بازخوانی حوادث تروریستی روزهای ششم و هفتم تیر 1360

گفت و گو با مسیح مهاجری

 آنچه تقدیم خوانندگان گرامی می شود متن مصاحبه ای است که سال گذشته در چنین ایامی پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای با آقای مسیح مهاجری درباره فعالیت ها و مبارزات رهبر ارجمند انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در آغاز اولین دهه پس از پیروزی انقلاب با جریان های فکری و سیاسی غرب گرا و نفاق پیشه انجام داد. این فعالیتها و مبارزات با همراهی و مجاهدت های شهید مظلوم آیت الله بهشتی و آیت الله هاشمی رفسنجانی در مقطع تاریخی خاصی صورت گرفت که به ترور رهبر انقلاب در ششم تیر و وقوع فاجعه جانگداز شهادت متفکر شهید آیت الله بهشتی و 72 تن از یاران انقلاب در هفتم تیر منتهی گردید.

این گفتگو نسل جوان امروز را نسبت به یکی از مقاطع حساس و مراحل نفس گیر انقلاب اسلامی و فعالیتهای مخرب جریان های مرموز و معاند با حکومت دینی و مدیریت روحانیت انقلابی و مبارز آگاهی و شناخت می دهد.

* بررسی فضای سیاسی سال 60 متوجه فعالیت های گسترده و مختلف آیت الله خامنه ای در آن زمان می شویم. نمایندگی مردم تهران در مجلس نمایندگی حضرت امام در شورای عالی دفاع عضویت در شورای عالی انقلاب عضو ارشد حزب جمهوری اسلامی و... اولین سوالی که در رابطه با حزب جمهوری به نظر می رسد این است که اصلا از چه زمانی حزب جمهوری شکل گرفت و موسسان از تاسیس حزب چه اهدافی را دنبال می کردند به عبارت دیگر ضرورت تشکیل حزب در آن زمان چه بود؟

بنده شخصا از شهید مظلوم آیت الله بهشتی در قبل و بعد از پیروزی انقلاب بارها شنیدم که ایشان می گفتند یکی از دلائل عدم موفقیت مردم و بخصوص روحانیت در مبارزات خود علیه رژیم شاه و استعمار نداشتن تشکل بود و تاکید می کردند که بعد از ماجرای نهضت ملی شدن نفت و شکست این نهضت و خانه نشین شدن مرحوم آیت الله کاشانی ما به این نتیجه رسیدیم که دلیل شکستی که ما متحمل شدیم نداشتن تشکیلات سیاسی بود. اگر تشکیلات داشتیم شکست نمی خوردیم و می توانستیم در مقابل کسانی که باعث به هم ریختگی نهضت شدند کارهایمان را سر و سامان بدهیم که در نتیجه آن در مقابل شاه و استعمار آمریکا که به شاه کمک کرد و کودتای بیست و هشت مرداد را به وجود آورد پیروز شویم.

چون خود ایشان این صحنه ها را دیده بودند از این صحنه ها در واقع یک درس بزرگ سیاسی گرفتند. ایشان می گفتند که از همان زمان من به این فکر افتادم که ما باید تشکیلات سیاسی داشته باشیم و روحانیت باید با تشکیلات وارد میدان شود و کاری انجام دهد. البته داشتن تشکیلات سیاسی برای روحانیت در فاصله بین بیست و هشت مرداد 1332 تا بیست و دو بهمن 1357 که انقلاب اسلامی پیروز شد کار آسانی نبود و عملا غیر ممکن بود. با این مقدمه ای که من عرض کردم می توان فهمید که چگونه بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حدود ده روز بعد از پیروزی انقلاب حزب جمهوری اسلامی اعلام موجودیت کرد.

آقای بهشتی هم فکرانی نیز داشتند؛ حضرات آقایان خامنه ای هاشمی رفسنجانی موسوی اردبیلی و دکتر باهنر به همراه شهید بهشتی به عنوان اعضای موسس حزب جمهوری اسلامی را تاسیس کردند. یعنی فکر کار تشکیلاتی در همه این افراد وجود داشت. منتها ریشه اش این نکته ای بود که از آقای بهشتی نقل کردم.

حزب جمهوری اسلامی در واقع با این سابقه و مقدمات کار نرم افزاری و طراحی اش انجام شده بود و همه چیز آماده بود. بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در اولین فرصت ممکن این آقایان اعلام موجودیت کردند. مرامنامه و اساسنامه حزب را هم اعلام کردند. بعد از مدتی هم مواضع حزب را اعلام کردند که بیشتر آن کار جمعی همین آقایان بود. یک چیز ماندگاری است که در واقع خیلی از اصول قانون اساسی هم از همین مواضع حزب جمهوری اسلامی است.

* در مورد تشکیل حزب با حضرت امام هم هماهنگی شده بود که تاییدیه ای هم از ایشان داشته باشند؟

بارها آقایان با حضرت امام در این باره صحبت کردند. منتها امام یک سابقه ذهنی از احزاب در ایران داشتند که سابقه خوبی نبود و در واقع منفی بود. معمولا احزابی که در ایران تشکیل شدند نه تنها خدمت نکردند بلکه خیانت هم کردند و امام نیز نگران این بودند که حزب جمهوری اسلامی هم نتواند کاری بکند. به همین دلیل آقایان بارها با امام در این باره صحبت کردند که در نهایت امام آنها را منع نکردند که این حزب تشکیل شود ولی در عین حال مخالف انتساب این حزب به خودشان بودند.

جا دارد نکته ای هم در مورد توقف حزب در سال 1366 یادآور شوم. امام نسبت به حفظ باقیمانده موسسین حزب که در آن زمان آقایان خامنه ای و هاشمی رفسنجانی بودند احساس خطر کردند و هم این که در شهرستان ها و بیرون از حزب کارهایی صورت می گرفت که به اسم حزب تمام می شد. امام فکر می کردند که وجود این دو نفر برای انقلاب و جمهوری اسلامی لازم است و اگر این ها ضربه بخورند در واقع به خاطر حفظ حزب دو نیروی کارآمد نظام که می توانند راه انقلاب را ادامه دهند و برای نظام اسلامی موثر باشند قدرتشان برای خدمت به اسلام و نظام اسلامی کم می شود. لذا ایشان خواستند کار حزب متوقف شود هرچند که در ظاهر و اعلام بیرونی این امر به شکل دیگری صورت پذیرفت.

* شهید مطهری در آن فرصت دو سه ماهی که داشتند چرا عضو حزب نشدند؟

ایشان ظاهرا معتقد به این مدل کار تشکیلاتی نبودند. من البته در این رابطه با خود ایشان صحبتی نداشتم ولی مطالبی که از جاهای مختلف شنیدیم این بوده که ایشان اعتقادی به کار تشکیلاتی سیاسی به این شکل نداشتند. البته در جامعه روحانیت مبارز بودند.

* آن موقع جناب آقای موسوی اردبیلی عضو حزب بودند؟

بله؛ اما ایشان در یک مقطعی از حزب کنار کشیدند. ایشان کمتر از یک سال عضو حزب بودند. در انتخابات ریاست جمهوری سال 1358 ایشان موافق کاندیداتوری آقای جلال الدین فارسی از طرف حزب نبودند. البته با بعضی دیگر از اقدامات حزب نیز مخالف بودند. لذا خود را کنار کشیدند. بنابراین در سال 1360 چهار نفر باقی ماندند که آقای بهشتی و آقای باهنر در فاجعه هفتم تیر و هشتم شهریور به شهادت رسیدند. بنابراین از اعضای موسس حزب این دو بزرگوار باقی ماندند که البته هر دو در معرض ترور هم قرار گرفتند؛ آقای هاشمی در اردیبهشت 1358 و آقای خامنه ای هم در ششم تیر 1360 که بحمدالله زنده ماندند.

* آیا جناح بندی های سیاسی هم در درون حزب وجود داشت؟

در مورد جناح بندی های سیاسی در داخل حزب باید بگویم که حزب جمهوری اسلامی از ابتدا هم یک طیف بود. یعنی یک حزب به معنای تعریف واقعی حزب نبود. یک جمع از حزب از اعضای موتلفه اسلامی بودند. موتلفه اسلامی خودش از قبل یک تشکل بود که به نام هیات های موتلفه اسلامی ـ حزب موتلفه اسلامی کنونی ـ فعالیت می کرد. افرادی مانند آقای دکتر آیت هم بودند که این ها خودشان با یک تشکیلاتی از قبل کار کرده بودند که جمع دیگری در درون حزب بودند.

جمع دیگری هم با آقای مهندس میرحسین موسوی بودند که از قبل با ایشان کارهای سیاسی کرده بودند. گروه دیگری مثل شهید حسن اجاره دار آقای مهندس هاشم رهبری و امثال این ها هم هر کدامشان تفکراتی داشتند. این طور نبود که مجموعه هایی که داخل حزب بودند همه با موسسین حزب یکسان فکر کنند. منتها مسئولین حزب همه این ها را می شناختند و با این ها کار کرده بودند که این ها را دعوت به همکاری در حزب کردند.

بنابراین در ابتدا نیز حزب جمهوری اسلامی با این چنین مجموعه ای مواجه بود. به همین دلیل یک مقدار که کار جلو رفت به طور طبیعی سلیقه ها خودشان را نشان دادند. برای نمونه یک جمع چهار پنج نفره یک سلیقه خاصی داشتند که با سلیقه مثلا موتلفه جور درنمی آمد. آن چهار پنج نفر عبارت بودند از مهندس موسوی بنده آقای سرحدی زاده آقای محمدرضا بهشتی که جای ابوی شان آمدند آقای دکتر اژه ای که بعدا ملحق شدند. خب این چهار پنج نفر در داخل شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی برای خودشان یک تفکر خاصی داشتند و در بیرون شورای مرکزی هم کسانی با این ها همراه بودند.

پس به طور طبیعی سلایق مختلفی بود که نمی توان به آنها جناح های سیاسی گفت. ولی این واقعیت را هم نمی شود انکار کرد که همه اعضای حزب یکسان فکر نمی کردند و اختلاف نظرهای مهمی هم با یکدیگر داشتند.

ما می بینیم که در سه ماه تابستان سال 1360 که در آن ترورهای ششم تیر هفتم تیر هشتم شهریور و... صورت گرفت نوک پیکان منافقین به طرف سران حزب جمهوی اسلامی بود.

* می خواهیم بدانیم که چه فضایی در درون حزب بوده و حزب چه نقشی در فرآیند استقلال جمهوری اسلامی و مسائل پس از آن داشته که این طور مورد هدف قرار گرفت؟

شما اگر ترسیمی از جبهه گیری های سیاسی آن زمان داشته باشید متوجه می شوید که یک طرف امام قرار دارد و همه کسانی که با امام هستند و در طرف دیگر جناحی قرار دارد که مرکب است از کسانی که با ولایت فقیه و با حاکمیت فقاهت در انقلاب اسلامی و نظام اسلامی موافق نبودند. این ها هم البته یک طیف با یک سلیقه نبودند ولی برای این که در مقابل نیروهای خط امام بتوانند موفق باشند تا آنها را کنار گذاشته و خودشان حاکم شوند متحد شده بودند. در بین آنها بنی صدر بود نهضت آزادی بود منافقین بودند حتی جبهه ملی که امام آن را مرتد اعلام کرده بود و عجیب تر از آن افراد و گروه های چپ آن زمان یعنی مارکسیست ها هم با این ها کار می کردند. این مجموعه در یک چیز با هم مشترک بودند و آن این بود که نمی خواستند خط فقاهت بر انقلاب و نظام جمهوری اسلامی حاکم باشد. از آن طرف هم امام و کسانی حضور داشتند که در خط امام بودند. در خط امام درشت ترین نمونه ها و بارزترین شخصیت ها و قوی ترین افراد که بازوان امام بودند همین افراد موسس حزب جمهوری اسلامی بودند.

بنابراین خیلی طبیعی بود که قبل از همه سراغ آنها بروند و لذا شما حتی قبل از سال شصت و در سال پنجاه و هشت هم می بینید که فقط چند ماه از پیروزی انقلاب گذشته بود که به سراغ آقای مطهری و هاشمی رفتند.

همه مطلعان از ماجراهای حزب از این اختلافات صحبت می کنند. شما نیز این اختلافات را در چارچوب خط فقاهت و خط غیر فقاهت توضیح دادید اما این اختلاف و دشمنی با حزب جمهوری اسلامی به قدری شدت داشت که بلافاصله پس از عزل بنی صدرـ که به تعبیری سردمدار آن خط بودـ آقایان خامنه ای بهشتی و باهنر ترور می شوند. اگر توضیح بیشتری درباره این اختلافات و مشخصا مصادیقی از آن را به خاطر دارید بیان بفرمایید.

من در همان زمان جزوه ای تحت عنوان “بزرگ ترین جنگ روانی غرب علیه روحانیت” نوشتم و در آن قسمتی از این مسائل را توضیح دادم. آن جا علاوه بر این محور اصلی که مبارزه با فقاهت و حاکمیت اسلام فقاهتی است؛ عنوان کردم که خود بنی صدر هم کیش شخصیت دارد؛ یعنی خیلی به دنبال قدرت بود. به هر شکلی و وسیله ای با دروغ شایعه تزویر و به هر شکل دیگری می خواست قدرت خودش را تثبیت کند و افزایش دهد. بنده یکی دو صحنه برای شما نقل می کنم که شاید مطلب ناگفته ای هم باشد و ثبت آن در تاریخ به فهم این قضیه خیلی کمک می کند.

اولین خاطره را من از شهید بهشتی شنیدم. ایشان گفتند روز عید فطر که فکر می کنم سال پنجاه و نه بود خدمت امام رفتیم. آقایان مسئولین نظام قبل از سخنرانی امام در حسینیه جماران به اتاق امام رفته و تبریک می گفتند. بعد به پایین می آمدند و در حسینیه می نشستند تا امام برای سخنرانی به حسینیه تشریف بیاورند. آقای بهشتی گفتند که آن لحظاتی که بالا منتظر بودیم تا خدمت امام برسیم از اتاق مجاور صدایی شنیدیم. من بدون اینکه استراق سمع کنم ـچون ایشان بسیار اهل مراقبه بودند و به این مسائل توجه می کردندـ صدا آن قدر بلند بود که خودبه خود به گوش ما می رسید. گفتند شنیدم که امام به کسی می گویند که “نه تو مصدقی و نه من کاشانی اگر بخواهی به این کارهایت ادامه دهی دستور می دهم که همین جا در این اتاق حبست کنند.” درغ اتاق که باز شد دیدیم بنی صدر است. این چیزی بود که آقای بهشتی برای من نقل کردند.

بنی صدر علاوه بر کارها و حرف های خود حتی وقتی خدمت امام هم که می رسید علیه آقایان حرف هایی می زد. این باعث شده بود که امام هم نسبت به او این چنین موضعی داشته باشد. ممکن است این سوال در ذهن شما پیش بیاید که پس چرا این قدر امام صبر کردند چرا این قدر طول کشید بله؛ ما هم خسته شده بودیم و می گفتیم که امام عجب حوصله ای دارند چه تحملی دارند. آقای هاشمی به امام نامه نوشتند. حتی مجموعه آقایان هم نامه نوشتند. ما در آن روزها خیلی غصه می خوردیم که چرا امام به قیمت آزردن این بزرگان و ناراحتی این همه مردم بنی صدر را حفظ می کنند. خب البته هم آن زمان و هم بعدها روشن شد که امام نمی خواستند در نظام جمهوری اسلامی اولین رئیس جمهور دچار مشکل شود و می خواستند به هر ترتیب او را حفظ کنند تا دوره اش تمام شود ولی دیگر کار را به جایی رساند که امام را مجبور به واکنش شدید کرد. وضعیت و تفکرات بنی صدر ایجاب می کرد که در مقابل امام بایستد. منتها از همان اول نمی شد. بلکه باید قدم به قدم پیش می رفت. اول باید خاک ریز اول را کنار می زد و بعد به سراغ خاک ریز بعدی می رفت. لذا غائله دانشگاه تهران را چهارده اسفند 1359 به وجود آورد و مسائل دیگری که پیش آمد.

در مقابل همه این کارها من شاهد بودم؛ در اتاق آقای بهشتی نشسته بودم که یک دفعه تلفن زدند و به ایشان خبر دادند که در روزهای سی ام و سی و یکم خرداد که منافقین به خیابان ها ریخته بودند و اعلام جنگ مسلحانه کرده و خیلی ها را کشته بودند زن و دختر بنی صدر دستگیر شده اند. آقای بهشتی تلفن را قطع کردند و تلفن آقای موسوی اردبیلی را گرفتند. به ایشان گفتند که شما دادستان کل کشور هستید بنابراین دستور بدهید که همین حالا این دو نفر را آزاد کنند؛ در حالی که این دو نفر در صحنه حضور داشتند و دستگیر شده بودند. آقای موسوی اردبیلی یک مقداری مقاومت کردند که آقای بهشتی گفتند من به عنوان رئیس شورای عالی قضایی به شما دستور می دهم که این کار را انجام دهید و انجام دادند.

این سعه صدر بزرگواری دوراندیشی و تدبیر هم جلوی تبلیغاتشان را گرفت تا نگویند که زن ها و دخترها را هم دستگیر کردند و هم روحیه بالای ایشان را در این مسئولیت نشان می داد.

و دومین خاطره...

خاطره بعدی را از آقای موسوی اردبیلی برای شما نقل می کنم. در جلسه شورای انقلاب که در دفتر ریاست مجلس تشکیل شده بود آقای بهشتی در مورد پلیس قضائی صحبت کردند. آقای بهشتی بحث پلیس قضائی را مطرح کرده بودند که البته سر نگرفت. کارهایش انجام شده بود که آقای بهشتی شهید شدند. بنی صدر مخالفت کرد و گفت که این یک میلیشیا است و شما می خواهید برای خودتان گارد درست کنید و در خلال صحبت هایش به آقای بهشتی اهانت کرد. آقای موسوی اردبیلی گفتند که من خیلی عصبانی شدم. یک قندان سنگین از سنگ مرمر آن جا بود که آن را برداشتم و به طرف بنی صدر پرت کردم. بنی صدر جا خالی داد و از اتاق بیرون رفت. این حرکت آقای موسوی اردبیلی در اثر بی ادبی و بی حرمتی که بنی صدر نسبت به آقای بهشتی کرده بود انجام شده بود. یعنی شما آن قسمت از عصبانیت آقای موسوی اردبیلی را در نظر بگیرید و ببینید که او چه کرده که ایشان آن قدر عصبانی شده تا برای دفاع از آقای بهشتی آن کار را انجام دهد. بنی صدر این چنین آدم بی ادبی بود. هم این بی ادبی و هم آن زیاده خواهی ها نشان می دهد که او گستاخ زیاده خواه بی شخصیت و قدرت طلب بود. با احزاب و جمعیت هایی مثل نهضت آزادی مخالف بود. آنها نیز متقابلا با او مخالف بودند ولی به خاطر این که به قدرت رسیده بود آنها با بنی صدر ساخته بودند؛ ائتلاف کرده بودند و دشمن اصلی خودشان را همین خط فقاهت می دانستند. می خواستند امام و یاران امام را از سر راه بردارند و خودشان به حکومت برسند.

بنابراین اصل ماجرا این بود که بنی صدر و آنهای دیگر به دنبال حکومت بودند. آن آقایان تشنه حکومت بودند و امام و روحانیت را سد راه خودشان می دانستند. می دانستند تا وقتی که امام باشد به این ها اجازه نمی دهد هر کاری که دلشان می خواهد بکنند. تمام این برنامه ها برای کنارزدن امام و یاران امام بود. البته همانطور که بعضی از آقایان بزرگان گفتند واقعه هفتم تیر و این ترورهایی که در تیر ماه و بقیه ماه های 1360 انجام دادند در واقع مردم را بیدار کرد. چون مردم پشتوانه انقلاب هستند. بنابراین همین خون ها انقلاب را بیمه و در عوض آنها را منزوی کرد و نظام تثبیت شد.

در واقع ما نظام اسلامی مان را از برکات این خون ها داریم. علتش هم این بود که مردم احساس کردند کسانی که این حرف ها را می زنند بی منطقند. حرف مردم این بود که اگر منطق دارید مبارزه سیاسی کنید و کم کم قدرت را با رای مردم از دست آنها بگیرید. ولی چرا متوسل به ترور و انفجار می شوید این کارها نشانه بی منطقی شما است. این بیداری مردم باعث تثبیت خط امام شد.

* لطفا در مورد حوادث تروریستی تیرماه 1360 که در یکی از آن ها شخصا حضور داشتید توضیح دهید.

در انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی قرار بر این بود که همه اعضای موسس را به شهادت برسانند. منتها در روز ششم تیر فکر کردند که یک لقمه آماده ای وجود دارد که باید به سراغ آن رفت و در روز هفتم تیر هم به سراغ مابقی اعضا. این بود که روز ششم تیر به سراغ حضرت آیت الله خامنه ای رفتند. در روز هفتم تیر هم با برنامه هایی که از قبل چیده بودند به سراغ بقیه آمدند. در این روز هم دو نفر دیگر از اعضای موسس حزب ـ آقایان هاشمی و باهنرـ جان سالم به دربردند.

در آن زمان در دفتر حزب دو جلسه برگزار می شد. جلسه اول نشست شورای مرکزی حزب بود. این جلسه قبل از اذان مغرب تشکیل شد. جلسه دوم که بعد از اذان بود مرکب از اعضای شورای مرکزی حزب بعضی از مدیران حزب و برخی مدیران دستگاه های مختلف کشور و سه قوه بود. بمب هم در همین جلسه منفجر شد. در آن جلسه اول آقای هاشمی و باهنر حضور داشتند. قبل از این که جلسه تمام بشود آقای هاشمی به دلیل قراری که با سیداحمدآقای خمینی داشتند جلسه را ترک کردند. جلسه شورای مرکزی که تمام شد نماز مغرب و عشا به امامت آقای بهشتی برگزار شد.

چند نفر از بچه های سپاه آمده بودند تا از آقای باهنر جهت سخن رانی در جبهه ها خواهش کنند. از من هم خواسته بودند که کمکشان کنم. به همین دلیل بنده و آقای صادق اسلامی که آن موقع سرپرست وزارت بازرگانی بودند هم ماندیم تا ایشان را راضی کنیم که موفق هم شدیم. در این لحظه متوجه شدیم که نماز مغرب و عشا تمام شد و آقای بهشتی هم به طرف جلسه رفتند. ما هم به آقای باهنر گفتیم که شما اینجا نماز بخوانید تا ما هم با شما نمازمان را بخوانیم و بعد از آن به جلسه برویم. پس از پایان نماز بچه های سپاه خداحافظی کردند و ما هم به طرف جلسه حرکت کردیم. نزدیک های سالن جلسه که رسیدیم آقای علی درخشان که از اعضای مرکزی حزب بودند و در این فاجعه به شهادت رسیدند از داخل سالن بیرون آمدند و مستقیم آمدند و دستشان را روی سینه آقای باهنر گذاشتند. به ایشان گفتند که آقا شما نیایید. ما و آقای باهنر پرسیدیم چرا گفتند که شما از چشم های پر خونتان مشخص است که خسته اید. صبح زود هم که با شما جلسه داریم شما بروید استراحت کنید تا فردا به جلسه برسید. آقای باهنر هم خیلی خوب استقبال کردند و از خدا خواسته برگشتند. البته چون بعضی آمدند تا با ایشان صحبت کنند و تا ماشین آماده حرکت شود این انفجار صورت گرفت؛ یعنی قبل از این که ایشان از حیاط حزب خارج شوند. لذا مدیریت بحران آن شب به عهده ایشان بود.

من از تقریر این واقعه می خواهم این نتیجه را بگیرم که آن شب قرار بود که همه اعضای موسس حزب و عده دیگری از بین بروند.

* مجروحیت شما به چه صورت بود؟

بعد از این که آقای باهنر از ما جدا شدند ما هم به داخل جلسه رفتیم و در همان ردیف آخر نشستیم. آقای جواد سرافرازـ از شهدای هفتم تیرـ کنار دیوار نشسته بودند که من رفتم بغل دست ایشان بنشینم. ایشان به دلیل این که خیلی مودب و محترم بودند به من تعارف کردند و من را به اصرار سر جای خودشان نشاندند؛ یعنی کنار دیوار. هنگام انفجار تکه ای از دیوار جدا شده بود و سقف هم پایین آمده بود. یک تکه از سقف آمد که نوک آن به آقای سرافراز گرفت و ایشان را شهید کرد. سر دیگر این تکه به دیوار گرفت و من بین این تکه سقف و دیوار و زیر آوار ماندم. علت این که بنده شهید نشدم همین بود. البته قسمت چپ صورتم مورد اصابت ترکش قرار گرفت.

بعد از مدتی که به هوش آمدم و به بیمارستان منتقل شدم چشم چپم را تخلیه کردند و آن قسمت های جراحت دیده کم کم ترمیم شد. چند نفر دیگر هم مثل آقایان نجفی قمشه ای کیاوش و... زنده ماندند.

* بمب را کجا گذاشته بودند؟

بمب را جاسازی کرده بودند توی میزی که آقای بهشتی پشت آن میز نشسته بودند.

بنابراین بیشترین آسیب را آقای بهشتی دیده بودند

بله قاعدتا. در همان لحظات اول انفجار آقای بهشتی شهید شدند. کسانی هم که در پزشکی قانونی آقای بهشتی را دیدند و ما از آنها خواهش کردیم که برای ما بگویند که چه دیدند گفتند که یک پا و یک دست آقای بهشتی قطع شده بود. شکم و سینه ایشان هم کاملا متلاشی بود.

* کلاهی (بمب گذار) را آن روز دیده بودید؟

کلاهی را آن روز ندیدم. ما یک دفتر سیاسی در طبقه هفتم ساختمان روزنامه جمهوری اسلامی واقع در خیابان سعدی داشتیم. رئیس دفتر سیاسی طبق مقررات حزب دبیر کل حزب بود؛ یعنی آقای بهشتی. دبیر دفتر سیاسی آقای مهندس میرحسین موسوی بود و اعضای دفتر سیاسی موسسان حزب بودند به اضافه چند نفر از اعضای شورای مرکزی که بنده بودم و آقای زورق (از اعضای روزنامه) و آقای محمدرضای بهشتی و آقای میرمحمدی که همه از اعضای دفتر سیاسی حزب بودیم. اگر کس دیگری هم بود الان بنده به خاطر ندارم. ما در آن جا بحث می کردیم و مسائل را تحلیل می کردیم و می نوشتیم. تحلیل های سیاسی را مسئول تشکیلات تهران شهید جواد مالکی از شهدای هفتم تیر از ما می گرفت و در داخل حزب و به صورت تشکیلاتی توزیع می کرد. این آقای محمدرضا کلاهی در تشکیلات تهران کار می کرد که به دفتر می آمد و واسطه بین تشکیلات تهران و دفتر سیاسی بود. تحلیل ها را از ما تحویل می گرفت و آنها را در تشکیلات توزیع می کرد. ما آن جا او را زیاد دیده بودیم.

آن روز هم کلاهی تحلیل روز دفتر سیاسی را از دفتر آقای مالکی برداشت و درون کارتن گذاشت. ظاهرا زیر این تحلیل ها و در کف کارتن بمب را جاسازی کرده و به بهانه گذاشتن تحلیل ها به روی میزها بمب را قبل از ورود افراد به جلسه به داخل برد و جاسازی کرد. کسانی هم که نگهبان حزب بودند به دلیل اهمیت ندادن زیاد به مسائل امنیتی در آن روزها و نیز علاقه خود نگهبان ها به خواندن تحلیل ها تا آخر این کارتن را نگشتند و فقط روی آن را نگاه کردند. ضمن این که کلاهی را هم به عنوان کارمند تشکیلات تهران حزب می شناختند و به او شکی نداشتند.

* شما خودتان خبر ترور آقا را کجا شنیدید و عکس العمل خودتان پس از شنیدن خبر چه بود فضای درون حزب پس از شنیدن خبر چگونه بود؟

من در دفتر سیاسی حزب بودم که این خبر را شنیدم. ایشان در مسجد ابوذر بین نماز ظهر و عصر سخن رانی داشتند. ضبط صوت که منفجر شده بود و ایشان را به بیمارستان منتقل کرده بودند ما هم در همان لحظات باخبر شدیم. سعی ما بر این بود که ایشان را ببینیم ولی به دلائل مختلف و از جمله هجوم زیاد جمعیت و مسائل امنیتی بنا را بر این گذاشتند که جز افراد خاص دیگر عیادتی وجود نداشته باشد. لذا از جمع حزب آقای بهشتی رفتند. آقای هاشمی رفسنجانی آن روز در رفسنجان بودند و به مجرد شنیدن این مسئله کارشان را نیمه تمام گذاشتند و تا فردا صبح خودشان را به تهران رساندند. ولی آن روز آقای بهشتی به دیدنشان رفتند.

ما منتظر بودیم که آقای بهشتی برگردند و از ایشان حال آقا را بپرسیم. آقای بهشتی که برگشتند من به دفتر حزب تلفن زدم و حال آقا را جویا شدم. یادم هست که من احوال را که پرسیدم ایشان گفتند که الحمدلله از خطر گذشته است. یک جمله ای من یادم هست که در آن صحبتم گفتم و ایشان هم جوابی دادند که در ذهن من همیشه باقی مانده است. من پرسیدم که این بمب به کجا اصابت کرده است و طرف های مثلا گلو و این جاها چطور است آقای بهشتی هم که آدم باهوشی بود خیلی زود مطلب را گرفت و گفت که آقای مهاجری مطمئن باشید که ایشان می توانند سخنرانی کنند. چون ایشان خطیب جمعه بودند و خوش بیان هم بودند ایشان متوجه منظور من شد که آیا امام جمعه داریم یا نه ظاهرا اولین سوالی هم که خود آیت الله خامنه ای پس از به هوش آمدن داشتند همین بوده که آیا مغز و زبان من کار می کند برای ما هم خیلی مهم بود که آقای بهشتی هم خیلی سریع متوجه سوال من شدند و گفتند شما راحت و خاطرجمع باشید که ایشان می توانند سخن رانی کنند و ما خیلی خوشحال شدیم. این مربوط به لحظات پس از انفجار است ولی خب تا فردا در فضای حزب هم خبر اول همین ترور بود. همه از هم دیگر می پرسیدند و مرتب جویای احوال بودند. افرادی هم که می توانستند کاری انجام دهند دنبال می کردند. مراقبت ها به خصوص از آن روز خیلی بیشتر شده بود تا دوباره در جریان بیمارستان حادثه ای پیش نیاید.

در جلسه ی شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و نیز جلسه هیات اجرایی حرف اول و خبر اول همین مسئله بود. من یادم هست که همه آقایان خاطر جمع شدیم که خطر گذشته است. البته مجروحیت و بعد هم دوره نقاهت که مدت ها ادامه داشت و لابد همان تقدیر الهی بود که این اتفاق در ششم تیر بیفتد تا در جلسه هفتم تیر حضور نداشته باشند و هم اکنون همه از برکات وجودی ایشان استفاده کنند.

ایشان به واسطه حضور فعال در حزب عملا کجاها تاثیرگذار بودند مثلا یک نمونه از آن در مجلس و بر علیه بنی صدر بود یا خطبه های نماز جمعه ایشان. اما یکی از فعالیت های مهم آقا در آن زمان حضور موثر و مداوم و طولانی و خیلی منظم در دانشگاه ها بود که ظاهرا بیشتر از طرف حزب تشریف می بردند و صحبت می کردند. اما خیلی راجع به این حضورها صحبت نشده است.

* تحلیل شما راجع به این نقش های مختلف چیست؟

در مورد تاثیرات نمی شود این قدر ایشان را در حزب محدود کرد. ایشان به هر حال یک چهره مبارز سابقه دار و از اعضای هیئت موسس حزب بودند. شناخته شده بودند و قوی؛ هم در خطابه و هم در مسائل علمی. همین به طور طبیعی نشان می دهد که ایشان تاثیراتی فراتر از دیگران داشتند. در تقسیم کاری هم که در حزب شده بود کارهای بخش تبلیغات و فرهنگ و انتشارات به عهده ایشان بود.

اما در جاهای مختلف تاثیرات مختلفی داشتند که یکی از همان ها مطلبی بود که شما در مورد دانشگاه گفتید. جریان دانشگاه این بود که ایشان به دلیل سابقه مبارزاتی و هم این که یک روحانی روشن فکر بودند در دانشگاه ها خیلی جا باز کرده بودند. عمده کار ایشان در دانشگاه هم مبارزه با تحریفاتی بود که گروه های ضد انقلاب به وجود می آوردند. ایشان در این زمینه روشن گری می کردند که خیلی هم موثر بود ولی کار بسیار موثرتر ایشان در دانشگاه ها خنثی کردن تبلیغات خیلی زیاد منافقین به خصوص علیه شهید بهشتی بود.

شما اگر به سخنرانی ها و سوال و جواب های ایشان در دانشگاه ها مراجعه کنید این نکته کاملا مشهود است. دشمن به شدت سرمایه گذاری کرده بود که آقای بهشتی را ترور شخصیت کند و این البته تا هفتم تیر نیز ادامه یافت و موفق هم بود. به همین دلیل حتی امام بعد از فاجعه هفتم تیر گفتند که آقای بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد. آن کسی که در دانشگاه ها با این موج مقابله می کرد حضرت آقای خامنه ای بودند که کار بسیار بزرگی هم بود. ایشان در آن زمان یک توجه خاصی به دانشگاه ها داشتند و این را الان هم می بینیم. بعد از رهبری هم ایشان برای دانشگاه ها خیلی کار کردند و خیلی سرمایه گذاری می کنند. این چیزی نیست که مربوط به رهبری باشد؛ از همان سال های پیروزی و اول انقلاب هم ایشان این توجه را داشتند.

در خصوص عدم کفایت بنی صدر هم ایشان موثرترین فرد در مجلس بودند. البته این یک عقبه ای دارد که من برایتان می گویم. همان دفتر سیاسی که توضیح دادم در این زمینه بسیار موثر بود. ایشان به ما گفتند که شما مطالب مربوط به تخلفات و انحرافات بنی صدر را مشخص و جمع آوری کنید تا من در سخنرانی ام از آنها استفاده کنم. ما نیز در دفتر سیاسی این کار را انجام دادیم و آن مطالب را به ایشان تحویل دادیم؛ سخنرانی ایشان بسیار کارساز مستند و قوی بود. اگر به محتوای آن روز در اولین دوره مجلس شورای اسلامی مراجعه کنید و مسئله عدم کفایت بنی صدر را ببینید متوجه می شوید که موثرترین و مهم ترین فرد برای جلب نظر ایشان بودند. همین هم باعث شد که عدم کفایت بنی صدر با آرا بسیار بالا تصویب شود. چند نفری از نهضت آزادی بودند که فقط مخالفت کردند. ولی صحبت های ایشان مستدل و منطقی بود و روی مواردی انگشت گذاشته بودند که خیلی تاثیر داشت. البته در مجلس غیر از بحث عدم کفایت بنی صدر هم ایشان کلا نقش موثری داشتند.

* آقا در آن سال ها برای سخنرانی به شهرستان ها هم می رفتند. دلیل این کار و نیز تاثیر آن چه بود؟

سخنرانی های ایشان در شهرستان ها نیز خیلی روشنگر و موثر بود. شما به اقتضای سنتان در این سال ها زندگی می کنید که واقعا سال های راحت نظام جمهوری اسلامی است. سال های پنجاه و هشت و پنجاه و نه و شصت سال های بسیار سختی بود. دشمنان تا زمانی که دانشگاه ها تعطیل نشده بودند برای ضدیت با خط امام و همراهان امام و در واقع با انقلاب اسلامی از هیچ کوششی دریغ نمی کردند؛ همین طور احزاب و جمعیت ها و به خصوص منافقین و به وسیله نشریات و روزنامه ها و کتاب هایی که منتشر می شد در خارج از تهران و شهرستان ها کارهای بسیار زیادی می کردند. خب این کارها ایجاب می کرد که افرادی مرتب به شهرستان ها بروند تا ضمن سخنرانی روشنگری کنند.

یکی از کارهای بزرگ علاوه بر دانشگاه ها حضور فعال و مداوم ایشان در شهرستان ها جهت روشنگری بود. ایشان به دلیل این که سخنرانی ماهر و خطیبی توانا و ادیب بودند می توانستند از عهده این کار برآیند و از امام و انقلاب و خط امام در مقابل توطئه ها دفاع کنند. این هم یکی از کارهای بزرگ ایشان بود.

* تقریبا دو ماه بعد از جریان هفتم تیر ماجرای هشتم شهریور رخ داد که باز هم دبیر کل حزب به شهادت رسید. نقش آقا به عنوان دبیر کل جدید در تداوم و تنظیم سیاست ها و امور حزب چه بود؟

حزب جمهوری اسلامی تا پایان عمر خود سه دبیر کل داشت؛ شهید بهشتی شهید باهنر و آخری هم حضرت آیت الله خامنه ای. وقتی که آقای باهنر به شهادت رسیدند اتفاق نظر در جلسه شورای مرکزی حزب بر این بود که ایشان دبیر کل بشوند. علتش هم این بود که همه معتقد به قدرت سازمان دهی ایشان و حفظ این تشکیلات بودند. البته ایشان فرصت و امکان این را نداشتند که از همه توان خودشان برای این کار استفاده کنند. علتش هم این بود که حضور موسسین حزب در دفتر مرکزی حزب به دلیل مشغله زیاد و مسائل امنیتی کم رنگ شده بود. به همین جهت افرادی را به عنوان قائم مقام انتخاب می کردند تا کارها را انجام دهند افرادی که در عمل فاصله زیادی با آنها داشتند.

بعد از این که آقای رجائی به شهادت رسیدند در شورای مرکزی حزب شهید هاشمی نژاد که از مشهد آمده بودند پیشنهاد کرد که آقای خامنه ای به عنوان رئیس جمهور نامزد شوند. جلسه هم در دفتر آقای هاشمی رفسنجانی و در مجلس تشکیل شد. خب این پیشنهاد پذیرفته شد و همه هم قبول کردند. آقای هاشمی خدمت امام رفتند و نظر را دادند. امام هم که تا آن وقت معتقد بودند که رئیس جمهور یک غیر روحانی باشد بعد از این که این اتفاقات افتاد دیگر از آن نظر برگشتند و گفتند که ایشان نامزد بشوند.

انتخابات برگزار شد و ایشان رئیس جمهور شدند. خود ریاست جمهوری کارهای زیادی داشت. حال ایشان هم خیلی مناسب نبود و به هر حال تا مدت ها ایشان دچار نقاهت بودند. مسائل حفاظتی و مسائل جنگ هم بود. شما همه این ها را در نظر بگیرید. به طور طبیعی مشکلات زیادی وجود داشت. با این حال ارکان حزب کار خودشان را انجام می دادند ولی خب آن مسائلی که قبلا اشاره کردم پیش آمد که دیگر بنا شد با نظر امام فعالیت حزب متوقف شود و همان طور که نظر امام بود توقف حزب در واقع به حفظ اعتبار و موقعیت باقیماندگان موسسین حزب انجامید که قطعا بهره بیشتری برای اصل انقلاب و نظام داشت.

شهید مظلوم آیت الله بهشتی قبل و بعد از پیروزی انقلاب تاکید می کردند که بعد از ماجرای نهضت ملی شدن نفت و شکست این نهضت و خانه نشین شدن مرحوم آیت الله کاشانی ما به این نتیجه رسیدیم که دلیل این شکست نداشتن تشکیلات سیاسی بود علاوه بر آن که محور اصلی جنگ روانی غرب علیه روحانیت مبارزه با فقاهت و حاکمیت اسلام فقاهتی بود خود بنی صدر هم کیش شخصیت داشت یعنی خیلی به دنبال قدرت بود. با دروغ شایعه تزویر و به هر شکل دیگری می خواست قدرت خودش را تثبیت کند و افزایش دهد امام خمینی با صراحت و قاطعیت به بنی صدر اعلام می کند که: نه تو مصدقی و نه من کاشانی اگر بخواهی به این کارهایت ادامه دهی دستور می دهم همین جا در این اتاق حبست کنند

منافقین روز ششم تیر به سراغ حضرت آیت الله خامنه ای رفتند و ایشان را ترور کردند که جان به دربردند. روز هفتم تیر هم با برنامه هایی که از قبل چیده بودند به سراغ بقیه رفتند و آن فاجعه را به وجود آوردند درخصوص عدم کفایت سیاسی بنی صدر و خلع او از ریاست جمهوری حضرت آیت الله خامنه ای موثرترین فرد در مجلس بودند بعد از این که آقای رجایی به شهادت رسید شهید هاشمی نژاد در جلسه شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی که در دفتر آقای هاشمی رفسنجانی تشکیل شد پیشنهاد کردند که آقای خامنه ای به عنوان رئیس جمهور نامزد شوند. این پیشنهاد پذیرفته شد و آقای هاشمی رفسنجانی خدمت امام رفتند و نظر را اعلام کردند. امام هم موافقت نمودند.