بازخوانی علل توقیف روزنامه «آیندگان»
روز 16 مرداد 1358 به حکم دادستانی کل انقلاب اسلامی ایران روزنامه «آیندگان» به جرم همکاری با ساواک، موساد و سیا توقیف و هفت نفر از اعضای تحریریه آن بازداشت شدند.(1) روابط عمومی دادستانی کل انقلاب اسلامی ایران، پس از بازداشت عوامل موسسه آیندگان، در دو اطلاعیه که در 17 مرداد 58 منتشر شد، دیدگاه و علل توقیف روزنامه آیندگان را به مردم و رسانه‌ها اعلام کرد:
«بسمه تعالی- چون مدارک به دست آمده حاکی از آن است که روزنامه آیندگان با کمک‌های ساواک و سیا و اسرائیل به وجود آمده و هدفش در رژیم قبلی حمایت از سیاست اسرائیل در مقابل اعراب و در رژیم فعلی تخطئه انقلاب اسلامی ایران می‌باشد، لذا به این وسیله روزنامه ضدانقلابی مزبور توقیف و مدیران آن تحت تعقیب می‌باشند. بدیهی است که حقوق متعلقه کارکنان آن از موسسه محفوظ و به وسیله بنیاد مستضعفین که موسسه را در اختیار خواهد گرفت پرداخت خواهد شد. - اداره روابط عمومی دادستانی کل انقلاب جمهوری اسلامی ایران.»
«بسمه تعالی – با توجه به مدارک و اسناد موجود در پرونده شرکت انتشارات آیندگان، دادستانی کل انقلاب جمهوری اسلامی ایران، تصمیم به قطع فعالیت روزنامه نامبرده گرفت که انجام گردید. اساسا توقیف این روزنامه مستند به دو دسته علل کلی است: دسته اول عللی هستند که ریشه‌های فاسد این روزنامه را تشکیل می‌دادند. به این ترتیب که اولا روزنامه آیندگان با همکاری و کمک مالی اسرائیل تاسیس شده که در مقابل آن روزنامه موظف بوده که از اسرائیل غاصب و ستمگر بر علیه اعراب حمایت کند. ثانیا در مراحل پس از تاسیس از حمایت مستقیم دولت و رئیس ساواک و حمایت غیرمستقیم شاه مخلوع برخوردار بوده، به طوری که در یک فقره کمک دولتی به آن روزنامه مبلغ 7 میلیون و پانصد هزار ریال بیت‌المال را به طریق نامشروع تصاحب کرده است. ثالثا طبق مدارک موجود در پرونده روزنامه آیندگان، این روزنامه و اعضای وابسته و مدیریت آن همکاران خوب و تاییدشده ساواک و سیای آمریکا بوده‌اند. به طوری که عوامل رژیم شاه آن روزنامه را ارگان اسرائیل می‌خواندند.
دسته دوم عللی هستند که ماهیت روزنامه آیندگان را در عمل نشان دادند: قسمتی از این علل عبارتند از:
1- گام نهادن در جهت مخالف منافع و مصالح جامعه مسلمانان و حکومت جمهوری اسلامی
2- نشر افکار و عقاید انحرافی در میان مردم مسلمان انقلابی ایران
3- نشر اخبار و تفسیرات و تاویلات غیرحقیقی و بیان گزارشات غیرواقعی
4- همکاری و همگامی با تمام نغمه‌های مخالف انقلاب اسلامی و ایجاد تشتت و تفرق بین اقشار و گروه‌های ملت مسلمان ایران
اعلام تیراژهای دروغین و تبلیغات غیرواقع برای کسب حیثیت اجتماعی و بهره‌مندی اقتصادی
اعلام جرم‌هایی که به عمل آمده عبارتند از:
1- شکایت درباره عدم تحویل صفحات کامل روزنامه به سراسر کشور که خود نشان‌دهنده دو واقعیت محتمل است: اگر صفحاتِ کسری، از آگهی‌ها باشند، کم‌فروشی و خیانت به آگهی‌دهندگان محسوب می‌شود و اگر این کمبود در صفحات تفسیری، سیاسی منظور شود [اهداف] نفاق‌افکنانه را در بر دارد.
2- شکایت سرگشاده نیروی هوایی مبتنی بر موارد زیر: الف- پخش اسرار دفاعی و نظامی کشور. ب- ایجاد هرج و مرج در سازمان نیروی هوایی و تفرقه‌اندازی بین پرسنل این سازمان. ج- بی‌اهمیت شمردن منافع ملت و میهن در راه منافع خصوصی روزنامه. د- احترام نگذاشتن و اهمیت ندادن و اجرا ننمودن قوانین مطبوعاتی.
3- شکایت ارتش جمهوری اسلامی ایران در رابطه با شکایت بند دوم.
4- شکایت جزائی در مورد طرز تشکیل و نیز چگونگی سرمایه‌گذاری و مدیریت روزنامه آیندگان.
5- شکایت در مورد نشر اکاذیب، دنباله شکایت بند چهارم. - اداره روابط عمومی دادستانی کل انقلاب جمهوری اسلامی.» (2)
روزنامه آیندگان نخستین بار در صبح روز ۲۵ آذر ۱۳۴۶ در تهران منتشر شد. بنیانگذار این روزنامه داریوش همایون، و سردبیران آن ابتدا غلامحسین صالحیار و سپس مسعود بهنود بوده است. آیندگان در حقیقت محصول فکری داریوش همایون و تعداد دیگری از نویسندگان مشتاق آن دوران برای تأسیس یک روزنامه سراسری بود، که در آن دوران در انحصار کیهان و اطلاعات بوده است.
در آن روزها اختلاف میان اعراب و رژیم صهیونیستی بر سر سرزمین‌های اشغالی به اوج خود رسیده بود و صهیونیستها در پی جلب نظر کشورهای مختلف به ویژه کشورهای مسلمان در خاورمیانه بودند. از آنجا که حکومت شاه به دلیل احساسات ضد صهیونیستی مردم ایران نمی‌توانست به راحتی کمک‌های مورد نیاز اسرائیل در جنگ با اعراب را در اختیارشان بگذارد در صدد ایجاد همفکری و زمینه سازی اقداماتش در ایران برآمد. از این رو دولت اسرائیل با دو میلیون تومان کمک مالی خود به داریوش همایون (مدیر عامل شرکت سهامی انتشارات آیندگان) موجب شد که این روزنامه در ۱۱ شماره پیاپی مقالاتی را در حمایت از اسرائیل در نبرد با اعراب چاپ کند(3)
آیندگان در تمام دوره فعالیت 11 ساله خود در حکومت پهلوی دوم، حامی اسرائیل و توجیه‌گر جنایاتش بود.
با اوج گیری نهضت اسلامی، روزنامه آیندگان با تغییرات ظاهری برای همسو نشان دادن خود با قیام مردم، همان شیوه‌های اطلاع رسانی گذشته خود را دنبال کرد. این حرکت پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اوج‌گیری فعالیت احزاب و گروه‌های مختلف در داخل کشور ادامه یافت و آیندگان عملاً به عنوان سخنگوی نیروهای مخالف انقلاب درآمد و در مناسبت‌های گوناگون با ارائه تحلیل‌هایی در جهت تضعیف نظام نوپای جمهوری اسلامی کوشید.
در دوران ۳۷ روزه نخست‌وزیری بختیار روزنامه آیندگان، پنج روز قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، در شماره 17 بهمن 1357 خود، در شرایطی که فرمان امام در تشکیل دولت موقت را تیتر اول خود قرار داد بود، در کنار این عنوان، تیتر دوم خود را چنین انعکاس داده بود: «تنها یک حکومت وجود خواهد داشت – بختیار» این روزنامه در همین شماره در مقاله‌ای که در صفحه سوم خود به قلم مهشید امیرشاهی منتشر کرد به دفاع از شاپور بختیار پرداخت. در بخشی از این مقاله چنین می‌خوانیم:
«....تا امروز در مملکتم به سیاستمداری چون شاپور بختیار برنخورده بودم که بدانم سیاست الزاماً مغایر شرافت، صمیمیت و وطن‌پرستی نیست. من تمام این صفات، شرافت، صمیمیت، وطن‌پرستی، را در آقای شاپور بختیار سراغ کرده‌ام. به علاوه به سرافرازی و آزادگی او مؤمنم. من ایمان دارم که اگر امروز او را از صحنه سیاست مملکتمان برانیم خطایی کرده‌ایم جبران‌ناپذیر و نابخشودنی. من معتقدم که این مرد عزیز، این مرد عمل، دارد فدای هیجان و غلیان عده‌ای و فرصت‌طلبی‌های عده‌ای دیگر می‌شود و اگر فدا شود اسف انگیزترین شهید حوادث اخیر خواهد بود. من صدایم را به پشتیبانی از آقای شاپور بختیار با سربلندی هر چه تمامتر بلند می‌کنم، حتی اگر این صدا در فضا تنها بماند. من از تنها ماندن هرگز هراسی به دل راه نداده‌ام؛ ولی این بار می‌ترسم نه به خاطر خودم، بلکه به خاطر آینده این ملک و سرنوشت همه آن‌ها که دوستشان دارم.» (4)
روزنامه آیندگان سرانجام به دنبال تحریف مصاحبه امام خمینی با روزنامه فرانسوی لوموند، به دستور دادستانی انقلاب اسلامی توقیف و عوامل اصلی آن دستگیر شدند. بعدها با انتشار اسناد ساواک و لانه جاسوسی آمریکا مشخص شد که این روزنامه تحت نظارت مستقیم ساواک اداره می‌شده و مراکز صهیونیستی نیز آن را تغذیه فکری و مالی می‌کرده‌اند.
اسناد لانه جاسوسی آمریکا در خصوص داریوش همایون می‌نویسد:
«... من با داریوش مکالمات جالبی در جریان ماه‌های اخیر و در ارتباط با به راه انداختن روزنامه آیندگان توسط او داشته‌ام ... او یک لیبرال است و به عنوان رئیس سندیکای روزنامه‌نگاران، وی ممکن است که در عین حال نفوذ فزاینده‌ای داشته باشد. همایون که تحصیل‌کرده آمریکا است، علاقه‌مند به حفظ تماس با ما می‌باشد. من معتقدم که او بسیار فراتر خواهد رفت. به هر صورت او یک هم‌صحبت بسیار جالبی است.» (5)
در پی توقیف روزنامه آیندگان، سفارت آمریکا در تهران در گزارشی به «سازمان ارتباطات بین‌المللی و واشنگتن» نوشت: «روزنامه آیندگان با هزینه اسرائیل تاسیس شده و کارمندان آن با ساواک و سازمان سیا ارتباط داشته‌اند.» در این گزارش آمده است: «جمهوری خلق مسلمان که گرایش زیادی به آیت‌الله شریعتمداری دارد اقدام به دادستانی در توقیف روزنامه آیندگان را محکوم کرده است.»(6)
اوریانا فالاچی روزنامه‌نگار مشهور ایتالیایی در مصاحبه‌ای که در دوم مهر 1358 با امام خمینی(ره) داشت به موضوع توقیف روزنامه آیندگان اشاره کرد: متن سئوال خبرنگار و پاسخ امام به این شرح است:
«چطور امکان دارد، الآن در کشور، کمونیستها و سایر اقلیتها - چه سیاسی و چه مذهبی و چه ملی- نمی‌توانند آزادانه اظهار بیان و اظهار اندیشه بکنند. چه دلیلی بود که مثلًا روزنامه‌های مخالف مخصوصاً آیندگان، بسته بشود؟»
امام در پاسخ به این سؤال گفتند:
«روزنامه آیندگان همان بود که با دشمن‌های ما روابط داشت. با صهیونیستها روابط داشت. از آن‌ها الهام می‌گرفت و بر ضد منافع مملکت و کشور می‌نوشت. تمام روزنامه‌هایی که توطئه‌گر بودند و می‌خواستند رژیم سابق را دوباره برگردانند، این روزنامه‌ها جلوشان گرفته شد....دادستان آن طوری‌که فهمیده‌است اینها توطئه‌گر بودند و مفسد بودند و اینها الهام از شاه و از دستگاه صهیونیستها می‌گرفتند، از این جهت اینها را توقیف کردند موقتاً، تا اینکه رسیدگی کنند. این خلاف آزادی نیست. این جلوگیری از توطئه است که در همه دنیا بوده‌است که جلوی این توطئه را بگیرند.»(7)
پی‌نوشت:
1 - روزنامه کیهان، چهارشنبه 17 مرداد 1358، ص اول
2 - روزنامه اطلاعات چهارشنبه 17 مرداد 1358، ص 1 و 2
3 – دائره‌المعارف انقلاب اسلامی، دفترادبیات انقلاب اسلامی، ج 1، ص 29
4 - روزنامه آیندگان، سه شنبه ۱۷ بهمن ۱۳۵۷، ص 3
5 - داریوش همایون، به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، آبان 1378، بخش زندگی‌نامه، به نقل از اسناد لانه جاسوسی (رابطین خوب آمریکا) انتشارات پیام آزادی، ج 17، ص 18
6 - اسناد لانه جاسوسی آمریکا، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، کتاب دهم، صفحه ۶۱۲
7 - صحیفه امام، ج 10، ص 93
نظرات