تغییر نشانها و علائم سلطنتی و لشکری در حکومت محمدرضا پهلوی

 

در هر ملت و کشوری، با توجه به دگرگونی و فروپاشی حکومتها و تشکیل حکومت جدید، شاهان و حکام نشانها و علامات سلطنتی و تشریفاتی و کشوری خود را نسبت به زمان و موقعیت و سلیقه خود تغییر می‌دادند تا وجهه برتری حکومتشان را با حکومت قبلی مشخص کنند و بتوانند برنامه و کارآمدی خود را برای مردم مسجل کنند و در واقع خود را بالاتر و قانونمندتر از حکومت قبلی نشان دهند و این تغییرات از مرسومات دیرینه و قدیم‌الایام است که حکام و شاهان گذشته نیز از آن تبعیت می‌کردند.

 

در ایران و در حکومت پهلوی دوم نیز یکی از موارد و ضروریاتی که می‌بایست قبل از تاجگذاری محمدرضا پهلوی در امورات حکومت و دربار شاهنشاهی تغییر می‌یافت اصلاح نواقص و کهنگی علائم و نشانهای تشریفات درباری و کشوری بود که این علائم بیشتر مورد استفاده اعضای خاندان پهلوی، رجال و نظامیان و کارکنان دربار قرار می‌گرفت که در رسوم خاص و مناسبتهای مختلف و مسافرتها از آن استفاده می‌کردند. این علائم به دلیل داشتن شباهت و نواقص شکلی و ظاهری، کهنگی و قدیمی بودن آن باید تغییر شکل می‌یافت تا شخصیتها و رتبه‌ها و پستهای افراد توسط این علائم از یکدیگر متمایز و در جایگاه مناسب مقام خود قرار گیرند. این علائم شامل: تاج سلطنتی، پرچم سلطنتی، نشانهای لشکری و کشوری و پرچم ملی بود که یکی از این موارد اصلاحی نیز به پرچم ملی کشور اختصاص یافت.

 

پیگیری و اصلاحات این امور و علائم برعهده مرتضی یزدان‌پناه وزیر جنگ وقت بود که آن را به انجام رساند. بدین سان فردریک تالوک بازرس ویژه راه‌آهن دولتی ایران از طرف مرتضی یزدان‌پناه ماًمور بررسی و چگونگی اصلاح این کار شد که نظریه و پیشنهادش را در خصوص تغییر و اصلاح علائم فوق به شرح ذیل در سه صفحه گزارش کرد. شایان ذکر است که اصل سند در موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران نگهداری می‌شود:

 

[تاج، شیر و خورشید]

وزارت راه

بنگاه راه‌آهن دولتی ایران

اداره...

ناحیه...

شماره...

تاریخ ... 133

پیوست...

محرمانه مستقیم

تیمسار معظم سپهبد یزدان‌پناه وزیر محترم جنگ

پیرو مذاکراتی که راجع به اصلاح نواقصات در امور تشریفات سلطنتی به عمل آمده، حسب‌الامر مقام معظم ذیلا مشاهدات خود را که می‌بایستی قبل از تاجگذاری اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به صورت صحیح و مرتبی درآید به عرض می‌رساند تا به وسیله کمیسیونی مرکب از افراد خبره و متخصصین درجه اول این موضوع بررسی و پیشنهادات مربوطه توسط آن تیمسار معظم برای تصویب به پیشگاه ملوکانه برسد.

 

1. تاج سلطنتی

همین طور که آن تیمسار معظم مستحضرند، از بدو تاسیس سلسله جلیله پهلوی توجهی که می‌بایستی به فرم تاج سلطنتی بشود، نشده، چنان‌که تاج سلطنتی که باید همیشه در بالای آن جقه داشته باشد در اغلب از فرامین و حتی روی واگون سلطنتی ندارد و از طرفی کلیه افراد خانواده سلطنتی و حتی اعضاء و کارکنان دربار نیز از همان فرم تاج استفاده بنمایند که کاملا برخلاف اصول بین‌المللی می‌باشد. چون شکل تاج سلطنتی، تاج ملکه، تاج ملکه مادر، تاج ولیعهد، تاج شاهپورها و تاج شاهدختها باید فرم آن با یکدیگر فرق داشته باشد و همچنین هر عضوی از خانواده جلیل سلطنتی باید آرم بخصوص داشته باشند که آن هم روی اصول علم (میرالدی) باید تهیه و یک کتابچه مصور با آئین‌نامه‌های مربوطه برای استحضار سلاطین و روسای دول دیگر و ادارات داخلی و عموم افراد کشور منتشر گردد.

 

2. پرچم سلطنتی

به طوری که خاطر عالی مستحضر است پرچم فعلی دارای یک تاج در وسط آن می‌باشد. درصورتی که طبق رسوم بین‌المللی در وسط پرچم آرم شاهنشاه و در دور آن علائم دولت و کشور باید باشد. علاوه بر این که مرسوم است که ملکه و سایر افراد خانواده سلطنتی هر یک باید پرچم بخصوص داشته باشند و به اضافه وزیر جنگ و سپهبدان کشور نیز حق داشتن پرچمهای بخصوصی دارند. این تصاویر پس از تهیه و تصویب باید در همان نشریه که قبلا به عرض رسیده چاپ و منتشر شود.

 

3. پرچم ملی

به پیوست کتابچه راجع به پرچمهای ملی پاکستان تقدیم می‌شود که عینا ملاحظه و اهمیت پرچمهای ملی را که در تمام کشورها قائل می‌باشند استنباط فرمایند.

           

[تاج، شیر و خورشید]

وزارت راه

بنگاه راه‌آهن دولتی ایران

اداره...

ناحیه...

شماره...

تاریخ... 133

پیوست...

در صورتی که در مورد پرچم ایران و به خصوص شیر و خورشید هر اداره و هر فردی بدون رعایت اصول مقرره با سلیقه خود تهیه می‌نمایند و اغلب ادارات و اهالی اطلاعی از پرچمهای مختلف کشور ایران ندارند پیشنهاد می‌نماید که پس از بررسی کتابچه مخصوص از نمونه پرچمهای ملی تهیه و در دسترس عموم گذارده شود.

 

4. نشانها

البته خاطر مبارک مستحضر است که وضعیت نشانهای کشور ایران بی‌اندازه خراب شده و تعداد آن در جلوس سلسله جلیله پهلوی بیش از سه نشان کشوری و پنج نشان ارتش بیش نبوده فعلا به بیش از پنجاه عدد رسیده و ادارات مختلف از مراحم و الطاف شاهانه که مایلند کارکنان کشور را به وسایلی تشویق فرمایند استفاده نموده و به طوری که اکنون افسران جزء، بیش از افسران ارشد و امراء لشگر که هر کدام یک عمری برای کشور انجام وظیفه نموده‌اند دارای نشان می‌باشند و در نتیجه نیز ارزش واقعی نشانهای مزبور تقریبا از بین رفته، بنا براین اقتضا دارد که نشانهای مزبور به دو درجه تقسیم گردد.

1. نشانهای اصلی کشوری و لشگری که امتیازات خاصی خواهند داشت.

2. نشانهای دیگر که فقط جنبه تشویقی تشریفاتی داشته باشند.

 

البته زمان نشانها باید از لحاظ اندازه و رنگ فرق داشته باشد و علاوه بر این نشانهای اصلی به اشخاص حتی لقب مخصوص داده می‌شود و یا حروف اول نشان پس از اسم شخص دارنده نشان.

 

چنانچه به عرض رسیده در کشورهای خارجه نشانهای رسمی باشگاهی مخصوص تشکیل می‌دهند و این جمعیت مواظبند که ارزش نشان از بین نرود و در ایران روی همین اصول ممکن است دو جمعیت تشکیل داد مثلا جمعیت ذوالفقار برای نشانهای ارتشی و جمعیت تاج همایون برای نشانهای کشوری، البته جرئیات این پیشنهاد باید توسط کمیسیون معروضه در قرق انجام شود و چون تصمیمات کمیسیون با نظریات خیلی اشخاص مخالف خواهد بود، لذا انجام این امر باید طبق امریه مخصوص اعلیحضرت همایونی باشد و پیشنهاد می‌نماید که کمیسیون مزبور تحت ریاست آن تیمسار معظم عبارت از دو نفر نماینده از ارتش و دو نفر نماینده از دربار شاهنشاهی و دو نفر متخصص مربوطه تشکیل شود.

            با تقدیم احترام فائقه