع شیاطین روزگار معرفی می‌کند،در عین‌ حال،سید هرگز فجایع و جنایات همسایه شمالی ایران، دولت روس را از دیده پنهان نمی‌دارد و در مورد نفوذ سیاست مکارانه آنان به ملت مسلمان، هشداری می‌دهد و از آنها به«روس بدتر از مجوس»(14) تعبیر می‌کند.

او درباره قرار دادها و معاهداتی که فرمانروایان‌ و کارگزاران حکومتی کشورهای اسلامی با بیگانگان‌ منعقد ساخته‌اند و موجب گسترش نفوذ بیگانه و اشغال‌ بخشی از سرزمینهای اسلامی شده و استقلال مسلمین‌ را به مخاطره افکنده است بدینگونه داد سخن‌ می‌دهد:

«هر قدر و مدارورأی و حکم و معاهده و پیمانی که از روی نادانی و سفاهت و نادرستی و یا بازرو و فریبکاری‌ و ستمکاری یا از روی مخالفت با قانون شریعت اسلامی‌ از وکلاء و امناء دول اسلامی صادر گشته است،بیهوده‌ و باطل و غیرقابل اجراء بوده و به هیچ روی قابل قبول‌ نیست.چرا که عمل سفیهان و نابخردان و خطاکاری آنها در حق خود آنها،از نظر شرعی و هم از دیدگاه خرد روا و نافذ نیست چه رسد به آنکه در حق دیگر مسلمانان‌ مطاع،نافذ و قابل اجرا باشد.

بنابراین،واگذاری عدن به بیگانگان و خارجیان و فرمانروایی آنها بر مصر ورود نیل و سایر کشورهای‌ اسلامی و مداخله آنها در جزائر عرب و مرزها و سرزمینهای اسلامی در وصایا و سنت نبوی(ص)با منع‌ شدید روبروست،واگذاری مسقط و بحرین به کفار خارجی و نیز بندر دوبی و شارجه و بندر جاسک‌ و سرزمین قفقاز و ترکمان و افغان با خیانت و از روی‌ نابخردی و سفاهت از دست داده شده است.از اینرو، باید تمام این سرزمین‌ها،همچون گذشته به اصل خود باز گردند و طمع بیگانگان از سرزمینهای اسلامی بریده‌ شود و دست نیرنگ و تزویر و دشمنی آنان با نیروی‌ جهاد و اتحاد قطع و کوتاه گردد.»(15)

او،در این بیانیه،که در سال 1325 هجری قمری‌ (1286 هجری شمسی/1907میلادی)به چاپ‌ رسیده است،پیش از هر چیزی بر قانون شریعت اسلام‌ تکیه و تأکید دارد و استرداد سرزمینهای غصب شده‌ اسلامی را با جهاد و اتحاد ملل اسلامی طلب می‌نماید و امت اسلامی را به قطع دستهای استعمارگران از این‌ سرزمینها فرا می‌خواند و داوری این درد را اجرای‌ دو اصل اساسی و مهم معرفی می‌کند:

1-جهاد

2-اتحاد.

وی معتقد بود که«هر قانونی که در مقابل شریعت‌ اسلام وضع شود،به هر اسم و رسم که باشد مفسد و غلط بوده و موجبات گمراهی و پلیدی و تباهی را فراهم‌ می‌سازد.»(16)بر این اساس و با اعتقاد راسخ بدین‌ حقیقت،وی کتاب«قانون مشروطه مشروعه»را در همان زمان نوشت و در برابر«قانون غربیان»سخن از «قانون ملی»به میان آورد.

از جمله ویژگیهای بارز قانون ملی او خاتمه بخشیدن‌ به موجبات جدائی دولت و ملت و تأکید خاص بر اتحاد ملل مسلمان بوده و تشکیل جبهه متحد اسلامی‌ بیگانگان و دشمنان اسلام لازم و واجب می‌شمرد.و قطع دستهای کفار خارجی را از نهادهای سیاسی‌ و اداری و اجرائی و اقتصادی خواستار بود.وی در این‌ رابطه می‌نگارد:

«قانون ملی برای این است که مصالح شریعت و ملت‌ و دولت را در نظر گیرد و با تکیه بر نصوص قرآنی، وحشت تفرقه و جدائی و تک روی افراد را از بین ببرد، و همه را با نیروی اتحاد و استمداد به مدد الهی عزت‌ بخشد و برای جهاد با دشمنان اسلام و دفاع از سرزمین‌های اسلامی جبهه‌ای متحد،از همه اقشار مردم،از دور و نزدیک،و داخل و خارج از همه مسلمین‌ اعم از شیعه و سنی و خاصه و عامه،بوجود آورد و ناموس و شرف اسلام و مسلمین را،از هر جهت با تشکیل جبهه متحد اسلامی،حفظ و نگهداری کند.که‌ خدای بزرگ فرموده است:

«ان الله یحب الذین یقاتلون فی سبیله صفا کانهم‌ بنیان مرصوص»

(صف/4)

(خدا،مؤمنانی را که در صف جهاد با کافران‌ پیکار می‌کنند و همچون سدی آهننین و بنائی استوار همدست و پایدارند،بسیار دوست دارد).

«ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت‌ اقدامکم»

(محمد/7)

(اگر خدا را یاری دهید،خدا شما را یاری خواهد کرد و به پیروزی خواهد رساندو گام‌های شما را استوار می‌گرداند).

و امام(ع)فرمود:الجهاد باب من ابواب الجنه‌ فتحه اللّه لخاصة اولیائه و هو لباس التقوی و درع اللّه‌ الحصینه و چنته الوثیقه فمن ترک البسه الله الذل و سیم الخف و ریث بالصغار.

جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند برای‌ دوستان خاص خود آن را می‌گشاید و لباس پرهیزگاری‌ و سپر نیرومند الهی و پیمان نیکوست و هر کس جهاد را ترک کند،خداوند لباس ذلت و زبونی به او می‌پوشاند.»(17)

بررسی زمینه‌ها و نکات احکام جهاد

بی‌کفایتی حکومتهای استبدادی و سلطنتی‌ موجبات استیلا و نفوذ بیگانگان را بر ممالک اسلامی‌ فراهم می‌آورد و منجر به قرار دادهای ننگین و تحمیلی‌ بر بلاد مسلمین و پایمال شدن حقوق مسلمانان می‌شد که این استیلا و نفوذ تنها به ابعاد سیاسی ختم‌ نمی‌گردید بلکه جنبه‌های فرهنگی،اجتماعی و نظامی‌ و اقتصادی را نیز فرا می‌گرفت و اینهمه برای مجتهد لاری که به عزت مسلمانان و حاکمیت اسلام ناب‌ می‌اندیشد قابل تحمل نبود.

وی هرگز دولتهای استبدادی را به رسمیت‌ نمی‌شناخت و اثری روشنگرانه را تحت‌ عنوان«آیات الظالمین»در سال 1314 هجری قمری‌ (1275 هجری شمسی/1897 میلادی)،یعنی تقریبا ده سال پیش از آغاز نهضت مشروطیت و در اوج‌ استبداد قاجار منتشر ساخت و در آن پرده از فجایع‌ ستمکاران برداشت و به تبیین اشکال گوناگون ظلم و چهره کریه ستمکاران و ویژگیهای آنان با استناد به‌ آیات قرآن و سنت معصومین پرداخت و چهره ناپاک‌ شاهان ستمگر و فرمانروایان بیدادگر را که ادعای‌ مسلمانی دارند و خو را مؤمن و درستکار می‌دانند، رسوا ساخته و با استدلال‌های محکم علل فریبکاری‌ آنان را روشن ساخته و توجیه‌گری‌های ایشان را بیهوده‌ نمایاند.(18)

او در فتوائی با صراحت در زمان قاجار اعلام‌ داشت:«واجب است تبدیل سلطنت امویه قاجاریه به‌ دولت حقه اسلامیه»(19)و در این راه مردم را از پرداخت‌ مالیات به حکومت مرکزی ویا کارگزاران آن بر حذر می‌داشت(20)و با پیروان انبوه خود در لار عنا علم‌ طغیان علیه نظام استبدادی بر افراشته(21)و به اوامر اولیای دولت گوش فرا نمی‌داد و قیام عجیبی را رهبری‌ می‌کرد.(22)

تا بدآنجا که در لارستان و توابع،که منطقه بسیار وسیعی را شامل می‌شد،حکومت اسلامی‌ تشکیل داد.

در میان اعضای آن،شخصیتهای علمی و مذهبی‌ ممتازی قرار داشتند و در لوای رهبری او شهروندانی‌ بودند که آنان را از شر بی‌عدالتیهائی که به دست‌ زمینداران،ستمگران،خوانین و فئودالهای مستکبر می‌رفت،حفظ می‌نمود.مردم با خرسندی مخارجی را که حکومت مستقل اسلامی او لازم داشت تأمین‌ می‌کردند.(23)

وی،حتی تمبر پستی بنام این حکومت به چاپ‌ می‌رساند که این تمبرها اکنون در نزد گرد آورندگان‌ تمبر ارزش فراوان دارد.(24)بر روی تمبر پستی که در حکومت او به چاپ می‌رسید نوشته شده است:«پست‌ ملت اسلام»(25).

او حتی کارخانه اسلحه‌سازی دایر کرده بود.(26)

دستگاهش منظم و با انضباط بود و بر پایه شریعت صدر اسلام عمل می‌کرد.(27)

در بدو ظهور انقلاب مشروطیت حکم جهاد علیه‌ مستبدین صادر کرد و مکرر با آنان جنگید و در سال‌ 1326 هجری قمری یعنی در زمان استبداد صغیر به‌ مرحوم سید مرتضی مجتهد اهرمی دستور داد بوشهر را از تصرف مستبدین خارج سازد و او نیز با کمک‌ رئیسعلی دلواری و میرزا علی کازرونی چنین کرد.(28)

از جمله قراردادهای ننگین که ایران را به دو منطقه نفوذ بین دولتهای انگلیس و روس تقسیم‌ می‌نمود قرار داد 1907 بود.انگلیسها نسبت به فارس‌ و جنوب ایران حساسیت خاص داشتند و از نظر استراتژیکی برای این مناطق اهمیت ویژه‌ای قائل‌ بودند.مجتهد لاری در همان زمان و موضع قاطعی در برابر این پیمانها گرفته بود(29)و انگلیسیها بویژه از روزگاران دور کینه او را به خاطر مواضع قاطع و آشتی ناپذیرش علیه استعمارگران و بویژه انگلیس در دل‌ داشتند.

وی صریحا پیمانهای دولتهای استبدادی و نیز قراردادهای دول متجاوز خارجی،که این مناطق را به‌ صورت حوزه نفوذ سیاست خود درآورده بودند،مردود و غیرقانونی می‌شمرد.(30)

با این زمینه بود که او فرمان جهاد علیه بیگانگان‌ را صادر کرد که در اینجا به ارائه عین متن آنها می‌پردازیم:

اعلان فرمان قضا جریان حضرت سبحان

حسب الاحکام ملک علام و حجج اسلام و امام‌ علیه السلام و الامقام و محکمات قرآن«یا ایها النبی‌ جاهدو الکافر و المنافقین و من یتولهم منکم فاولئک‌ منهم»اعلان به هر جا و هر کس از فرق ششصد کرور مسلمین داخله و خارجه،حتی بر صبیان و نسوان واجب‌ فوری است جهاد و دفاع این کفار و اعوان این کفار و سد ابواب طمع و بهانهء مالیات و گمرک و فرنطینه و تذکره و گرفتن اسلحه از مسلمانان و هم چنین سد ابواب قرار و جای قرار بر این کفار حربی و اعوان این‌ کفار از هر گوشه و کنار و کوچه و بازار بدون مهلت و انزار جز بعذاب النار و خزی عار و صغار و عبرة لاولی‌ الابصار چنانچه حق تعالی فرموده:فاقتلوا المشرکین‌ حیث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم و فضل الله‌ المجاهدین علی القاعدین درجه و من جاهد فانما یجاهد لنفسه و له من الانعام فی کل عام مأتادینار فی‌ بیت مال المسلمین من سهم المؤلفه و الجاهدین‌ مع الاجر العظیم و انابه زعیم.

اقل خدام الشریعه المطهرة صحیح‌ عبده عبد الحسین الموسوی‌ «حسب الارقام و احکام اسلام و علماء اعلام و محکمات قرآن و امام زمان علیه السلام واجب است بر تمام مسلمانان حتی بر نسوان و صبیان جهاد و دفاع‌ ابالیس روس و انگلیس بهر نحوی از انحاء امکان و لو به‌ سنگ قلیل و چوب نخیل با عجاز خلیل و رب جلیل‌ حجارة من سجیل علی اصحاب الفیل.

سنة الله فی الذین خلوا من قبل و لن تجد لسنة الله‌ تبدیلا و هر کس راه فرار و جای قرار به این کفار بدهد مستحل حرام و مرتد از اسلام و الامقام و عبد اصنام‌ شده.

اعلان به هر کس و هر جا واجب که هر کس واقف‌ به تکلیف خود شده و هر کس به قیاس و استحسان‌ مخالف حکم قرآن و امام زمان علیه السلام فمثله کمثل‌ الشیطان خارج عن الاسلام و الایمان.

اقل خدام الشریعة المطهرة صحیح عبده

عبد الحسین الموسوی‌ اصل این دو حکم جهاد که با خط خوشی نوشته‌ شده و توسط محررین تکثیر و بازنویسی گردیده و به مهر مجتهد لاری ممهور گردیده موجود است.جالب‌ اینجاست که هیچ یک از این احکام با

«بسم اللّه الرحمن‌ الرحیم»

شروع نمی‌شود و این نکته کنایی از تعبد خاصی است که صاحب فتوا به سیاق قرآن کریم دارد.

سوره برائت در قرآن با آیه شریفهء

«بسم اللّه الرحمن‌ الرحیم»

آغاز نمی‌شود.با توجه به یان اصل که فتاوای‌ مذکور بیانگر برائت از کفار و مشرکین است به همین‌ سیاق تأسی شده است.در این دو حکم جهاد نکات‌ مهمی جلب نظر می‌کند که در زیر بدان اشاره می‌شود:

1-امر جهاد بر اساس محکمات قرآن مقرر گردیده و سنتی الهی و تغییرناپذیر بوده و جنبه جاودانی‌ دارد و حکم صاحب شریعت غرا امام عصر ارواحنا لمقدمه الفداست و شیوه علمای مجاهد اسلام می‌باشد.

2-همه مسلمانان حتی زنان و کودکان مکلفند که‌ در جهاد و دفاع از میهن اسلامی با متجاوزین و کافران‌ خارجی و اعوان و انصار و دوست نشاندگان داخلی آنان‌ شرکت کنند.

3-به خصم هیچگونه مهلتی نباید داد و راه فرار را بر او باید بست و پناه بدان نداد و شیوه‌ای اتخاذ نمود تا مهلت بازسازی نیروهای خود را نیابند و آنچنان‌ سرکوب کردند که عبرتی برای صاحبان بصیرت باشد.

4-جهاد صرفا جنبه نظامی ندارد بلکه در همه‌ جنبه‌های دیگر حیات انسانی مطرح است،نفوذ سیاست‌ ابر قدرتهای روس و انگلیس در کشورهای اسلامی نیز تنها از جنبه نظامی نبوده بلکه جنبه‌های اقتصادی، فرهنگی،اجتماعی و...را نیز دربر می‌گرفته است.

یکی از مسلمانان غرب شناس چندی قبل در یکی از مجامع اروپایی با صراحت اعلام داشت:

«غرب برای تسخیر شرق سه ابزار و اسلحه در دست دارد که اتفاقا هر سه با حروف) m (شروع میشود.

1- issim yrano یعنی مبلغ و کشیش

2- enicidem یعنی دارو و دکتر و معالجه‌ 3- yratilim یعنی ارتش»(31).

مجتهد لاری با هر سه ابزار مذکور در مالیات‌ جدی خود به قیام برخاست.مالیات و گمرگ و قرنطینه‌ و تذکره و گرفتن اسلحه از مسلمین و...نیز ابزارهایی‌ بودند که در این مقوله می‌گنجند و سلطه غرب را بر کشورهای اسلامی در پی داشتند،او در جای دیگر نکات ارزنده‌ای را در این خصوص بیان می‌دارد که برای‌ نمونه به اختصار به چند مورد اشاره می‌شود:

«باید مردم را از بدعت گذرنامه و قرنطینه‌ عبوری مسافران و حجاج بیت اللّه الحرام‌ رهاند.چه از آن تاریخ که این بدعت ناپسند مرسوم‌ شده،نقص و کاستی و زیان برای مردم پدید آورده‌ و ستمکاری و دشمنی را افزون ساخته است و به جای‌ بزرگداشت مهمانان خدا آنها را در هر بندر و گذرگاهی،خوار گردانیده و با ذلت و سر شکستگی چند برابر جزیه‌ای که باید از کفار بگیرند،به خاطر گذرنامه‌ ورودی و قرنطینه از آنها پول دریافت می‌دارند...افراد را از زن و مرد گرفته و در بیمارستان کفار زنده بگور می‌کنند و کسی را از کشتن و سوختن آن مسلمان زائر خانهء خدا خبر نمی‌دهند.

...باید کشور را از دست پزشکان خارجی که‌ پایگاهی اساسی برای حاکمیت کفار خارجی و بیگانگان به حساب می‌آیند از هر حیث و جهت رهائی‌ بخشید(32)

...بنا به مصلحت جامعه و برای رفع مفاسد،لازم‌ است که مالیات وضع شده بر اقشار کم درآمد،به مراسم‌ و رسم و عنوانی،برداشته شود و این افراد از پرداخت آن‌ معاف گردند.(33)

...دست فساد و مفسده کفار خارجی را از هر کار و اختیاری که در مملکت جریان دارد بویژه،اختیار گمرکات سر حدات اسلامی،قطع و کوتاه بنماید...آیا در تمام مملکت اسلامیان کسی نیست که قادر باشد مدیریت گمرکات را در دست گیرد و این رشته وابستگی‌ به بیگانگان گسسته گردد و اسلامیان را از ذلت‌ نیازمندی و ننگ وابستگی به خارج رها سازد(24).

5-هکاری با دول استکباری و بیگانگان و نیز فرار از جنگ و جهاد موجب ارتداد از اسلام می‌گردد و مخالفین‌ جنگ مخالفین قرآن و امام زمانند و همچون شیطان از حوزه ایمان و اسلام خارج خواهند بود.

6-خداوند مجاهدین را بر قاعدین به درجات زیاد برتری بخشیده و آنکه رو به جهاد آرد برای عزت و شرف‌ خویش گام برداشته و هزینه او باید از بیت المال مسلمین‌ تأمین گردد و یقینا مجاهدان را نزد خدا اجری بزرگ‌ است.

7-جهاد و دفاع هرگز از انسان مسلمان سلب‌ نمی‌گردد و حتی اگر همه امکانات هم از بین برود با سنگ ریزه چوب نخل هم که شده باید جنگ با دشمن‌ را تا آخر ادامه داد.

وجوب خود کفائی نظامی

مجتهد لاری عقیده داشت که تعلیم و تربیت اصول و فروع و علوم و حرفه‌ها و صنایع و آنچه‌ که مسلمانان بدان نیازمندند به آن حد که بر خود کفائی‌ برسند،و از شر وابستگی به کفار خارجی بی‌نیاز گردند،از جمله مصارف وجوه بیت المال است،وی در خصوص مسائل نظامی می‌نویسد:

«فراگیری و آموزاندن تیراندازی و اسبدوانی و کسب‌ همه ملکات شجاعت و آموزش نظامی و آنچه که برای‌ جهاد و پیکار و دفاع در مقابل اشرار و کفاری که به‌ مسلمانان و دین و آئین اسلام زیان وار می‌سازند،از جمله مصارف واجب و مصالح لازم شرعی بیت المال‌ است و در این راه از هر لحاظ،هم از نظر فراگیری و آموزاندن و هم آمادگی و کارائی و هم نیروی نظامی‌ متحد و منسجم،باید کوشش زیاد به عمل آید،و آنچه‌ مناسب با وضع زمان و مکان و حال مسلمانان است‌ وسائل و اسباب جنگ و اصلحه قوی برای دفاع از مرزها و سرزمین‌های اسلامی و جهاد در راه خدا تهیه شود.(35)

در این راستا،مجتهد لاری علاوه بر تاسیس کارخانه‌ اسلحه‌سازی که بیش از این بدان اشاره شد،قشون و ارتشی با ساز و برگ تدارک دیده بود.او حتی پیروانش‌ را به تعلیمات نظامی ترغیب می‌کرد و عده زیادی از افراد هم کارآموزی دیده بودند،اینان در مجاهدات‌ اسلامی و برای حفظ حقوق محرومین در برابر خوانین، فئودالها و عوامل استبداد نقش مهمی داشتند و در اعاده مشروطیت وظیفه برجسته‌ای را ایفا نمودند.از این افراد در تاریخ به نام«تفنگچیان سید لاری»و یا «چریکهای فارس و سید لاری»یاد شده است.

به علاوه آنان در جنگ بین الملل در برابر تجاوز انگلیس به جنوب ایران و به قیادت او نقش بارزی‌ داشتند.(36)

قیام مجتهد لاری علیه تجاوز انگلیس

در دوران جهاد علیه تجاوز نظامی انگلیس در جنوب‌ ایران دو جبهه وجود داشت جبهه اول به رهبری آیت‌ الله العظمی حاج سید عبد الحسین مجتهد لاری و به‌ سپهسالاری سردار عشایر صولت الدوله قشقائی که با حمایت مادی و معنوی مردم شیراز علیه متجاوزان‌ انگلیسی به جهاد مشغول بودند.از دیگر سر کرگان برجسته این قیام ضد انگلیسی باید از ناصر دیوان‌ کازرونی،رئیسعلی دلواری،زایر خضر خان و شیخ‌ حسین جان چاه کوتاهی نام برد.جبهه دوم شامل‌ خوانین و تفنگچیان ایلات خمسه و بخشی از خوانین‌ و تفنگچیان ایل قشقائی که به سر کردگی خانواده قوام‌ و حبیب الله خان قوام الملک شیراز و درهمدستی با رجال وابسته به استعمار بریتانیا در تهران،در جهت‌ منافع انگلیس و دولت مرکزی عمل می‌کردند و در ستیز با عشایر مجاهد قرار داشتند.(37)

ایونف مورخ شوروی می‌نویسد:

«در اکتبر سال ب1911انگلیسیها نیروی مسلح خود را در نواحی جنوبی ایران پیاده کردند و سپس‌ نیروها جدید روسیه تزاری در شمال ایران وارد کشور شدند».(38)

در این مرحله،حضور نظامی انگلیس در جنوب مواجه‌ شد،رهبری این قیام سراسری با سید عبد الحسین‌ مجتهد لاری است(*).ا نه تنها مردم و عشایر را به مقاومت‌ در برابر تجاوز اجبنی فراخواند بلکه رأسا دست به قیام‌ مسلحه زد.(39)و مردم را به سرنگونی حکومت مرکزی‌ دعوت کرد.در«کتاب آبی»از نشریات وزارت امور خارجه انگلیس می‌خوانیم:

(*)حضرت حجة الاسلام و المسلمین سید علی خامنه‌ای ریاست محترم‌ جمهوری اسلامی ایران و رئیس شورایعالی دفاع ضمن حضور در مانور پانصد هزار نفری سپاهیان محمد(ص)در شیراز(7/9/1366)که از نقاط مختلف استان فارس در شیراز اجتماع کرده بودند با اشاره به‌ مقاومت مردم جنوب ایران در برابر متجاوزان انگلیسی و دستگاه‌ استبدادی قاجار به نقش ارزنده رهبری مجتهد لاری می‌گوید:

«این استان یکی از مراکزی است که در طول صد سال اخیر یادی‌ گرامی از خود بر جای گذاشته و نام و یاد مبارزان این خطه با نام‌ روحانی بزرگی چون مرحوم آیت الله العظمی سید عبد الحسین‌ دزفولی لاری آمیخته است،همه اینها نشانه‌هایی از پیشگامی این شهر و استان اسلام از همیشه پرشورتر و گرامی تر حضور دارند.

رونامه اطلاعات،8/9/1366،ص 3.

 «به موجب راپرت و اصله،ناحیهء لا رمعض تاخت و تاز و تعدیات سید عبد الحسین لاری است و مشار الیه اعلام‌ نموده است پرداخت مالیات به شاه حالیه مخالف اسلام‌ است.»(40)

با شروع جنگ جهانی اول و بیشتر شدن اهمیت‌ استراتژیکی راههای فارس و جنوب،انگلستان بدون‌ توجه به دولت مرکزی،یک نیروی مستقل انگلیسی‌ جهت حفظ امنیت منطقه و حمایت از منافع بریتانیا ایجاد نمود.این قوا پلیس جنوب نامیده شد(41)و به‌ تدریج حدود 14000 نظامی هندی وارد ایران شده و عده زیادی مزدور ایرانی استخدام می‌نمایند.(42)در اول شعبان 1336 قمری(22/2/1297 شمسی) پاسگاه پلیس جنوب در خان زنیان(کوهمره)به عشایر دره شوری قشقائی حمله می‌برد و از جمله مرتکب‌ اعمال شنیعی می‌شود.خبر این جنایت موحش به‌ سرعت فارس را در می‌نوردد و عکس العمل سریع‌ روحانیت و مردم و عشایر غیور را برمی‌انگیزد.مجتهد لاری با شنیدن خبر متأثر شده و او که از پیش هم ید طولائی در مبارزه با انگلیس‌ها و روس‌ها داشت و فرمان‌ جهاد علیه آنان صادر نموده بود، فتوای جهاد دیگری علیه«کفار انگلیسی»صادر می‌کند.(43)وی طی نامه‌ای که توسط قاصد ویژهء خود«حاج سید علیشیر»به صولت الدوله ارسال‌ می‌دارد او را به جهاد فرمان می‌دهد.متن نامه چنین‌ است:

«امروز خبر مصیبت وارده به مملکت و ایل جلیل‌ قشقائی را شنیده و دنیا در نظرم تیره و تار گشته است.

ببینید بدبختی ما به کجا کشیده شده است که یک عده‌ انگلیسی بی‌دین باید از اقصی بلاد عالم آمده،با کمک‌ جمعی هندی بت پرست بر ما حکمفرمائی کنند و به‌ ناموس ما لطمه وارد آورند.این است که من که مجتهد و جانشین پیغمبر اسلام(ص)هستم بدینوسیله فتوا می‌دهم که امروز بر تمام افراد ذکور ایرانی جهاد با این کفار حربی واجب است و هر که از جهاد رو بر تابد یا به‌ نحوی از انحاء به آنها خدمت و مساعدت کند،مردود جامعهء ایرانی است و زن در خانه‌اش بر او حرام خواهد بود.شما که رئیس و ایلخانی هستید باید به مجرد رؤیت حکم جهاد که علیحده نوشته شده و به شما تسلیم‌ خواهد شد جهاد را آغاز کنید و کلیهء افراد قشقائی و سایر ایلات و عشایر جنوب باید تحت امر و پیشوائی‌ شما مشغول شوند تا آن زمان که این قوم حیله باز و مکار را از مملکت بیرون کنید.و هر که در این جنگ‌ کشته شود شهید خواهد بود.و آن کس که از دشمنان‌ دین و وطن بکشد استحقاق ورود به بهشت خواهد داشت.و السلام علیکم و رحمت الله و برکاته.»(44)

متن فتوای جهاد مجتهد لاری(45)

اعلان فرمان قضا جریان حضرت سبحان و محکمات قرآن و امام زمان(ع)

«یا ایها الذین آمنوا جاهدوا الکفار و المنافقین و من یتولهم منکم فانه منهم»

اعلان به هر کس و هر جا از فرق مسلمین خارج و داخل‌ حتی بر نسوان و صبیان و سلطان و فرمانفرما و قوام و اعراب و هر کس که لاف از مسلمانی می‌زند،واجب‌ فوری عینی است خصوصا در این زمان امتحان کفر و ایمان،جهاد و دفاع این کفار حربی ابالیس انگلیس و اعوان ایشان و ابواب طمع و جای قرار و راه فرار از هر گوشه و کنار و کوچه و بازار بدون مهلت و انذار و بعذاب النار و خزی عار و صغار چنانچه حق سبحانه و تعالی در کلام الله مجید فرموده است:

فاقتلوا المشرکین حیث وجد تموهم و خذوهم‌ و احصروهم واقعدوا لهم کل مرصد.

و هر کس تخلف و تقاعد از این جیش مجاهدین و از این جهاد اکبر و نهی‌ از منکر نماید،کان تخلف از جیش اسامه و امام عصر(ع) نموده،اعم از اینکه ملحق به جیش کفار بشود یا نشود مرتد و خارج از اسلام است و مال و جان او مال‌ مسلمانان است و لو قوام الملک باشد چنانچه شارع‌ مقدس فرموده:من استحل الحرام خرج عن الاسلام و من لم یحکم بما انزل الله فاولئک هم الکافرون اولئک‌ یلعنهم الله و یلعنهم اللاعنون-چنانکه در حق عالم‌ بنی اسرائیل فرموده:مثله کمثل الکلب اعز ذلک من‌ الایات و البینات.به تمام سرداران اعراب(*)اعلان دهید تا واقف به تکلیف شرعی خود شوند و غیرت عربی را از دست ندهند که اسیر کفار شوند.

اقل خدام الشریعه المطهره صحیح عبده

عبد الحسین الموسوی

در پی این فتوای مجتهد لاری قیام‌ همگانی سراسر جنوب را فرا می‌گیرد.(46)وی برای‌ تشویق مجاهدین و تهییج ملت و بسیج مردم به منظور مقابله با هجوم بیگانگان به قریه کورده لارستان عزیمت‌ می‌نماید.از آنطرف انگلیسیها پس از تصرف بوشهر، شیراز را تحت نظر و نفوذ خود آورده و آهنگ تصرف‌ لارستان می‌کنند و قشونی به لار فرستاده و اطراف‌ قریه«کورده»را محاصره می‌کنند،هنگام ورود قشون به‌ منطقه و محاصره قریه کورده مجتهد لاری در محراب‌ مسجد به نماز جماعت ایستاده بود،رئیس علیمراد که‌ مردی مجاهد و شجاع و از مریدان و فدائیان او بود وارد مسجد شده و وی را در حال نماز بر ترک اسب خود سوار کرده و از میان دوازده هزار قشون انگلیس که رو به قریه آورده بودند بیرون می‌برد انگلیسیها آندو را هدف گلوله قرار داده و تیر باران می‌کنند و چند گلوله‌ به عبا و عمامه مجتهد اصابت کرده ولی هیچیک به‌ بدنش نمی‌رسد و این معنی را مریدان حمل بر کرامتش‌ کردند.(47)

لشگر انگلیس قریه را ویران کرده و به چپاول و غارت می‌پردازد و مسجد و محراب را به آتش کشیده و به سوی لاری روند و خانه او را غارت نموده و خاندان او را به اسیری به شیراز اعزام می‌دارند.مجتهد لاری با روحیه‌ای خستگی ناپذیر برای تداوم مبارزه با متجاوزین‌ انگلیسی به فیروز آباد می‌رود(48).سردار عشایر و مجاهدین نیز تحت قیادت مجتهد لاری مقاومت سر سختانه‌ای علیه نیروهای علیه انگلیسی نموده و عده‌ کثیری از سپاه دشمن را هلاک می‌سازند.(49)

انگلیسیها پس از آنکه سر سختی مجتهد لاری و حمایت همگانی از قیام او را ملاحظه میکنند و تسلیم‌ سردار عشایر را به حکم او می‌نگرند و شور و هیجان‌ انقلابی را در مردم علیه خویش مشاهده می‌کنند به‌ شدت به وحشت افتاده و برای ایجاد شکاف در صف‌ قشقائیها وارد صحنه عمل می‌شوند،سرپرستی سایکس‌ در این باره می‌نویسد:

«چون موفقیت بریتانیا مسلم شد والی فارس به‌ اشاره ما،برادر صولت الدوله را با ایلخانی‌گری قشقائی‌ منتخب ساخت.قوام نیز به طرفداری‌ ما مشغول اسباب چینی شد.در نتیجه در ایل قشقائی نفاق افتاد و جمعی بر علیه‌ صولت الدوله(سردار عشایر)قیام کردند.ستون ما نیز فورا به حمله پرداخت این مرتبه قشقائیها با رشادت‌ هر چه تمامتر جنگیدند ولی چون عده آنها فوق العاده‌ تقلیل یافته بود بزودی رو به فرار نهادند.ایلخانی جدید و قوام به تعقیب آنها رفته،صولت الدوله در فیروز آباد مختصر مقاومتی به عمل آورد و مغلوب شد.(50)

انگلیس‌ها در صدد دستیابی به مجتهد لاری‌ بودند که او به قیر رفت و از آنجا به درخواست مردم‌ جهرم بدان سامان عزیمت کرد.فرمانفرما،عامل‌ سر سپرده انگلیس و والی فارس در اجرای نقشه انگلیس‌ کوشید تا با حیله و تزویر او را دستگیر کرده تسلیم‌ ژنرال سایکس،فرمانده پلیس جنوب انگلیس نماید.

لکن حیله‌اش کارگر نیفتاد و با موج آگاهی و شورش‌ مردم روبرو شد و مانع اجرای نقشه‌اش گردید.(51)

مجتهد لاری مقاومت خود را تا آخر عمر(شوال‌ 1342/اردیبهشت 1303)در جهرم پی گرفت.از جمله‌ اقدامات او آن بود که قشونی را به سرکردگی‌ (*)منظور ایل خمسه فارس است.

سپهسالار حسین حاجی آبادی به بندر عباس که در تصرف انگلیس‌ها بود فرستاد.قشون او بندر عباس را فتح کرده و مرکز قنسولگری انگلیس را در آنجا تسخیر نموده و مأمورین جاسوس و مسئولین قنسولگری از طریق دریا فرار می‌کنند.(52)

مجتهد لاری لعن بر انگلیس‌ها و روسها را ذکر مذهبی می‌دانست و در نماز شب هم انها را لعن می کرد و بدین ترتیب مرگ بر استکبار را عبادت تلقی می نمود.(53)

بررسی تاریخ اندیشه و تفکر،این مطلب را روشن‌ می‌کند که اغلب برای این که بتوان طرز تفکری را به‌ صورت کامل ارائه داد مستلزم زمان بسیار طولانی است.

نظریه مجتهد لاری درباره«دفاع و جهاد»و شیوه‌های عملی او در مقابله با استکبار نیز از این قاعده‌ مستثنی نیست و امروز شاهد این حقیقت هستیم که این‌ اندیشه‌های بلند با تکوین عمیق‌تری در تفکر و نظرات‌ بنیانگذار جمهوری اسلامی و رهبر عالیقدر انقلاب‌ حضرت آیت اللّه العظمی امام خمینی سامان یافته و ملت‌ غیور ایران به رهبری آنحضرت در برابر استکبار جهانی‌ به سرکردگی شیطان بزرگ آمریکا قد برافراشته و می‌رود تا به فضل الهی جان را از شرارت آن،رهائی‌ بخشد و در این زمینه گامهای استوار و اصولی بلندی‌ برداشته است.

یادداشتها

(1)-توضیحات مفصل زندگانی آن فقید سعید در آثار زیر آورده شده‌ است:حاج آقا بزرگ تهرانی مؤلف(الذریعه)،نقباء البشرفی‌ القرن الرابع عشر،مطبعه الاداب نجف 1381 هجری-1962 میلادی،ص 1048-1050.

شیخ عبد الحمید مهاجری،شجره طیبه نقل از گلشن‌ حسینی،1370 قمری،شیراز.محمد حسین رکن‌زاده‌ آدمیت،دانشمندان و سخن سرایان فارس،ج 4.

علی دوانی،نهضت روحانیون ایران،ج 2.

سید محمد تقی آیت اللهی،مبارزات سید عبد الحسین نجفی‌ لاری،دیدگاهها و نقش او در تکوین حکومت اسلامی،1360 بنیاد مستضعفان نیو یورک.

سید محمد تقی آیت اللهی،امانتدار پیامبران،1361 انتشارات‌ مؤسسه انجام کتاب تهران.

سید محمد تقی آیت اللهی،ولایت فقیه زیر بنای فکری مشروطه‌ مشروعه،1363 انتشارات امیر کبیر تهران.

(2)-سید محمد تقی آیت اللهی،ولایت فقیه زیر بنای فکری مشروطه‌ مشروعه،ص 135-136.

(3)-سید عبد الحسین لاری،تعلیقات المکاسب،ج 2،ص‌ 378-406.

(4)-سید عبد الحسین لاری،قانون در اتحاد دولت و ملت،ص 5-9.

(5)-سید عبد الحسین لاری قانون مشروطه مشروعه،ص 53.

(6)-سید عبد الحسین لاری،تعلیقات المکاسب،ج 2،ص 378 406.

(7)-سید عبد الحسین لاری،تعلیقه علی وسائل الشیعه،کتاب الجهاد.

(8)-محمد حسین رکن‌زاده آدمیت،فارس و جنگ بین الملل،ج 2، ص 355-356،سید محمد تقی آیت اللهی،ولایت فقیه زیر بنای‌ فکری مشروطه مشروعه،ص 83.

(9)-سید عبد الحسین لاری،حاشیه بر جامع عباسی شیخ بهائی، ص 148.

(10)-همانجا،ص 149.

(11)-دفتر امام جمعه جهرم،جزوه فتوکپی حکم جهاد آیت الله‌ العظمی سید عبد الحسین لاری،محرم 1408 هجری قمری.

(12)-سید محمد تقی آیت اللهی،امانتدار پیامبران،ص 139-140.

(13)-شیخ عبد الحمید مهاجری،شجره طیبه،ص 37،رکن‌زاده‌ آدمیت،فارس و جنگ بین الملل ج 2،ص 356.

(14)-مهاجری،شجره طیبه،ص 37.

(15)-سید عبد الحسین لاری،قانون مشروطه مشروعه،ص‌ 41-43،مهاجری،شجره طیبه،ص 36-37.

(16)-مهاجری،شجره طیبه،ص 37-39،آیت اللهی،امانتدار پیامبران،ص 142.

(17)-سید عبد الحسین لاری،آیات الظالمین،ص 6،7-64،68-76، آیت اللهی،ولایت فقیه زیر بنای فکری مشروطه مشروعه،ص‌ 150-152.

(18)-سید عبد الحسین لاری،قانون مشروطه مشروعه،ص 17-24.

آیت اللهی،مبارزات سید عبد الحسین نجفی لاری،دیدگاهها و نقش او در تکوین حکومت اسلامی،ص 29.

(19)دفتر امام جمعه جهرم،جزوه فتوکپی حکم جهاد آیت اللّه‌ العظمی سید عبد الحسین لاری،ص 3.

(20)- iwasum metsew.iral noitazilivic hguoht milsum .drowrof.seye

(21)-حسن معاصر،تاریخ استقرار مشروطیت ایران،مستخرجه از اسناد محرمانه وزارت امور خارجه انگلستان،چاپ دوم،ص‌ 1099-1100 تهران.

(22)-ایرج افشار،اوراق تازه یاب مشروطیت،1359 تهران،ص‌ 26،177.مـ

(23)-یادداشت شماره 20،نیز رجوع کنید:مخبر السلطنه،خاطرات و خطرات،ص 255-256،براون،انقلاب ایران،ص 322.

(24)-یادداشت شماره 20،آیت اللهی،امانتدار پیامبران،ص‌ 91-92.

(25)-تمبرهای یادگاری ایران،1346 تهران،مخبر السلطنه، خاطرات و خطرات،ص 317،آیت اللهی،ولایت فقیه زیر بنای‌ فکری مشروطه مشروعه،ص 75،169.

(26)-مخبر السلطنه،خاطرات و خطرات،ص 255-256.

(27)-براون،انقلاب،ص 322.

(28)-رکن‌زاده،آدمیت،فارس و جنگ بین الملل،ص 354-355.

(29)-مهاجری،شجره طیبه،ص 36-37،سید عبد الحسین لاری، قانون مشروطه مشروعه،ص 41-43.

(30)-آیت اللهی،امانتدار پیامبران،ص 96،145.

(31)-سید غلامرضا سعیدی،مقاله مستشرقین و اسلام در محمد خاتم پیامبران،ج 2،ص 270.

(32)-سید عبد الحسین لاری،قانون مشروطه مشروعه،ص 17-24.

(33)-همانجا،ص 35-36.

(34)-همانجا،ص 36-38.

(35)-سید عبد الحسین لاری،قانون در اتحاد دولت و ملت، ص 12-15.

(36)-یادداشت شماره 20 آیت اللهی،ولایت فقیه زیر بنای فکری‌ مشروطه مشروعه،ص 34-35«کتاب آبی»نشریه وزارت‌ امور خارجه انگلستان،براون،انقلاب ایران،ص 535-536 و ص 543-544،احمد کسروی،تاریخ مشروطه ایران،ص‌ 545،هاشمی،دیوان مذکرات نخستین دوره مجلس‌ شورایملی.

(37)-عبد الله شهبازی،ایل ناشناخته،ص 219-220،سید محمد تقی آیت اللهی،امانتدار پیامبران،فصل پنجم.

(38)-م.س.ایوانف،تاریخ نوین ایران،ترجمه هوشنگ تیز آبی و...،1356

(39)-عبد الله شهبازی،ایل ناشناخته،ص 222،سید محمد تقی آیت‌ اللهی،امانتدار پیامبران فصل پنجم

(40)-کتاب آبی،چاپ قدیم،تهران 1331 قمری،ج 1،ص 48.

(41)-محمد ناصر صولت قشقائی سالهای هجران،به تصحیح‌ نصر الله حدادی ص 16،تهران،1366،پیمان،ایل قشقائی، ص 20

(42)-رکن‌زاده آدمیت،فارس و جنگ بین الملل اول،ص 350.

(43)-عبد الله شهبازی،ایل ناشناخته،ص 229،پیمان،ایل‌ قشقائی،ص 23،آدمیت،فارس و جنگ بین الملل،ج 2،ص‌ 340،ص 355-357،مهاجری،شجره طیبه،ص 14-15، آدمیت،دانشمندان و سخنسرایان فارس،ج 4،ص‌ 580-581 و فلوریدا سفیری،پلیس جنوب ایران،ترجمه‌ منصوره اتحادیه و...،ص 231-232

(44)-آدمیت،فارس و جنگ بین الملل،ج 2،ص 355،آیت اللهی، ولایت فقیه زیر بنای فکری مشروطه مشروعه،چاپ دوم،ص‌ 83-84،شهبازی،ایل ناشناخته،ص 229،علی دوانی، نهضت روحانیون ایران،ج 2،ص 26-15

(45)-آدمیت،فارس و جنگ بین الملل،ج 2،ص 356-357،آیت‌ اللهی ولایت فقیه زیر بنای فکری مشروطه مشروعه،چاپ‌ دوم،ص 84-85،شهبازی،ایل ناشناخته،ص 230،علی‌ دوانی نهضت روحانی ایران،ج 2،ص 26-30.

(46)-شهبازی ایل ناشناخته،ص 230،آیت اللهی،امانتدار پیامبران،فصل پنجم

(47)-مهاجری،شجره طیبه،ص 13-14،آدمیت،دانشمندان‌ و سخنسرایان فارس،ج 4 ص 580-581.

(48)-مآخذ قبل

(49)-آدمیت،فارس و جنگ بین الملل،ج 2،ص 355-356، صولت قشقائی،سالهای هجران،ص 19

(50)-پیمان،ایل قشقائی،ص 25،سرپرسی سایکس،تاریخ مختصر ایران

(51)-مهاجری،شجره طیبه،ص 15-16،آدمیت،دانشمندان‌ و سخسرایان فارس،ج 4،ص 581،نیز فارس و جنگ‌ بین الملل،ج 2،ص 344.

(52)-آیت اللهی،امانتدار پیامبران،ص 117،نیز ولایت فقیه‌ زیر بنای فکری مشروطه مشروعه،ص 93.

(53)-برنامه سیمای فرزانگان،صدای جمهوری اسلامی ایران،جمعه‌ 21/2/1363

 

 

کیهان اندیشه » شماره 19