چرا تاچر به شاه و خانواده‌اش پناهندگی نداد ؟

اسنادی که به تازگی منتشر شده‌است، بخشی از رازهای مخالفت با اعطای پناهندگی به شاه مخلوع ایران در انگلیس را فاش می‌کند. روزنامه گاردین در مطلبی نوشت: اسناد جدیدی که از سوی آرشیو ملی انگلیس منتشر شده‌است، از حواشی مرتبط با تصمیم مارگارت تاچر - نخست‌وزیر وقت انگلیس - در خصوص مخالفت با پناهندگی شاه مخلوع ایران پس از انقلاب اسلامی سال 1979 (1357) در این کشور پرده برمی‌دارد.

پیش از این در سال 2009 آشکار شده‌ بود که انگلیس پس از انقلاب اسلامی، نماینده‌ای را برای مذاکره با شاه مخلوع ایران به باهاما فرستاده‌ بود. در آن زمان، شاه مخلوع ایران به همراه خانواده‌اش در جزیره بهشت در منطقه کارائیب زندگی می‌کرد. انگلیس به صراحت به شاه مخلوع ایران گفت به دلیل نگرانی در خصوص سلامت دیپلمات‌هایش در تهران، به وی پناهندگی اعطا نخواهد کرد.

اکنون بر اساس مندرجات اسنادی که به تازگی منتشر شده‌ است، مارگارت تاچر به اندازه‌ای نگران بوده که خودش شخصاً برای یک وکیل مشهور نامه نوشته و از وی خواسته از پذیرش پرونده شاه مخلوع ایران امتناع کند.

این اسناد همچنین نشان می‌دهد «سردنیس رایت» سفیر اسبق انگلیس در ایران برای دوری از رسانه‌ها با نام مستعار به باهاما سفر کرده‌ بود تا از وضع شاه مخلوع ایران اطلاعاتی کسب کند. او در تلگرافی سری که برای دفتر تاچر ارسال کرد، نوشت: «همراهان شاه حالا ظاهراً به چندین نگهبان، خدمتکار و یک پرستار کودک اهل اروپا کاهش یافته‌اند. خدمتکاران سیاه‌ پوست نیز در خانه وی حضور دارند.»

به نوشته گاردین، اسناد محرمانه‌ای که به تازگی منتشر شده حکایت از آن دارند که شاه مخلوع ایران مایل بود برای تحصیل فرزندانش در انگلیس بماند؛ اما تقاضای او با مخالفت قاطع مارگارت تاچر روبرو شد. این در حالی است که پیشتر تاچر به وی برای انتقال مخفیانه از مراکش به باهاما کمک کرده‌ بود.

در یکی از نامه‌های دفتر تاچر خطاب به وزارت خارجه انگلیس آمده ‌است او از این که دولت در تأمین پناهگاه برای حاکمی که - به گفته وی - دوستی قاطع و مؤثر برای انگلیس محسوب می‌شد ناتوان است، عمیقاً متأثر بود. در ادامه این نامه آمده‌است: «با این وجود، نخست‌ وزیر در خصوص نیاز به اجتناب از ایجاد هرگونه تهدید برای افراد و سفارت ما در تهران، کاملاً آگاه است.»

«رایت» که در «ناسائو» - پایتخت باهاما - با شاه مخلوع ایران دیدار کرده ‌بود خطاب به دفتر تاچر نوشت: «خانه شاه مخلوع برای او و فرزندانش بسیار کوچک است ... آن‌ها در محیطی صمیمی زندگی نمی‌کنند ... او مایل است در محیطی زندگی کند که فرزندانش بتوانند در آن‌جا تحصیلات مناسبی داشته‌باشند.»

در آن زمان، «لرد کرینگتون» - وزیر خارجه وقت انگلیس - نگران آن بود که رسانه‌ها از مأموریت اصلی «رایت» در باهاما آگاه شوند. بر اساس این اسناد، «دنیس رایت» به باهاما رفته ‌بود تا مواضع دولت انگلیس و دردسرهای سفر شاه مخلوع را به این کشور برای وی تبیین کند. اما شاه مخلوع ایران از این پیام ناخشنود شد و به سفیر اسبق انگلیس شکایت کرد نمی‌تواند درک کند چرا انگلیس از رژیمی جانبداری می‌کند «که اهمیتی ندارد.»

به نوشته گاردین، در همان گیر و دار، تاچر شخصاً برای «لرد شاوکراس» - وکیل مشهور- نامه‌ای نوشت و از او خواست علی‌رغم احترام به وفاداریش به شاه مخلوع، از پذیرش پرونده وی در هر دادگاه بین‌المللی احتمالی امتناع کند.

در این نامه دستنویس آمده ‌است: «معتقدم اگر مسئولیت این پرونده را بپذیرید، این امر برای روابط ما با ایران و احتمالاً سلامت کارمندان در سفارتمان در تهران تبعاتی منفی خواهد داشت. عواقب این امر برای روابط‌مان و کارمندانمان در تهران می‌تواند جدی باشد. از این که مجبورم با این سطح از احتیاط سخن بگویم متأسفم؛ اما با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر افکار عمومی در ایران، مایل نیستم دست به ریسکی غیرضروری بزنم.