استراتژی امام خمینی (ره) در صدور فرمان

 امام خمینی (ره) به عنوان استراتژیست نهضت اسلامی ایران بر اساس تشخیص تحلیل مسایل اساسی به بنیان انقلابی دست زدند که اثار خود را در دهه های بعدی نمایان ساخت  و از سویی دیگر با در نظر گرفتن شرایط زمانی و مکانی تصمیم های سرنوشت ساز  و متناسب با موضوعات مختلف اتخاذ کردند که فهم اوضاع و احوال  و تبیین وضعیت موجود در هر زمان و مکان را در موضوع شناسی تکلیفی به عنوان مهم ترین راهبرد خویش دانستند.

    با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در شرایطی که فقط دو روز از شادمانی امت انقلابی نگذشته است، مناطق کرد نشین شمال غرب ایران شاهد یکی از بحران های سیاسی می گردد. از یک سو نظام سیاسی جدید و رهبران سیاسی آن در صدد برقراری امنیت در این منطقه از کشور برآمده اند و از سوی دیگر گروه های شورشی و احزاب سیاسی چپ گرا با اجرای عملیات نظامی در برابر نیروهای انقلاب برای کسب اهداف سیاسی خویش به مبارزه با انقلاب برخاسته اند. لکن راهبردهای استراتژیک رهبر انقلاب در این برهه حساس سیاسی و صدور اعلامیه لزوم پایان محاصره پاوه در تاریخ 27/5/1358که شهید چمران آن را انقلابی ترین اعلامیه امام امت دانست، بار دیگر نقش بی بدیل رهبری نهضت را در برقراری امنیت و آرامش در کردستان عیان ساخت.

شروع بحران سیاسی کردستان:

    بحران سیاسی کردستان با شورش احزاب و گروه های مخالف نظام سیاسی جدید آغاز و هم زمان با سقوط پادگان مهاباد به دست گروه های شورشی وارد مرحله نظامی شد. اهالی کردستان همچون سایر آحاد مردم در تظاهرات خود، در شهرهای مهاباد، پاوه، مریوان و سنندج سرنگونی نظام شاهنشاهی را طلب می کردند به طوری که کلر بریر محقق فرانسوی که به همراه پیر بلانشه در دوران پیروزی انقلاب اسلامی در ایران حضور داشته در گفتگو با میشل فوکو با اشاره به سنی مذهب بودن کردها درباره نقش آنان در انقلاب می نویسد: "یکی از نمونه های با معنی این جنبش اتفاقی است که برای کردها رخ داده است. کردها که اکثر آن ها سنی هستند و گرایش های خود مختاری طلبانه دیر پای دارند طرفداری از این قیام کرده اند. به گفته آن ها درست است که ما همه سنی هستیم ولی قبل از همه چیز مسلمانیم؛ ماقبل از هر چیز ایرانی هستیم و در تمام ایران سهم داریم و شعارهای این مردم دقیقا همان شعارهای مردم تهران و مشهد بود که عبارت بودند از: زنده باد خمینی ومرگ برشاه".2 اینک مردم مبارز کردستان که مورد تحسین امام امت قرار گرفته اند ("مردم این ناحیه دین خود را به اسلام و مسلمین به نحوی شایسته ادا نمودند"3) در برابر بحرانی قرار گرفته اند که هنری کسینجر -مشاور رییس جمهور آمریکا- سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی طرح نقشه خاورمیانه جدید را پیشنهاد داده بود که بخشی از طرح تشکیل دولت کرد مستقل بود و همچنین نیروهای داخلی و خارجی برای تحریک و تشویق مردمان این منطقه با طرح مسایل سیاسی و قومی در جستجوی حقوق شبه فدرالی و حتی بیشتر از آن می باشند که پیش از این بر اثر عقب ماندگی اقتصادی و سیاسی و اجتماعی در دوران پهلوی زمینه های طغیان را فراهم نموده بود. شهید ابراهیم همت اوضاع کردستان پیش از انقلاب را این گونه توصیف می نماید: "شما در کردستان هرگز یک کارخانه یا منبع درآمدی که مردم بومی بتوانند با فعالیت و بهره برداری از آن از فقر و محرومیت نجات پیدا کنند نمی بینید. فی المثل در این مناطق شرکت ها و یا کارخانه های بزرگی که مردم از اشتغال در آنها بتوانند کسب و کار کنند اصلا وجود ندارد. لذا با توجه به این که امکانات عمده رفاهی –اقتصادی در مرکز متمرکز بود همواره سعی بر این می شد که کردستان در فقر و استضعاف باشد و همین روند ادامه بیابد. به عنوان مثال اگر به سقز، بانه، سردشت، مهاباد، بوکان، دیوان دره، تکاب یا ریجاب بروید، بیش از نود درصد این مناطق حتی یک جاده آسفالت هم ندارند"4.

گروه های سیاسی چپ موجود در کردستان در استانه پیروزی انقلاب را می توان به سه گروه تقسیم کرد:

1. نیروهای کردی که با پیروی از منش  قاضی محمد –رییس جمهور جمهوری خودمختار مهاباد در سالهای24-25 – توانستند حزب دمکرات کردستان را مجددا احیا و در آبان 57 به رهبری عبد الرحمان قاسملو با شعار خودمختاری برای  کردستان و دمکراسی برای ایران فعالیت هایشان را شروع و تمرکز فعالیت های سیاسی و سپس چریکیشان را در شمال کردستان به ویژه شهر مهاباد قرار دهند.
2. نیروهای کردی که با بهره مندی از سوابق کمونیستی و مائوئیستی پس از پیروزی انقلاب در سنندج، سقز، مهاباد و اطراف شیخ عز الدین حسینی – امام جمعه مهاباد- دور هم جمع شدند. این گروه بعدها حزبی را تشکیل دادند که بنام سازمان زحمتکشان کردستان یا "کوموله" معروف گردید. این گروه پروژه رهایی کردستان و ایران را پیگیری می کردند.
3. جوانان مسلمان کردی که حامی مفتی زاده بودند و تمرکز فعالیت هایشان در سنندج قرار داشت. این گروه نیز در موضوع خودمختاری برای کردها با گروه های فوق اشتراک نظر داشت.5

     مهم ترین فعالیت نظامی از سوی گروه های داخلی در همان روزهای نخست توسط احزاب دمکرات و کوموله آغاز و اکثریت پادگان های کردستان را خلع سلاح و خواستار خود مختاری در این استان شدند. همچنین پیروزی انقلاب اسلامی که پایانی بر سلطه شرق و غرب بر ایران به شمار می رفت سبب گردید ابر قدرت های شرق و غرب به ویژه ایالات متحده آمریکا به منظور اعاده نفوذ خویش در ایران از هر گونه اقدامی فروگذار ننماید به طوری که در یکی از اسناد دارای طبقه بندی سری در زمینه تجزیه ایران به چند منطقه به منظور تضعیف و شکست حکومت مرکزی و انقلاب نوپای اسلامی چنین آمده است: "چنانچه نفرات کافی از طبقات بی بضاعت تر و محافظه کار مذهبی ایران به اندازه کافی از آیت الله خمینی و عدم توانایی او در برآوردن انتظارات رو به تزاید آنها در انقلاب پرورده شده است، مایوس و ناراحت می شوند. اگر این گروه در یک سازمان قدرتمند در مقابل تشویش رو به سقوط آیت الله خمینی وضع دیگری را ارائه دهند، آنگاه ما شاهد یک انقلاب پس زننده و یا حداقل بر سرکار آمدن حکومت جدید غیر خمینی خواهیم بود. اگر چنانچه اقتصاد سست و لرزان بماند و توده ها یک رهبری جدید بخواهند، امکان بر سر کارآمدن چپی ها و درنتیجه یک رژیم سوسیالیست وجود دارد. کردها ممکن است از قدرت کافی برای تضمین خود مختاری بیشتر برای خود در غرب کشور برخوردار باشند. اگر کردها و سایر گروه های قوی تلاش های خود را هماهنگ کنند و در جهت مشترک سرنگونی با همدیگر همکاری و از یکدیگر حمایت کنند به عقیده ما آنها امکان موفقیت دارند"6. در چنین شرایطی است که تنها دو روز پس از پیروزی انقلاب پادگان مهاباد به محاصره گروه های چپ درآمده و در نخستین گام خواستار به رسمیت شناختن خودمختاری در کردستان و درج در قانون اساسی، تشکیل مجلس کردستان، رسمیت یافتن زبان کردی در کردستان، شرکت نمایندگان خلق کرد در اداره امور حکومت مرکزی و تامین آزادی های دموکراتیک در تمام ایران می گردند.7

     به دنبال محاصره پادگان مهاباد و سقوط این پادگان پس از هشت روز اینک تحرک گروه های سیاسی چپ گرا با انگیزه ها و اهداف متفاوت در استان کردستان از طریق برگزاری میتینگ، تظاهرات و حملات به مراکز مختلف حول موضوع خود مختاری تشدید شده است و به طور رسمی و علنی خواستار ایجاد جامعه سوسیالیستی، انحلال ارتش، محاکمه نیروهای انقلابی ارتش، ایجاد شوراهای انقلابی در پادگان ها، مصادره زمین ها و همچنین حضور در شورای انقلاب هستند.

     در این شرایط خاص رهبران معتدل مذهبی کرد نظیر علامه مفتی زاده رهبر حزب مساوات پس از دیدار با امام خمینی (ره) می گوید: کردها فقط خواستار احیای فرهنگی – قومی خود هستند. وی افزود علیرغم حمایت از خودمختاری، بین وی و عزالدین حسینی در مورد چگونگی خود مختاری اختلاف عقیده وجود دارد. همچنین دولت موقت نیز با اعزام گروه های مختلف به منطقه به دلیل تنوع دیدگاه ها، عملا از رسیدن به اجماع نظری درباره کاستن از بحران این منطقه نا توان می مانند.8 از طرفی عناصر کوموله نیز هر روز برشدت و دامنه حملات خود می افزایند. ابتدا با یورش به پادگان ژاندارمری سنندج و سرقت تمامی سلاح های موجود در آن، سپس به محاصره پادگان سنندج و ساختمان شهربانی پرداخته و خواستار پیوستن مردم کرد به مهاجمین می گردند. حتی بیست نفر از سربازان نظامی پادگان را به شهادت می رسانند. لکن به دنبال دستور سپهبد قرنی -نخستین رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح- عده ای از نیروهای مردمی، پاسداران و سربازان از کرمانشاه با هلیکوپتر به داخل پادگان سنندج گسیل و از سقوط آن جلوگیری می کنند. همچنین هیات اعزامی امام خمینی (ره) به کردستان شامل آیت الله بهشتی، طالقانی هاشمی رفسنجانی و صدر حاج سیدجوادی و بنی صدر، طی ملاقات و مذاکرات با مقامات کرد و گروه های مختلف ضمن برقراری آتش بس نتایج زیر به دست می آید:

1. در تدوین و تصویب قانون اساسی کردها نیز شریک و سهیم خواهند بود.
2. مردم کردستان برای اشاعه فرهنگ اصیل کردی، آزادی کامل دارند و زبان کردی در کنار زبان فارسی در مناطق کرد نشین رسمیت خواهد یافت.
3. در کردستان نظیر سایر استان ها امور منطقه با اراده و انتخاب مردم اداره خواهد شد.
4. به مردم کردستان همه گونه امکان داده خواهد شد تا منابع اقتصادی منطقه را در راه رفاه خود به کار گیرند.
5. برای مردم کردستان همچون همه مردم سراسر کشور حق دخالت در سیاست عمومی و تصمیم گیری در سرنوشت کشور رعایت میگردد.
6. دولت حمایت خود را از مردم کردستان اعلام می دارد.
7. به آزادی مردم کردستان در استفاده از لباس و انجام سنت های کردی خدشه ای وارد نخواهد آمد.
8. جبران ستمدیدگی ملت کرد با توسعه صنعتی و کشاورزی.

     در شرایطی که هنوز چند روزی از آتش بس نمی گذرد، حزب دموکرات به منظور نفوذ در آذربایجان غربی و شهر نقده برای اتصال دو منطقه بحرانی کردستان و آذربایجان به همدیگر و اقدام در راستای تعیین حدود و ثغور قلمرو کردستان خود مختار برمی آید. به طوریکه خبرگزاری فارس این طور گزارش می دهد: "به دنبال درگیری ها در منطقه نقده، شهر به دو منطقه کردنشین و ترک نشین در حال جنگ تقسیم شده و تعداد زیادی از مردم کشته و زخمی شدند و علیرغم مخالفت حزب دموکراتف نیروهای ارتش و یگان های نظامی با ورود به شهر نقده تلاش در برقرای آتش بس بین طرفین نمودند و شهر به تدریج آرام گردید".

    پس از مدت کوتاهی از فروکش نمودن درگیری ها در کردستان، اواخر تیر 58 مجددا گروه های چپ گرای کرد با حمله به سپاه مریوان که به تازگی و با کمک عناصر مذهبی محلی تاسیس شده است، از 27 پاسدار محلی این مرکز نوپا 17 تن را به طرز فجیعی به شهادت رسانده و دامنه اختلافات و درگیری ها را در منطقه همچنان شعله ور می سازند.9

پاوه و اعلامیه انقلابی  امام خمینی (ره)

     28 مرداد 58 روزنامه ها خبر از حمله مسلحانه افراد حزب دموکرات به شهر پاوه دادند. شهری که در سال 54-55 با برگشت روحانیونی که برای تحصیل پاوه را ترک کرده بودند حرکت جدید انقلابیش را شکل داد. نطقه عطف حرکت جدید مردم این منطقه تاسیس مدرسه قرآن بود که بعدها محل سخنرانی ها و جلسات خصوصی گردید و بسیاری از جوانانی که بعدها در دفاع از پاوه در برابر ضد انقلاب شرکت کرده بودند تربیت شده های این مدرسه بودند. مردم پاوه نیز بسان سایر اهالی کردستان در پیروزی انقلاب نقش آفرینی می نمودند. در 5 بهمن 57 ملاعبدالرحمن ولد بیگی از علمای پاوه در مسجد جامع این شهر این گونه به بیان مطلب پرداخت: "برادران مسلمان عزیزم، امروز در صورت ظاهر هدف همه چه فارس چه ترک چه کرد در ایران یکی است. برای همین من سخنرانی را به زبان فارسی مطرح میکنم". پس از سخنان ایشان ملا ناصر سبحانی نیز گفت: "الان دو سوم دنیا در اختیار یهودیان سرمایه داری است که در آمریکا زندگی میکنند. کمی تعجب کنید دو سوم دنیا در اختیار اقلیت یهودی. برنامه تفریحی رادیو تلویزیون و مطبوعات را در اختیار گرفتند و آنها را وسیله تبلیغات تجاری خود کردند و خلق را سرگرم کردند چنان کردند که حتی انسان یکی از بزرگترین خصوصیات خودش را که ناموس و شرافت انسانی  است از دست داد. بله این نتیجه نظام سرمایه داری است. خدایا به حضرت محمد (ص) ما را بیدار کن. خدایا دوباره راه را باز کن که قرآن فرمانروا باشد".10

     اینک مردم این شهر انقلابی در محاصره کامل جمعیتی متشکل از احزاب و گروه های دموکرات، کوموله، فدائیان خلق، اتحادیه میهنی کردستان و گروه های وابسته به پالیزبان و سردار جاف درآمده است تا با سقوط این شهر، سراسر کردستان زیر سلطه احزاب چپ درآید و حزب دموکرات به راحتی بتواند اعلام استقلال نماید. در شرایطی که در شهر پاوه تنها 250 پاسدار انقلاب آن هم از نیروهای بومی مسئول امنیت آن شهر بودند و خبری از حضور نیروهای ارتش در این شهر نیست، از نخستین ساعات 25 مرداد شهر کاملادر محاصره ضد انقلاب قرار می گیرد و بیشتر مناطق شهر به جز خیابان اصلی تحت سیطره گروه های چپ درمی آید.

      با گذشت زمان و ادامه جنایات حزب دموکرات و عدم قبول هر گونه مذاکره حدود شصت پاسدار به فرماندهی اصغر اوصالی به پاوه رفتند تا به پاسداران محلی در حفظ امنیت شهر کمک نمایند. دفاع پاسداران در اطراف مرکز شهر به شدت ادامه یافت. اما فرمانده سپاه پاسدارن پاوه اطلاع داد که اگر کمکی نرسد تا یک ساعت دیگر شهر به تصرف مهاجمین در خواهد آمد. اخبار وحشتناک پاوه که به حکومت مرکزی رسید دکتر مصطفی چمران و تیمسار فلاحی ماموریت یافتند که به منطقه سرکشی نمایند دکتر چمران در این باره می نویسد: "در تاریخ 25/5/58 با یک هلیکوپتر عازم پاوه شدم هلیکوپتر ساعت 5 بعاز ظهر بر روی شهر پاوه ظاهر شد و ما تصور نمی کردیم که هلیکوپتر سالم برسد اما بالاخره هلیکوپتر در میان گرد و خاک در حالی که باران گلوله از هر طرف می بارید به زمین نشست و ما سینه خیز خود را به پشت دیوار شکسته ای رسانده و از آنجا به سرعت به سمت پاسگاه ژاندارمری حرکت کردیم. از همه شهر پاوه فقط دو نقطه در دست ما بود یکی پاسگاه ژاندارمری در غرب زیر نظر شعبانی- فرمانده ژاندارمری پاوه- و دیگری محل پاسداران در وسط شهر که من خودم آنجا بودم و همه ارتفاعات شهر و همه راه ها تقریبا در دست دشمن بود. درپاسگاه ژاندارمری دشمنان از همه طرف پاسگاه را محاصره و به ژاندارم ها می گفتند: "اسلحه خود راتحویل بدهید و به سلامت بروید". شعبانی ژاندارم ها را مختار می کند که خود راهشان را انتخاب نمایند. اما  ژاندارم ها خود را آماده شهادت و ایستادگی می نمایند. چمران می افزاید: جنگ سختی در گرفت. حدود ساعت چهار صبح قتل و غارت همه شهر را فرا گرفته بود اما پرچم مقاومت در وسط شهر در اهتزاز قرار داشت. خطوط دشمن به نزدیکی های مرکز پاسداران شهر نزدیک می شد اما آتش پاسداران آنها را به عقب می راند. صبح روز 27/5/58 شهید چمران می گوید: که در بالای دیوار سپاه ایستاده بودم و به شهر می نگریستم. گلوله از هر دو طرف همچنان می بارید. یک باره فریاد الله اکبر پاسداران به هوا بلند شد. پرسیدم: مگر چه شده است؟ گفتند: امام خمینی اعلامیه ای صادر کرده است، اعلامیه ای که اساس بزرگترین تحولات انقلابی کشور ما به شمار می رود. اعلامیه ای که سرنوشت کردستان و ایران را دگرگون کرد. انقلابی ترین اعلامیه که از بزرگ مردی 80 ساله بدون آنکه درس نظامی خوانده باشد و استراتژی نبرد را بداند یا در تاکتیک های نظامی تجربه داشته باشد، صادر کرد. امام خمینی (ره) فرماندهی قوا را بدست می گیرد و فرمان می دهد که ارتش و ژاندارمری باید در عرض 24 ساعت خود را به پاوه رسانده و ضد انقلاب را قلع و قمع کند. به دولت دستور می دهد وسائل حرکت پاسداران را فراهم کند و در صورتی که تخلف از این دستور صورت گیرد با متخلفین انقلابی برخورد خواهد کرد."

     تا پیش از صدور اعلامیه انقلابی امام خمینی (ره)، تجزیه طلبان آن چنان موقعیت خود را مستحکم می دیدند که خود را برای برپایی جشن پیروزی آماده می کردند. اما پیام امام (ره) استراتژی صحنه نبرد را تغییر داد. از یک طرف روحیه نیروهای خودی را چند برابر شد به طوریکه در اردوی دکتر چمران که همه روزنه های امید را بسته و افراد خود را برای پذیرش شهادت آماده می نمود، پس از شنیدن فرمان امام (ره) استراتژی عملیات تغییر و شهر پاوه از ساعت 6 بعداز ظهر 27 مرداد 58 با کمک سپاهیان و نیروهای کمکی که با چند هلیکوپتر وارد این شهر شده بودند آزاد و با سردادن بانگ الله اکبر یکی از به یادماندنی ترین شب های پاوه به نمایش درآمد. از سوی دیگر این پیام آنچنان موقعیت تجزیه طلبان را با تزلزل مواجه ساخت که حتی با وجود در دست داشتن نقاط مهم شهر شکست سختی را پذیرا شدند و بدین طریق شهر پاوه از دست گروه های چپ گرا و ضد انقلاب به موجب فرمان امام (ره) آزاد گردید.

منابع:

1. فرنچ .درک و هیثر ساورد.فرهنگ مدیریت .ترجمه محمد صائبی 1371ص 602.
2. صحیفه نور.
3. بریر.کلروپیربلاتشه.ایران.انقلاب به نام خدا.ص 260-261.
4. رییسی رضا.همسفران .زندگی نامه شهید حاج ابراهیم همت بنیادشهید انقلاب اسلامی.1379، صص59و60.
5. جلالی پورحمیدرضاکردستان علل تداوم وبحران ان پس از پیروزی انقلاب اسلامی  1372
6. غضنفری .کامران.آمریکا وبراندازی جمهوری اسلامی ایران . 1380.
7. کیهان 2 اسفند 1357.
8. اسماعیلی خیر الله.دولت موقت1380ص140و141.
9. فوزی یحیی تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی ایران جلد اول 1384ص480.
10. ایزدی مصطفی واستکی جواد .یاران مسعود مقابله با تجزیه طلبی وضد انقلاب تاریخ 20سال پاسداری از انقلاب در غرب کشور دانشگاه امام حسین1386