بانک استقراضی از روس‌ها پس گرفته شد

مخابرات حضوری خوانین بختیاری

سردار محتشم، سردار فاتح(1) و امیرحسین خان(2) پسر سردار ظفر با حضور در تلگرافخانه اصفهان، با صمصام‌السلطنه، سردار ظفر(3) و امیرجنگ(4) در تهران مخابرات حضوری به عمل آوردند.

آقایان در تهران از طرف مسئولین دولت به آقایان در اصفهان امیدواری داده و اظهار نمودند که سردار جنگ(5) و سردار اشجع به تهران اعزام شوند.

این دستور مقامات دولتی به آقایان سردار جنگ و سردار اشجع که در نجف‌آباد اقامت داشتند ابلاغ شد.(6)

سرپیچی اتباع فرانسوی از قانون منع فروش مشروبات الکلی

حکومت نظامی تهران با احضار چند نفر از اتباع فرانسوی از آنان تعهد گرفت، فروش مشروبات الکلی چه به مشتریان ایرانی و خارجی را متوقف نمایند و هرقدر از اینگونه مشروبات دارند به اداره رسومات تحویل دهند.

پس از این اقدام حکومت نظامی تهران، سفارت فرانسه در نامه‌ای به وزارت امور خارجه به اقدام حکومت نظامی تهران بدون اطلاع سفارت فرانسه اعتراض نمود و به اتباع خود نیز دستور داد از امضای اظهاریه‌‌ای که به این طریق به آنان داده شده است خودداری نمایند.(7)

حمل پول از اصفهان به یزد

بانک شاهنشاهی شعبه اصفهان مبلغ پنج هزار تومان، توسط مکاری به یزد ارسال کرد.(8)

تعطیلی عدلیه در اصفهان

پیرو تعطیل شدن وزارت عدلیه و صدور دستور تعطیلی و انحلال ادارات عدلیه، در سراسر کشور، امروز از سوی وزارت عدلیه به اداره عدلیه اصفهان دستور داده شد، باید تمام دوایر عدلیه در ولایات تعطیل شوند.

از این‌رو، حکومت اصفهان جهت حفاظت از اسناد و مدارک موجود، تعدادی ژاندارم را به آنجا اعزام کرد.(9)

خسروخان (سردار ظفر)

تحویل گرفتن بانک استقراضی از روس‌ها

الکساندر طومانیانس(10) که طی حکمی از سوی سید ضیاءالدین طباطبایی به ریاست بانک استقراضی منصوب شده بود با انتشار بیانیه‌ای خطاب به کارکنان این بانک، خود را به عنوان رئیس بانک معرفی و اعلام نمود، تحویل گرفتن دارایی و دفاتر و اموال منقول و غیر منقول بانک از همین امروز آغاز خواهد شد.(11)

انتصاب جدید در اداره وزارت امور خارجه

امروز «احتشام‌الوزاره» به ریاست اداره مرموزات وزارت امور خارجه منصوب گردید.(12)

پاورقی‌ها:

1. محمد‌رضا خان ملقب به سردار فاتح، متولد سال 1263 ش، نهمین پسر امامقلی‌خان، مشهور به حاجی ایلخانی، مؤسس شاخة جدیدتر هفت لنگ، که رؤسای آن به «خوانین بزرگ» ملقب بودند.

او با یکی از دختران عمویش، نجفقلی خان صمصام‌السلطنه ازدواج کرد که پدر شاپور بختیار آخرین نخست‌وزیر محمد رضا پهلوی بود. لقب سردار فاتح با فرمان عموی دیگرش حاجی علیقلی‌خان، سردار اسعد دوم در زمان قشون‌کشی بختیاری‌ها برای فتح تهران در تابستان 1327 ق، به او داده شد. در 1332 ق، فرماندار یزد و در 1300 ش، فرماندار اصفهان بود. در 1309ش، به تهران بازگشت و در 1312 ش، همراه با چند تن دیگر از اعضای خانواده‌ اش دستگیر و در 1313 ش، در زندان اعدام شد.(دانشنامه جهان اسلام، ج 2، ص 428).

2. امیر حسین خان فرزند «خسرو خان سردار ظفر» در چهار محال و بختیاری در سال 1273 ش، متولد شد. تحصیلات مقدماتی را در ایران گذرانید و سپس برای تکمیل تحصیلات در امور سیاسی و اجتماعی به خارج از کشور رفت و دوره تحصیلات عالی را در لوزان و پاریس و انگلستان به پایان رسانید. امیر حسین از سال 1296ش، تا 1299 حاکم یزد بود. در دوره‌های پنجم، ششم، هفتم، نهم و پانزدهم از ایل بختیاری و در دوره ششم از نجف‌آباد اصفهان به نمایندگی انتخاب شد. (مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی، ج 2، ص 705).

3. خسرو خان ملقب به سردار ظفر یکی از سرداران بختیاری است که به هنگام حکومت اصفهان، محدوده حکومتی‌اش شهرهای کمره، گلپایگان و خوانسار را نیز دربر می‌گرفت. خسروخان سردار ظفر فرزند پنجم حسینقلی خان ایلخانی بختیاری است. وی بعد از تحصیلات مقدماتی در اوایل سلطنت محمد علی شاه با برادرش «سردار اسعد» به اروپا رفت و در آنجا زبان فرانسه را فرا گرفت. او دو فرزند خود را نیز برای تحصیل زبان فرانسه و علوم سیاسی در سال 1328 ق، به سوئیس فرستاد.

سردار ظفر توانست در سال 1907 قول فرمان منصب ایلخانی بختیاری را از محمد علی شاه دریافت دارد. خسروخان سردار ظفر خاطرات خود را در کتابی تألیف کرد. خسروخان سردار ظفر در بهمن ماه 1312 ش، درگذشت. (روزنامه اطلاعات، 8/11/1313؛ رجال و حاکمان کمره و جاپلق، ص 584ـ 587؛ تاریخ سیاسی، اجتماعی بختیاری، ص 296، 297؛ مجله یغما، س 1337، شم‍ 2، ص 68).

4. محمد تقی‌خان اسعد بختیاری ملقب به امیر جنگ و ضیاءالسلطان، فرزند حاج علیقلی خان سردار اسعد، در سال 1267 ش، متولد شد. پدرش، سردار اسعد بختیاری از سران مشروطه و سرکرده مجاهدین بختیاری در فتح تهران بود. محمد تقی‌خان اسعد در فتح تهران (1327 ق) فرماندهی گروهی از بختیاری‌ها را به عهده داشت و پس از فتح تهران و استقرار دولت مشروطه، مأمور سرکوب نیروهای سالارالدوله شد و در صدر مشروطه به مأموریت‌های مختلفی از طرف دولت گمارده شد.

محمدتقی خان اسعد در دوره‌های پنجم، ششم، هفتم، هشتم، نهم و چهاردهم مجلس شورای ملی از سوی اهالی ساوه، زرند و دزفول به نمایندگی برگزیده شد. او در مجلس پنجم در سال 1304 ش، یکی از امضاء کنندگان ماده واحده انقراض سلطنت قاجاریه و تشکیل مجلس مؤسسان بود. در سال 1304ش، نیز به نمایندگی از طرف مردم ساوه وارد مجلس مؤسسان شد و در شعبه دوم آن به فعالیت پرداخت.

پس از دستگیری برادر بزرگتر او جعفرقلی خان سردار اسعد و دستگیری سران بختیاری در سال 1312، امیر جنگ نیز در حالیکه نماینده مجلس نهم بود و مصونیت پارلمانی از او سلب شد و اسعد به زندان رفت و در بند هفت با چند تن از بختیاری‌ها و نیز برخی فعالان سیاسی چپ‌گرا در حبس ماند. دو برادرش در زندان کشته شدند. پس از شهریور 1320 و تبعید و خروج رضاشاه از کشور او نیز به همراه سایر زندانیان سیاسی آزاد شد.

محمد تقی خان اسعد در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی (اسفند 1322) مجدداً به وکالت مجلس رسید و رئیس سنی مجلس شد. اسعد بختیاری در اسفند 1332 نیز، به عنوان سناتور انتصابی اصفهان تعیین شد. سرانجام او در 9 فروردین 1343 درگذشت. (فرهنگ ناموران، ج 2، ص 496 – 498).

5. نصیر‌خان صارم‌الملک ملقب به سردار جنگ در سال 1243 ش، متولد شد. از سران بختیاری، پنجمین پسر امامقلی‌خان، مشهور به حاجی ایلخانی، از معدود سران بختیاری بود که در مقام فرمانده هنگ سوار مستقر در تهران، در جریان انقلاب مشروطه در کنار سلسلة قاجار باقی ماند.

در طول جنگ جهانی اول ایلخانی بختیاری بود، و در نظر ایشان چهره‌ای افسانه‌ای و جنگجویی دلیر و تسلیم ناپذیر و سرسخت است. وی در سال 1311 ش، درگذشت. (دانشنامه جهان اسلام، ج 2، ص 428).

6. تلگراف کارگزاری اصفهان به وزیر خارجه، 15/12/1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 46، پ 5، ص 84.

7. مراسله سفارت فرانسه به وزارت خارجه، 14/12/1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 26، پ 1، ص 24.

8. تلگراف کارگزاری اصفهان به وزارت خارجه، 15/12/1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 46، پ 5، ص 85 .

9. تلگراف کارگذاری اصفهان به وزارت خارجه، 15/12/1299، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ک 46، پ 5، ص 86.

10. پس از درگذشت‌ هاراتون طومانیانس چهار فرزند وی که مهم‌ترین آنها الکساندر طومانیانس نام داشت راه پدر خود را ادامه داده و فعالیت‌های اقتصادی خود را گسترش دادند.

وزارت مالیه برای سر و سامان دادن به امور بانک استقراضی و ایجاد زمینه‌های لازم برای تأسیس بانک ایران از الکساندر طومانیانس ارمنی تبار استفاده کرد و پس از مدتی در دوران رئیس‌الوزرایی قوام‌السلطنه، ممتازالملک رئیس بانک ایران شد. (در برخی منابع نام وی تونیانس نیز ذکر شده است). (اسناد وزارت خارجه، س 1301، ک 38؛ تاریخچه سی ساله بانک ملی ایران، ص 47ـ 49).

11. اسناد وزارت خارجه، س 1339ق، ک 36، پ 16،‌ص 143.

12. روزنامه ایران، 16/12/1299، ص 1.