جلسه منزل سیدجلال‏الدین تهرانى

موضوع : جلسه منزل سیدجلال‏الدین تهرانى1

تاریخ 2/6/43

شماره : 11283/20 الف



صبح روز جمعه مورخه 30/5/43 جلسه منزل آقاى سیدجلال‏الدین تهرانى با شرکت قریب شانزده نفر منجمله آقایان دکتر مرتضى یزدى2، دکتر پرویزفر قاضى دادگسترى. سیدابوالقاسم سرکشیک سردفتر اسناد رسمى. محمدصادق تهرانیان3 مدیر روزنامه خراسان. تهرانیان مدیر چاپخانه. سیدکاظم افجه‏اى. محمد رئوف درویش. عبدالحمید مجد سجادى.4 یداللّه‏ محمدى عضو بانک مرکزى. تجلى بخش عضو بازنشسته وزارت دارائى. مروج. کى‏استوان5 عضو اداره مالیات وزارت دارائى. فرهمند. وکیلى کجورى رئیس کل اجراى ثبت. شیرازى عضو وزارت فرهنگ. تشکیل گردید. در این جلسه بحث پیرامون عدم پرداخت مالیات متمکنین به میان آمد. کى‏استوان گفت در این مملکت از اشخاص پولدار و ثروتمند مالیات گرفته نمى‏شود کسانى هستند چون کارت بازرگانى ندارند و درآمد آنها براى دولت مشخص نیست سالى میلیونها تومان در این مملکت استفاده مى‏کنند و در سال سیصد تومان حداکثر بابت مالیات مى‏دهند ایشان اضافه کرد من در کمیسیون مالیات نوشتم که ابراهیم نفیسیان6 کلیمى در زمان مشرف نفیسى دو شرکت بیمه ساختمانى را به شرکت بیمه اجاره داده و سالهاست با مامورین ساخته و مالیات نداده در صورتى که اگر درست محاسبه شود چند میلیون تومان باید مالیات بپردازد. همچنین کارخانه کانادادراى به عنوان اینکه جزو تولیدات صنعتى است از قانون سوءاستفاده کرده و روى نظراتى این کارخانه را براى مدت پنج سال [از] مالیات معاف کردند. به همین جهت دو میلیون تومان مالیات براى پپسى کولا تعیین شد. در این گیرودار توصیه‏ها شروع شد از جمله شخص وزیر دارائى به اطاق من آمد و قصد اعمال نفوذ داشت. آقاى هویدا گفت ایشان از مالیات معاف هستند گفتم صحیح نیست ضمنا در این جلسه دکتر یزدى جلد سوم کتاب پیشگیریهاى پزشکى را که با خود آورده بود به تهرانى تسلیم نمود آقاى تهرانى ضمن صحبت خطاب به جمعیت حاضر و با اشاره به دکتر یزدى گفت مثلاً این آقاى دکتر یزدى را که مى‏بینید الان در اینجا نشسته است چیزى نمانده بود اعدامش نمایند ولى من او را از مرگ نجات دادم پیش اعلیحضرت رفتم و گفتم این آدم پدرش آخوند بوده خودش هم آخوند بوده و با من هم محله و هم‏کلاسى بوده بهتر است که او را عفو کنید اعلیحضرت هم قبول فرمودند. سپس آقاى تهرانى براى اولین بار ضمن اشاره و تایید روش فرمانروائى نهرو سازمان امنیت را تحقیر و محکوم نمود و زندانیهاى قزل قلعه را نشانه وحشت دولتها از مردم معرفى کرد و گفت چون نهرو شخصیت داشت موفق شد بدون اینکه مردم را به زنجیر بکشد احزاب و ملتها و مذهب‏هاى مختلف و متضاد قاره هند را با چهارصد میلیون نفر نفوس تحت رهبرى خود درآورده و با روشهاى انسانى بر آنها حکومت کند به دولت منصور و علم7 حمله کرد و گفت مثلاً یکى از دلایل انحطاط کشور دو هزار و پانصد ساله ما آن است که شصت سال پیش ناصرالملک نخست‏وزیر و صنیع‏الدوله خاتم وزیر دارائى بوده در حالى که امروز پسر آقاى منصور نخست‏وزیر مى‏شود و هویدا هم وزیر دارائى و یا آدم بیسواد و جعلنقى را چون علم مامور تشکیل کابینه مى‏کنند تا بتواند در کنفرانسهاى بین‏المللى پهلو به پهلوى نهروها بنشیند و عنوان نخست‏وزیر و نمایندگى ملت دو هزار و پانصد ساله را داشته باشد که واقعا جز افتضاح و شرمسارى چیزى براى ما ببار نخواهد آورد. سپس تهرانى خطاب به شیرازى گفت براى اواخر شهریور مى‏روم به ساوه و پس از چند روز اقامت به طرف ایذه چهار محال بختیار و اصفهان خواهم آمد و در ایذه مهمان شما مى‏شوم. طبق توصیه تهرانى به دکتر محمد سام8 قرار است شیرازى رئیس فرهنگ ایذه شود این توصیه وسیله فرهاد صفانیا به دکتر سام گفته شده است و دکتر سام قول اجراى آن را داده است جلسه در ساعت 330 [23 ]پایان یافت.

اصل در پرونده سیدجلال تهرانى و رونوشت این اطلاعیه در پرونده کلیه افرادى که نامى از آنها در این اطلاعیه برده شده است بایگانى

گردیده است در پرونده عباس هویدا بایگانى شود

احمدى

10/6/43

رئیس بخش 322. رشیدى

10/6















1ـ سید جلال‏الدین تهرانى فرزند حاج میرزا سید على شیخ‏الاسلام در سال 1277 در تهران متولد شد. وى در دوره حکومت احمدشاه قاجار طلبه علوم دینى بود. سپس به بلژیک رفت و به تحصیل ریاضیات و نجوم پرداخت و با کسب تخصص، به عضویت انجمن نجومى فرانسه و آکادمى بین‏المللى علوم درآمد و 3 سال در رصدخانه سلطنتى بلژیک مشغول کار بود. و یک همسر بلژیکى هم اختیار کرد. در سال 1325 به سمت مشاور و معاونت نخست‏وزیر تعیین شد و سپس در سمت‏هایى چون وزیر مشاور (28 ـ 1327)، وزیر پست و تلگراف (1329)، نایب‏التولیه آستان قدس (31 ـ 1330)، سفیرکبیر ایران در بلژیک (37 ـ 1331)، سناتور انتصابى شاه در مجلس سنا (40 ـ 1337)، استاندارى خراسان و نایب‏التولیه آستان قدس (42 ـ 1340) خدمات دولتى خود را ادامه داد. او طرفدار سیاست استعمارى انگلیس بود و روابط بسیار نزدیکى با شاه داشت و در جلسات هفتگى که در منزلش تشکیل مى‏شد، بسیار از شاه تمجید مى‏کرد و اطرافیان او را خراب مى‏خواند. در سال 1345 دستور تشکیل حزب سوم را داد که لنگرى براى 2 حزب مردم و ایران نوین بشمار مى‏رفت. برگزارى جشنهاى 2500 ساله شاهنشاهى را تأیید مى‏کرد و از روحانیون به بدى سخن مى‏گفت. اما کنار آمدن با روحانیون را براى رسیدن به اهداف ضرورى مى‏دانست. در اسناد ساواک آمده است که «وى یک فرد مخالف و ضد دولت و معتقد به نظام شاهنشاهى است.» سید جلال‏الدین تهرانى که طى گزارشات ساواک مردى بدخلق و بى تدبیر معرفى شده است، به سبب حمایت از دکتر امینى از کار برکنار گردید. وى داراى تألیفاتى در موضوعات تاریخى بوده است. وى در آخرین روزهاى رژیم پهلوى به عنوان رئیس شوراى سلطنت، شرایط را براى خروج شاه از ایران فراهم آورد و پس از چندى براى دیدار با حضرت امام به پاریس رفت. در آنجا پس از استعفاء از ریاست شوراى سلطنت و غیر قانونى خواندن آن شورا، موفق به دیدار رهبر انقلاب در نوفل لوشاتو شد و از آن پس در خانه خود در ورساى مسکن گرفت و تا لحظه مرگ به ایران برنگشت. سید جلال وصیت کرد که پس از پایان زندگى جنازه او را به ایران آورده و در قبرى که هنگام تولیت آستان قدس در کنار مقبره مادرش خریدارى کرده بود دفن کنند.



2ـ مرتضى یزدى وى پسر شیخ محمدحسین مجتهد یزدى ندوشنى است که از فعالین دوران مشروطه و سلطنت پهلوى به شمار مى‏رفته است. دکتر مرتضى یزدى در تهران به دنیا آمد و در مدرسه دارالفنون به تحصیل پرداخت. در سال 1300 شمسى، به اتهام پخش اعلامیه جنگلى‏ها (به مدت تاهى) دستگیر شد و در سال 1304 با استفاده از بورس دولتى به آلمان رفت و در رشته پزشکى به: تحصیل پرداخت. وى در سال 1316 همراه گروه 53 نفر بازداشت شد. و در اولین کنگره حزب توده (1323) به عضویت کمیسیون تفتیش درآمد. در کنگره دوم حزب (1327) به عنوان عضو کمیته مرکزى انتخاب شده و به عضو هیأت اجراییه گردید. در این ایام وى رابط هیأت اجراییه با 5 سازمان وابسته به حزب یعنى :

«سازمان‏هاى اطلاعات جهت مبارزه با استعمار، جمعیت هواداران صلح ایران ـ سازمان جوانان دمکرات ـ سازمان آزادى (که قبلاً جمعیت مختلط ملى نام داشت)» بود. وى در کابینه قوام (1325) وزیر بهدارى شد. یزدى پس از کودتاى 28 مرداد 1332 به همراه بهرامى و علوى دستگیر شده و در سال 1338 به علت ابراز تنفر از گذشته خویش و حزب توده و قول همکارى با ساواک، از زندان آزاد گشت. فرزندان دکتر یزدى به نام‏هاى «حسین» و «فریدون» با ساواک همکارى داشتند. با توجه به این که این دو نفر پسرعموى‏هاى همسر رادمنش (مهین یزدى) بودند و به منزل او تردد داشتند، حسین اسناد حزبى را از منزل رادمنش دزدیده و در اختیار ساواک قرار مى‏داد. این همکارى توسط سازمان اطلاعات آلمان شرقى کشف و وى دستگیر و سپس آزاد گردید. حسین به توصیه حزب جهت تحصیل به آلمان اعزام شده بود.



3ـ محمد صادق تهرانیان فرزند حاج على‏اصغر در سال 1292 ش در مشهد متولد شد. وى که داراى لیسانس ادبیات بود روزنامه خراسان را در تیرماه 1338 در مشهد بنیان نهاد. وى از سال 1320 فعالیت‏هاى مطبوعاتى خود را آغاز و با سمت روزنامه‏نگار فعالیت خود را ادامه داد و مدتى هم دبیر انجمن شهر مشهد بود.



4ـ عبدالمجید مجد سجادى در سال 1285 ه ش در خطه کردستان متولد شد. وى در سال 1313 به خدمت دولت وارد شد و در مشاغل ذیل فعالیت کرد :

امانت شعبه 2 دادگاه بخش کرمانشاه ـ بازپرس شعبه دوم دادسراى کرمانشاه ـ بازپرس دادسراى خرم‏آباد ـ بازپرس دادسراى کردستان ـ امانت دادگاه بخش سقز ـ دادیار دادسراى همدان ـ دادستان شهرستان کردستان ـ کارمند على‏البدل دادگاه استان پنجم ـ مستشار دادگاه استان پنجم ـ ریاست دادگسترى کردستان ـ کارمند اصلى هیئت تجدیدنظر املاک واگذارى ـ رئیس دادگاه نخستین املاک واگذارى ـ رئیس شعبه سوم هیئت تجدیدنظر املاک واگذارى. مشارالیه در سال 1337 به پیشنهاد محمدعلى هدایتى (وزیر دادگسترى) و به فرمان شاه، دادیار دادسراى دیوانعالى کشور شد. وى در تاریخ 30/8/1357 در حالیکه وکیل دادگسترى و مشاور حقوقى و عضو انجمن حقوقدانان ایران بود، براى خوش خدمتى و مقابله با انقلاب اسلامى طى نامه‏اى خطاب به علیقلى اردلان (وزیر دربار)، ضمن برشمردن آیاتى از قرآن مجید، در اطلاق لفظ امام به ائمه (ع)، براى شاه پیغام فرستاد که : خیال شاهنشاه راحت باشد که حکومت او مستدام است. اردلان در پاسخ نامه وى اظهار داشته : عرایض شما را به عرض مبارک رسانده‏ایم.

اسناد ساواک ـ پرونده انفرادى



5ـ حسین کى استوان طهرانى فرزند نایب جعفر در سال 1291 ه ش در تهران به دنیا آمد. پس از اخذ لیسانس اقتصاد،



در سال 1315 به استخدام وزارت دارائى درآمد و در شرکت سهامى کالاى ایران، مشغول کار شد و سپس در جایگاه‏هاى مختلف در وزارت دارائى به فعالیت پرداخت و در سال 1346 از کارمندان سرشناس و با نفوذ آن وزارتخانه معرفى شد. در سال 1336 که قصد تشرف به مکه را داشت، از طرف ساواک چنین معرفى شد : «وى از متعصبین حزب توده و مدیر روزنامه ظفر [مظفر] بوده و پس از 15 بهمن 27 از تهران متوارى و مدتى در مشهد سکونت داشته است. صدورگذرنامه به مقصد مکه بلامانع است.»

کى استوان که از مرتبطین على امینى بود، در سال 1340 چنین معرفى گردید :

«در حکومت مصدق پیشکار وزارت دارائى بود. از پرداخت ارز پسران متمولین و اشراف جلوگیرى مى‏کرد. اکنون به نفع جبهه ملى فعالیت دارد و افکار و عقاید مردم را به سوى جبهه ملى جلب مى‏کند. بعد 28 مرداد 32 مدتى بازداشت بوده است.»

مشارالیه که از اعضاى حزب ایران و جبهه ملى بود و با محافل و اشخاص ملى و مذهبى از جمله: جلال‏الدین فارسى، مؤسسین دبیرستان کمال نارمک و مسجد هدایت ارتباط داشت، کتابخانه گسترده‏اى که شامل کتب خطى نفیس و آثار عتیقه بود، در طول زندگى فراهم کرده بود.

کى‏استوان در زمان فوت (1348)، حاج کاظم طرخانى را وصى قانونى خویش قرار داد تا مجموعه کتب وى را به موزه آستان قدس رضوى تحویل دهد تا در آنجا نگهدارى شود ولى ساواک با چنگ‏اندازى براین مجموعه نفیس 685 جلد کتاب نفیس و دیگر اشیا و عتیقه را تصاحب کرد.

کى استوان که تا آخر عمر ازدواج نکرده بود و همراه با مادرش زندگى مى‏کرد در مهرماه 1348 دارفانى را وداع گفت.

اسناد ساواک ـ پرونده انفرادى



6ـ ابراهیم نفیسیان فرزند على در مدارس تربیت، سپهر و آلیانس درس خواند و سپس به امریکا رفت. او که نزدیک به دو دهه در نیویورک ساکن بود، در گزارشى به تاریخ 9/4/45 چنین معرفى شد :

«در اواسط سال 1344 در حضور عده‏اى از شخصیت‏هاى امریکایى از عوامل ادارى ایران بدگوئى و بدون توجه به ملیت خود، حیثیت ادارى کشورى را در مقابل چند نفر خارجى مورد توهین قرار داده است.»

علت بدگوئى وى، انتقاد از آموزش و پرورش به علت نپرداختن وجه اجاره‏بهاى ساختمانى وى بوده که در اختیار انجمن ایران و آمریکا بوده است. نفیسى از ملاکین معروف بود و به تجارت اشتغال داشت و هر ساله به امریکا مسافرت مى‏کرد.

اسناد ساواک ـ پرونده انفرادى



7ـ امیراسداللّه‏ علم در سال 1298 در بیرجند متولد شد. پدرش محمد ابراهیم علم معروف به شوکت‏الملک بود که این لقب و امیرى قائنات را در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، از برادر بزرگترش امیر اسماعیل خان علم به ارث برده بود. امیر شوکت‏الملک علم مانند برادر ارشد و اجدادش با انگلیسیها، که نسبت به ثبات و امنیت منطقه سیستان و بلوچستان در مجاورت افغانستان و هند حساسیت زیادى نشان مى‏دادند، روابط نزدیک داشت و در جریان جنگ جهانى نیز با نیروهاى انگلیسى که بخش مهمى از خاک ایران را تحت اشغال خود داشتند همکارى مى‏کرد.

امیر اسداللّه‏ علم به توصیه پدرش، در سال 1318، در سن 20 سالگى با ملک تاج دومین دختر قوام‏الملک شیرازى ازدواج نمود و از این ازدواج پسرى متولد نشد که بر مسند پدر جاى گیرد و علم تنها داراى دو دختر شد. امیر اسداللّه‏ علم در سال 1321 از دانشکده کشاورزى کرج فارغ‏التحصیل شد و چون وضع تهران آشفته و تحت اشغال نیروهاى بیگانه بود، عازم بیرجند شد.

امیر شوکت‏الملک که قبل از پسرش به بیرجند رفته بود در سال 1323 در همانجا درگذشت و علم اداره امور املاک وسیع پدرش را به عهده گرفت. در اواخر سال 1324 علم ضمن مسافرتى به تهران به ملاقات قوام‏السلطنه نخست‏وزیر رفت، که تازه از سفر مسکو به تهران بازگشته بود. قوام‏السلطنه این جوان 26 ساله را ظاهرا به واسطه سابقه دوستى و آشنایى با امیر شوکت‏الملک و شاید هم به توصیه انگلیسیها که در آن زمان نقش حساسى در سیاست ایران داشتند، براى فرماندارى کل سیستان و بلوچستان در نظر گرفت.

اسداللّه‏ علم که در سى‏ام تیر ماه سال 1341 به نخست‏وزیرى برگزیده شد، اول کارى که کرد یاران گرمابه و گلستان خویش از قبیل «دکتر باهرى»، «ناتل خانلرى»، «متقى» و «رسول پرویزى»، را گرد خود جمع کرد. او نه کارى به احزاب موافق و مخالف و گروههاى سیاسى داشت و نه آدمى بود که به طور حاد در کارهاى سیاسى دخالت مستقیم نماید فقط و فقط مجرى اوامر ملوکانه بود.

اسداللّه‏ علم بسیار زود به وزارت رسید و نخستین بار در سن 29 سالگى در کابینه دوم ساعد (آبان 1327 ـ فروردین 1329) وزیر کشاورزى شد. او در کابینه رجبعلى منصور (فروردین ـ تیر 1329) نیز این سمت را حفظ کرد و پس از آن در دولت رزم‏آرا (تیر ـ اسفند 1329) وزیر کار شد. در همین زمان بود که هنگامى که به اتفاق رزم‏آرا وارد مسجد شاه مى‏شد،

نخست‏وزیر مقتدر و چهره آینده‏دار استعمار غرب، مورد اصابت گلوله استاد خلیل طهماسبى قرار گرفت و معدوم شد.

در سال‏هاى 1329 ـ 1339، علم از نزدیک‏ترین یاران محمدرضا پهلوى بود و در ماجراى 25 ـ 28 مرداد 1332 نقش فعالى ایفاء نمود. علم وسیع‏ترین باند را در کشور ایجاد کرد و در همه استان‏ها داراى مهره‏ها و عوامل خود بود، که آن‏ها را به وکالت و یا مقامات عالى مى‏رساند. مهم‏ترین پایگاه علم در خراسان و شرق کشور فارس بود، در خراسان و سیستان و بلوچستان به علت این که پایگاه اصلى خانواده‏اش، بود و در فارس به علت وصلت با خانواده قوام شیرازى. علم پیش از انقلاب به مرض سرطان مرد و روزهاى انقلاب را ندید. او در وزارت دربار 4 معاون داشت که یکى از آنها قائم مقام و جانشین او محسوب مى‏شد و در غیاب علم وظایف او را انجام مى‏داد. این اولین بار بود که چنین سمتى در وزارت دربار ایجاد شد.



8ـ دکتر محمد سام فرزند محمدباقر به سال 1303 ش در کرمان متولد شد. لیسانس زبان را از دانشکده ادبیات و لیسانس علوم تربیتى را از دانشسراى عالى دانشگاه تهران اخذ کرد. و فوق‏لیسانس خود را در رشته تعلیمات روستائى از دانشگاه نبراسکاى آمریکا دریافت و دکتراى علوم ادارى و اداره مؤسسات تربیتى را از دانشگاه کالیفرنیاى جنوبى آمریکا اخذ کرد. مشاغل ادارى او معلم و مدیر ناظم و ریاست دبستان و دبیرستانهاى کرمان و تهران، معاون اداره کل کارگزینى وزارت فرهنگ و نماینده آن وزارت در بنگاه خاور نزدیک، رئیس آموزش و پرورش ورامین، رئیس حوزه‏هاى عمرانى ورامین، استاد دانشگاه تهران، معاون کل وزارت فرهنگ، استاندار گیلان و اصفهان و مدیر اطلاعات و وزیر کشور در کابینه هویدا، پس از انقلاب ممنوع‏الخروج شد.

سام از عناصر مؤثر و فعال جمعیت فراماسونرى بود و در طول مدت استاندارى اصفهان از بودجه استاندارى خدمات قابل توجهى مانند واگذارى زمین، روکش آسفالت محوطه ساختمان لژ اصفهان و... را انجام داد.

او نماینده دوره 21 خوار و ایوانکى ورامین بود.

اسناد ساواک ـ پرونده انفرادى