یک سند دیگر درباره مداخلات سفیران آمریکا در ایران
نقش سفیر آمریکا در نخست وزیر شدن منصور
آشنایی با نقش جولیوس هولمز در اجرای دو طرح آمریکا در ایران
سند پیش رو گزارش منبع ساواک از اظهارات سناتور جلال الدین تهرانی درباره اظهارات وزیر مختار (سفیر) آمریکا در تهران است که درخانه اجاره ای حسنعلی منصور زندگی می کرده است . دراین سند اظهارات تهرانی بیانگر این است که از مداخله سفیر آمریکا در امورداخلی ایران به شدت ناراحت است. تهرانی دراین سند نقل می کند سفیر آمریکا گفته « من منصور را به نخست وزیری خواهم رساند، همانگونه که علی امینی را نخست وزیر کردم.»
در باره این سند مهم چند توضیح ضرورت دارد .
1-گرچه آقای تهرانی به نام سفیر آمریکا که در آن زمان وزیرمختار آمریکا در تهران خوانده می شد، اشاره نکرده است اما با یک جستجوی ساده می توان نام این سفیر یعنی جولیوس هولمز Julius Cecil Holmes را پیدا کرد . او متولد 24 آوریل 1899 است یعنی زمانی که به ایران آمده 62 ساله بوده و به عنوان یک ژنرال ارتش آمریکا که در دوره جنگ جهانی دوم مدارج مختلف نظامی را طی کرده بود، تلاش کرد سیاست آمریکا را در دو مقطع مهم درتاریخ ایران پیش ببرد.
الف: علی امینی در دوره ریاست جمهوری کندی در 16 اردیبهشت سال 1340 که تنها چند ماه از سفیر شدن اقای هولمز گذشته بود، حکم نخست وزیری از شاه باحمایت مستقیم آمریکا دریافت کرد. اما در نهایت بدلیل مشکلاتی که علی امینی داشت 14 ماه بعد در 27 تیرماه 1341 با فشار انگلیسی ها از سمت نخست وزیری برکنارشد. ازاین تاریخ اسدالله علم یارانگلیسی ها به نخست وزیری رسید تا طرح آمریکایی ها را درمورد اصلاحات ارضی در ایران که در زمان علی امینی در هیات دولت تصویب شده بود، به مورد اجراء بگذارد. این طرح که با تبلیغات گسترده از سوی شاه به عنوان انقلاب سفید نامیده شد؛ با مخالفت قاطع امام خمینی و سایر مراجع روبرو گردید که درنهایت به سرکوب شدید قیام مردم در 15 خرداد 1342 انجامید.
ب: سفیر آمریکا در تهران اینبار دومین مهره خود یعنی حسنعلی منصور را تنها چهار ماه بعد از ترور کندی و آمدن جانسون معاون او به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا در 17 اسفند 1342 به نخست وزیری ایران رساند. زمانی که اسدالله اعلم هشت ماه بعد از جنایت 15 خرداد 42 جهت تلطیف فضای موجود جامعه در اسفند 1342 کناره گیری کرد تا زمینه را برای اجرای برنامه دوم آمریکا آماده سازد. در این دوره حسنعلی منصور با شعار نوسازی و تجدد زمام امور دولت را بدست گرفت اما در واقع اصلی ترین ماموریت او تصویب لایحه کاپیتولاسیون بود که به مستشاران نظامی آمریکا در ایران مانند اعضای دیپلماتیک مصونیت قضایی می داد. دقیقا هفت ماه بعد از نخست وزیری منصور در 21 مهر ماه 1343 این لایحه با فشار بر نمایندگان مخالف به تصویب مجلس شورای ملی و بعدا به تصویب سنا رسید.
در این مورد نیز امام خمینی با هوشمندی طرح آمریکایی ها را بخوبی رسوا کرد و با سخنرانی های افشاگرانه در عمل شرایطی را فراهم کرد که رژیم شاه که نمی توانست یک مرجع تقلید را زندانی و یا اعدام کند ، راه حل تبعید امام به ترکیه را در 13 آبان 1343 به مورد اجراء گذاشت.
جولیوس هولمز Julius Cecil Holmes سفیر آمریکا در تهران در سالهای 1340 تا 1344
2-اگر به تاریخ سند ارائه شده توجه کنید منبع ساواک در 12 بهمن 1342 این گزارش را به نقل از جلال الدین تهرانی ارائه کرده است و درست 35 روز بعد حسنعلی منصور حکم نخست وزیری را دریافت می کند! در واقع این سند از یکسو عمق وابستگی رژیم پهلوی به آمریکا را نشان می دهد و از طرف دیگر بیانگر میزان نفوذ و سلطه آمریکا درایران زمان حکومت محمدرضا شاه است. البته برای کسانی که تلاش می کنند این واقعیت های تاریخی را نادیده بگیرند و بیهوده وابستگی حکومت شاه به بیگانگان را کتمان کنند ، شاید باور کردنی نباشد که شاه اجازه می داد سفیر آمریکا در دوره ماموریت چهار ساله خود دو نخست وزیر را برای اجرای برنامه های آمریکا در ایران به قدرت برساند. اما واقعیت های تاریخی را هرچند تلخ باشند نمی توان نادیده گرفت و یا انکار کرد.
3- جالب آنکه جولیوس هولمز شش سال پیش از آنکه به ایران بیاید به عنوان سفیر آمریکا در ایران معرفی می شود اما قبل از آنکه کمیته روابط خارجی سنا درباره تعیین صلاحیت او اعلام نظر کند، دولت آیزنهاور رئیس جمهوری وقت آمریکا بدون آنکه دلیل تصمیم خود را اعلام کند، پیشنهاد سفیر شدن هولمز را پس می گیرد . در آن تاریخ قرار بود او جانشین هندرسون سفیر آمریکا در زمان کودتای 28 مرداد 1332 شود و اما ظاهرا دولت آیزنهاور ترجیح داد فرد بی حاشیه تری مثل سلدن چاپین سفیر شود. این موضوع از آن جهت ذکر شد که بدانیم شرایط زمانی و مکانی چقدر در انتخاب اشخاصی که برای سفارت آمریکا در ایران انتخاب می شوند، اهمیت دارد.
4- جولیوس هولمز تنها سه سال پس از بازگشت از ایران در 25 تیرماه 1347 ( 16 جولای 1968) در سن 69 سالگی می میرد. اما حسنعلی منصور خیلی زودتر از او در اول بهمن 1343 فقط 11 ماه بعد از نخست وزیری به جرم خیانت به کشور و همکاری با آمریکایی ها در تصویب لایحه استعماری اعطای حقوق کاپیتولاسیون به مستشاران نظامی آمریکایی در ایران ، توسط محمد بخارایی در مقابل مجلس اعدام انقلابی شد.
سند تکمیلی را در نشانی زیر را ببینید
موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
نظرات