پیشنهادات ساواک قم راجع به نحوه اداره مدارس فیضیه و دارالشفاء برای جلوگیری از هرگونه اجتماع و اعتراض طلاب در آینده

درباره : مدارس فیضیه و دارالشفاء

از : 312 تاریخ 26/6/54

محترما باستحضار میرساند:

همانطوریکه استحضار دارند بمناسبت سالروز 15 خرداد سال 42 در روزهاى 15 و 16 و 17 خرداد سال جارى عده‏اى از طلاب علوم دینى شهرستان قم تظاهرات اخلالگرانه برپا کردند و آنعده که در این فعالیتها دخالت مستقیم داشتند، دستگیر و تحت پیگرد قانونى قرار گرفتند. عناصر اخلالگر مدارس فیضیه و دارالشفاء را پایگاه عملیات اخلالگرانه خود قرار داده بودند و از مدارس مزبور مأمورین انتظامى حمله و شعارهاى ضدمیهنى میدادند. پس از دستگیرى اخلالگران مدارس تخلیه و در اختیار سازمانهاى انتظامى قرار گرفت. از مراجعت مجدد طلاب علوم دینى به مدارس مذکور ممانعت بعمل آمد.

آیات طراز اول شهرستان قم نیز بانحاء مختلف کوشش نموده‏اند که مدارس مزبور را مجددا در اختیار خود گیرند و طلاب علوم دینى مجددا باین مدارس مراجعت نمایند. آنطورى که مستفاد میشود، نظر کلى آیات این است که مدارس فیضیه و دارالشفاء که از کانونهاى اصلى طلاب علوم دینى در حوزه علمیه قم میباشد و قدمت و سابقه طولانى دارد، میبایست همچنان در اختیار حوزه علمیه باشد.

ساواک قم اعلام نموده که مدارس مذکور یکى از کانونهاى اصلى بروز تشنجات در قم بوده و اکنون که مدارس تخلیه و در اختیار میباشد و ملک آن نیز متعلق به آستانه مقدسه است دو راه حل در مورد وضعیت مدارس مذکور پیشنهاد نموده است:

1ـ مدارس در اختیار سازمان اوقاف قرار گیرد و حجره‏هاى مدارس به طلابى واگذار شود که بنحوى با سازمان اوقاف ارتباط دارند.

2ـ چنانچه مورد اول امکان‏پذیر نباشد مدارس با ضوابط زیر بیکى از آیات (شریعتمدارى، نجفى مرعشى و گلپایگانى) تحویل شود.

شرایط:

الف ـ عدم اسکان طلاب کمتر از سى سال

ب ـ واگذارى حجره به طلاب موجه و مورد ضمانت آیت‏اله

پ ـ ثبت اسامى طلاب مدارس در دفاتر مخصوص

ت ـ صدور کارت شناسائى براى طلابى که ساکن مدارس هستند.

ث ـ جلوگیرى از تجمع سایر طلاب مدارس حوزه که فاقد کارت شناسائى میباشند.

ج ـ مشخص نمودن مدرسین و تعیین ساعات تشکیل درس با ضوابط معین و مشخص

چ ـ چون اجراى بند (ث) بعلت وجود کتابخانه عمومى در مدرسه فیضیه با اشکال مواجه خواهد

شد، لذا درب کتابخانه از مدرسه جد او از محل دیگرى راه براى مراجعین باز شود.

نتیجه بررسى:

اجراى هر دو مورد پیشنهادى اشکالاتى در بردارد که شمه‏اى از آن باستحضار عالى میرسد: واگذارى مدارس بسازمان اوقاف با عکس‏العمل آیات مواجه خواهد شد و آیات که براى خود باین مدارس حقوقى قائل هستند، احتمالا دست به تحریکاتى در بین طلاب علوم دینى خواهد زد. بعلاوه طلابیکه بعد از واگذارى بمدرسه خواهند رفت بعنوان طلاب سازمان اوقاف شناخته میشوند و روحانیون و آیات براى آنها محدودیتهائى ایجاد خواهند کرد و بنظر نمیرسد سازمان اوقاف براى انتخاب و گماردن مدرسین ورزیده و مطلع در امور دینى که مورد تائید طلاب علوم دینى باشند موفقیتى در حد مطلوب بدست آورد. زیرا اینگونه مدرسین با موقعیت حوزه علمیه قم، احتمالاً از قبول مسئولیت خوددارى خواهند کرد و اگر افرادى که در این سطح نباشند بعنوان مدرس مدارس مشغول تدریس شوند طلاب براى تحصیل در کلاس درس آنها حاضر نخواهند شد. بعلاوه ممکن است موانع دیگرى در آغاز کار و برقرارى شرایط سازمان اوقاف بوجود آید.

در مورد واگذارى مدارس بیکى از آیات اشاره شده نیز باز مشکلاتى در پیش خواهد بود و شرایط و ضوابط اشاره شده از طرف ساواک قم نمیتواند مانع از برگشت وضعیت مدارس مذکور بوضع گذشته باشد. چون ضمانت اجرائى براى رعایت اصول ذکر شده وجود ندارد و آیات خود را ملزم به رعایت آن نخواهند دید. تجربه نشان داده است که آیات در تصمیم‏گیریهاى خود که با وضعیت طلاب علوم دینى ارتباط پیدا کند تابع عقاید و نظریات شخصى خود نیستند و بیشتر بصورت عوامل اجرائى نظریات و افکار اکثریت طلاب علوم دینى نظریات خود را مطرح و اجراء میکنند و چنانچه موقعیت خود را از طرف طلاب در معرض تهدید ببینند، از نظریات آنها پیروى خواهند کرد، بعلاوه واگذارى مدارس بیکى از آیات مذکور موجب خواهد شد که آیات دیگر علیه آیت‏اله در اختیار گیرنده مدرسه تحریکاتى را انجام دهند و او را وابسته به دستگاه و مجرى نظریات معرفى کنند و این هم موردى خواهد بود که یکنفر از آیات مذکور به تنهائى از قبول مسئولیت مزبور سرباز زند و واگذارى مدرسه به آیات سه‏گانه: نیز وضع را از صورت سابق خارج نخواهد کرد و پس از مدت کوتاهى باید شاهد رجعت بوضعیت سابق بود.

آنچه بنظر میرسد، وضعیت مدارس مذکور و طلاب ناراحت میبایست در رابطه با وضعیت کلى طلاب علوم دینى مورد بررسى قرار گیرد. زیرا بررسى و مورد توجه قرار دادن و یا اقدام در مورد یک یا چند مدرسه دینى عملا مانعى براى بازداشتن طلاب ناراحت از فعالیت خلاف مصالح مملکتى نخواهد. بلکه این عده که از این طریق به محدودیت و مانع برخورد کرده‏اند مدارس دیگرى را مرکز فعالیتهاى خود قرار خواهند داد. و راه اصولى براى نظام دادن بوضع طلاب علوم دینى، تدوین مقررات و ضوابط قابل اجراء در مورد وضع تحصیلى طلاب میباشد که در این زمینه همانطوریکه مقرر شده بود سوابق امر ضمن مشروحه‏اى به نخست‏وزیرى اعلام شده ولى پاسخى دریافت نشده است. در عین حال و در موقعیت فعلى بنظر میرسد که بهتر است مدارس مزبور بین هر سه نفر آیات نجفى مرعشى، شریعتمدارى و گلپایگانى تقسیم و مسئولیت اداره مدارس مورد بحث بعهده هر سه نفر واگذار و حجره‏هاى در اختیار هر آیت‏اله معلوم و مشخص باشد که طلاب را طبق ضوابط اشاره شده بالا بپذیرند و اسکان دهند و هر سه نفر در قبال اداره مدارس مسئول باشند تا ضمن آنکه بوضعیت بى‏سامان فعلى خاتمه داده میشود، از برخوردها و کشمکشهاى آتى نیز جلوگیرى بعمل آید. موکول باوامر عالیست.





1ـ وضعیت قبلى این دو مدرسه چه بوده، حجره‏ها را چه مقامى در اختیار طلاب میگذارده است.

2ـ گزارش شرف عرضى تهیه و دو راه حل پیشنهادى بطور مختصر ذکر شود.

الف ـ در اختیار اوقاف قرار گیرد چون این دو مدرسه متعلق به آستانه است و اوقاف مدرسینى براى آنها تعیین و هزینه آنان را بهتر از آیات ترتیب بدهد و کسانى در این مدارس پذیرفته شوند که مورد اعتماد بوده و وابسته به عناصر اخلالگر نباشند

ب ـ حجره‏ها بین آقایان شریعتمدار ـ نجفى ـ گلپایگانى تقسیم و مسئولیت اعمال و رفتار آنها را تقبل نمایند و شرایطى براى پذیرفته شدن این طلاب وضع شود.

ج ـ یا بیکى از آقایان نامبرده بالا واگذار شود. سپهبد نصیرى

26/6/54