نظرات فقهی امام خمینی درباره «تلقیح مصنوعی» بررسی شد

کتاب «تلقیح مصنوعی و احکام آن در آثار فقهی امام خمینی (ره)» از تازه‌ترین آثار موسسه چاپ و نشر عروج است که به کوشش محمد بابکی منتشر شده است.

عقم و ناباروری یکی از مشکلات پیش روی جامعه بشری است که از دیرباز تاکنون، بشر با آن روبرو بوده و در آینده نیز با این مشکل روبرو خواهد بود. این مشکل، مانند دیگر مشکلات بشر، نخبگان و اندیشمندان را به فکر پیدا کردن چاره فرو برده است. ره‌آورد این چاره‌اندیشی، طرح‌ها و ایده‌هایی است که امروز در دنیا مطرح یا عملیاتی شده است؛ از جمله ایده‌های مطرح‌شده در این زمینه، تلقیح مصنوعی است.

فقیهان روز و حکیمانی چون امام خمینی‌(ره) همواره با مسائل و مشکلات روز و نوین بشر روبرو بوده و برایشان احکام و فتواهایی صادر کرده‌اند. کتاب «تلقیح مصنوعی و احکام آن در آثار فقهی امام خمینی» نوعی بازخوانی و تامل در آرای امام خمینی در این باره است. مشروعیت و عدم مشروعیت تلقیح مصنوعی، اقسام آن و احکام هر یک، انتقال جنین به رحم دیگر، رحم آزمایشگاهی و صنعتی، نطفه صنعتی، نسب و خویشاوندی، لحوق و الحاق ولد، نفی و انکار ولد، محرمیت، جواز نظر و لمس و حرمت نکاح و میراث از مسائلی هستند که در این کتاب درباره‌شان بحث شده است.

این کتاب 2 فصل کلی دارد که فصل اول آن، کلیات و فصل دوم درباره حکم تکلیفی تلقیح مصنوعی است. چکیده آرا فقهی امام خمینی درباره تلقیح مصنوعی، دیدگاه فقها پیرامون تلقیح مصنوعی و محذورات تلقیح مصنوعی از مطالبی هستند که در فصل اول کتاب به آن‌ها اشاره شده است.

تلقیح بین اسپرم زوج و تخمک زوجه، تلقیح با اسپرم بیگانه، حقیقت و ماهیت نسب، امام خمینی و نسب اطفال متولد شده از طریق تلقیح مصنوعی هم از مطالبی هستند که فصل دوم کتاب به آن‌ها اختصاص پیدا کرده است.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم: بنابرین براساس این آیه، زوجه اظهار شده مادر تنزیلی زوج نخواهد بود و زوج دو مادر ندارد، یکی مادر حقیقی و دیگری مادر تنزیلی و فرضی، بلکه منحصرا مادر آن زنی است که فرزند را می‌زاید. پس پیدا است که آیه نمی‌خواهد تعریفی از ام ارائه بدهد و منحصرا زن زایمان کننده را بالنسبه به دیگر بانوان به عنوان مادر معرفی کند.

 مؤید این ادعا آن است که فقها بر بانوی حامله‌ای که به هر دلیلی نتواند زایمان کند، و کودکش از طریق شق بطن یا پهلو خارج گردد اطلاق ام می‌نمایند و اگر ولادت و زایمان تنها معیاری مادری باشد، چنین اطلاقی قطعا صحیح نبوده و این خود کاشف از عدم مناطیت زایمان برای نسب مادری و صدق آن است، البته می‌توان گفت ولادت و زایمان اماره غالب جهت تشخیص مادر از غیر آن است، به خصوص در زمان‌های قدیم که تقریبا طریق منحصرش همین بود و ظاهرا به همین جهت هم در این آیه مطرح گردید.