پنجمین همایش تاریخ مجلس امروز سه شنبه، 30 اردیبهشت ماه در تالار شهید مدرس (مشروطه) مجلس شورای اسلامی برگزار شد.

این همایش با عنوان نگاهی به ساختار و کارکرد دوره‌های نوزدهم و بیستم مجلس شورای ملی فراخوان مقاله داد و با حضور دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه مجلس، دکتر منصوره اتحادیه، دکتر محمود کاشانی، دکتر محمدحسن رجبی، دکتر محسن خلیلی، دکتر حسن زندیه، دکتر مجید تفرشی، دکتر علیرضا ملایی توانی و جمع کثیری از علاقه مندان و پژوهشگران حوزه تاریخ به خصوص تاریخ پارلمان در سالن شهید مدرس برگزار شد.

اولین پنل با حضور هیئت رئیسه دکتر منصوره اتحادیه، دکتر حسن زندیه و محمدحسن رجبی برگزار شد.

علی اکبر جعفری سومین ارائه دهنده مقاله در این پنل با عنوان « پایگاه طبقاتی نمایندگان مجلس نوزدهم شورای ملی و نقش آنها در عملکرد این مجلس» بود.

دکتر جعفری گفت: دورۀ نوزدهم مجلس شورای ملّی (1339ـ1335) یکی از ادوار مهم قانون‌گذاری به لحاظ تصویب قوانین سرنوشت‌ساز و ترکیب اجتماعی نمایندگان محسوب می‌شود.

وی افزود: در این دوره از مجلس، بسیاری از قوانین مهم عمرانی تصویب شد و حتی لوایحی که در ادوار قبلی طرح شده امّا مسکوت مانده بود، دوباره مطرح گردید و به تصویب رسید. لذا در یک مقایسۀ اجمالی، به نظر می‌رسد، این دوره از قانون‌گذاری، به مراتب کارآمدتر از دوره‌های پیشین بوده است. امّا چه عاملی باعث شد که نمایندگان موفّق به تصویب این قوانین در مجلس شوند و بر عملکرد مجلس به‌گونه‌ای مثبت تأثیر بگذارند؟

جعفری گفت: به نظر می‌رسد که پایگاه اجتماعی و سطح تحصیلات نمایندگان در این روند مؤثّر بوده باشد. در ادوار پیشین، مجالس ایران همواره تحت تسلّط طبقۀ ملاّک بود و عمدۀ مالکان و فئودال‌ها، مجلس را وسیله‌ای برای سیادت و حکومت خود بر توده‌های ملّت و به‌خصوص طبقات متوسّط قرار می‌دادند و از تصویب قوانین مهمّی که به ضرر منافع گروه مزبور بود، جلوگیری می‌کردند. سطح پایین سواد و نداشتن تحصیلات عالی جدید، عامل دیگری بود که بر عملکرد مجلس تأثیر منفی می‌نهاد. از اواخر دورۀ پهلوی اوّل و پس از به مورد اجرا گذاشتن قانون تأسیس دانشگاه و هم‌چنین قانون اعزام محصّل به خارج، بر تعداد وکلای مجلس با تحصیلات عالی دانشگاهی افزوده شد.

جعفری تصریح کرد: بنابراین با توجّه به مطالب فوق و عملکرد مجلس در این دوره، این فرضیه مطرح می‌گردد که نمایندگان این دوره از مجلس، بیشتر، از طبقات غیرملاّک و دارای تحصیلات عالی بودند و تأثیری مثبت بر عملکرد آن داشتند.

جعفری کوشید با تأکید بر صورت‌ مذاکرات مجلس، مجموعه اسناد آرشیو ملّی ایران و دیگر منابع، ضمن بررسی پایگاه طبقاتی نمایندگان این دوره از مجلس، نقش آن‌ها را در عملکرد این نهاد و به ثمر رساندن مصوّبات مهم، مورد ارزیابی قرار دهد.