مروری بر کارنامه آمریکا در ایران در هفتاد سالگی کودتا - 1
رئیس ایستگاه سیا در تهران و نخست‌وزیری منصور
سرهنگ گراتیان یاتسویچ افسر نیروی هوایی یوگسلاوی بود که در زمان جنگ جهانی دوم با هواپیمای خود به آمریکا پناهنده و تبعه این کشور شد. به دنبال تأسیس آژانس مرکزی اطلاعات آمریکا، یا همان سیا، یاتسویچ به استخدام این سرویس درآمد و پس از حدود یک دهه فعالیت اطلاعاتی در عرصه‌های مختلف، به ریاست ایستگاه سیا در تهران منصوب شد.
در مهر ۱۳۳۶، یاتسویچ در پوشش دبیر اول سفارت آمریکا وارد تهران شد؛ در سال‌های بعد، از سمت پوششی دیگر یعنی مستشاری سازمان برنامه استفاده کرد و از ۱۳۴۱ کاردار سفارت آمریکا شد. دوران مأموریت او در ایران جمعا شش سال طول کشید.
سرهنگ یاتسویچ اجاره‌نشین حسنعلی منصور بود و ارتباط تنگاتنگی با او داشت. او از نزدیک در جریان جلسات و پیشرفت‌های کانون مترقی قرار می‌گرفت و سرانجام موفق شد منصور را در ساختار قدرت بالا بکشد. سند ساواک به تاریخ ۱۳ بهمن ۱۳۴۲ گزارش داده: «سناتور سیدجلال‌الدین تهرانی... اظهار داشته دخالت خارجی‌ها چقدر در امور کشور ما علنی شده، وزیرمختار سفارت آمریکا، یاتسویچ که از مستأجرین حسنعلی منصور، دبیرکل حزب ایران نوین، است و با او سروسری دارد، علنا گفته است که من منصور را به نخست‌وزیری خواهم رساند؛ همانطوری که دکتر علی امینی را نخست‌وزیر کردم.» پیش از آن نیز گزارشی از ساواک به تاریخ ۲۹ مهر ماه ۱۳۴۲ نوشته بود: «طبق اطلاع واصله، آقای حسنعلی منصور گفته است موضوع نخست‌وزیری من تمام شده است و این مسئله را با آمریکایی‌ها هم حل کرده‌اند.»
منصور در کسوت نخست‌وزیری برنامه‌های مهمی به سود آمریکا داشت که یکی از آنها کاپیتولاسیون بود؛ مصوبه‌ای که مخالفت امام خمینی و جامعه ایران را برانگیخت. به گفته حسین فردوست، قائم‌مقام وقت ساواک، همان‌طور که منصور با کارسازی آمریکا و رئیس ایستگاه سیا در تهران و با اختیارات ویژه به صدارت رسید، تبعید امام خمینی نیز دستور مستقیم آمریکا بود.
گزارش ساواک از مداخلات یاتسویچ و ارتباطات فراگیر او با اعضای حزب ایران نوین
نظرات