13
مرداد
1400
استبداد نه، مشروطه آری
1964 بازدید
اشاره
تعطیلی مجلس توسط محمدعلی‌شاه که در پی افراط و تفریط‌های برخی مشروطه‌خواهان و درباریان صورت گرفت با مخالفت جدی علمای نجف و ایران مواجه شد. در این بین قیام اصفهان به رهبری حاج‌آقا نورالله که با کمک نظامی قوای بختیاری به فتح شهر اصفهان منجر شد، به شاه فهماند که به سادگی نمی‌تواند مشروطه‌خواهی ایرانیان را سرکوب کند، لذا بر آن شد که با افتتاح مجلس، مشروطیت را اعاده کند. مکاتبات زیر نامه‌هایی است که بین شاه و مجتهدین اصفهان آقانجفی و حاج‌آقا نورالله رد و بدل شده است.
تلگراف محمدعلی شاه به آقانجفی و حاج آقا نورالله و سایر علمای اصفهان
جناب مستطابان شریعتمدار حجت‌الاسلام آقا نجفی و آقای شیخ نورالله دامت برکاتهما و سایر علمای اعلام و اعیان و خوانین و تجار اصفهان:
«تلگراف شما ملاحظه و معلوم شد حسن نیت قلبی ما را در استرضای قلوب و استحصال مقاصد ملت ملتفت شده‌اید. لهذا توضیحاتی می‌نویسیم که چند ماه تعطیل مجلس شورای ملی که به حکم ضرورت پیش آمد، اساس مشروطیت را در مملکت مختل نساخته تا ایجاد قانون اساسی دیگر لازم آید. قانون اساسی ایران برروی همان پنجاه و یک اصل که سابقا به امضای شاهنشاه مبرور انارالله برهانه رسیده و یک صد و هفت اصل که لاحقا به امضای ما مصدق شده، پایدار است. و اگر تغییر اصلی از آن مقتضی شود، فقط بعد از انعقاد و تصویب مجلسین موضوع بحث تواند شد. جمعی از کارآگاهان متعهد دولت و ملت مشغول ترتیب نظامنامه انتخابات هستند، بر روی اساس صحیحی که معمولٌ به، ملل متمدّنه عالم است، و این دو سه روزه منتشر خواهد شد. نمایندگان ملت باید موافق نظامنامه تا غره رجب منتخب و در طهران حاضر شده باشند. یعنی هرچه زودتر ممکن شود انتخابات به عمل آمده، همین که دو ثلث نمایندگان ملت در طهران حاضر شدند، مجلس شورای ملی به مبارکی در طهران افتتاح خواهد یافت. بعد از این تصریحات البته پاره‌ای اشخاص را بهانه نخواهد ماند که اغراض خود را در نظر ابنای وطن، لباس ملت‌پرستی پوشانیده، در تفریق بین شاه و رعیت اقدام نمایند. پس اشتیاق قلبیه و مراحم ملوکانه ما را بر عموم رعایای آن صفحات که به منزله اولاد گرامی هستند ابلاغ نموده، مصلح اتحاد دولت و ملت را در قبال خطرات وخیمه که از نفاق خانگی تولید شده، از نظر دور ندارید که ارکان اسلامیت و ایرانیت در روی مبانی اتحاد ثابت و استوار خواهد ماند.»
محمدعلی شاه قاجار
تلگراف محمدعلی شاه به آقانجفی و حاج آقا نورالله و سران بختیاری
«چون برای تهیه ضروریات مملکت و تدارک حوایج ملت تنظیم و ترتیب اداره دولتی شرط اولست. و تاکنون دوایر دولتی بر روی اساس صحیحی مرتب نبوده و اغتشاشات ادارت تولید انواع مشکلات و هرج و مرج نموده، روزبه روز سلاسل نظم و امنیت از هم گسیخته است. لهذا برای ترتیب ادارات دولت و مملکت بهترین اساس است. از تاریخ امروز که چهاردهم شهر ربیع‌الثانی 1327 است به میمنت و سعادت در مملکت ایران برقرار فرمودیم تا نمایندگان ملت و عقلای مملکت در حل و فصل مشکلات امور و تدوین قوانین برحسب احتیاجات وطن عزیز و به مقتضیات وقت به میزان شرع مبین و مذهب اسلام با اولیای دولت موافقت نموده در استحکام مبانی نظم و امنیت و معدلت و استحصال موجبات سلامت و سعادت مملکت مساعی جمیله به‌کار برده، بعون‌الله تعالی از میامن توجهات حضرت صاحب‌الامر عجل‌الله تعالی فرجه بلایای جور و نفاق به مزایای شور و اتفاق مرتفع و بساط انقلاب و اختلاف به اساس عدل و رفاه مبدل گردد. علیهذا مطابق نظامنامه انتخابات که عنقریب منتشر خواهد شد، باید در غره شهر رجب 1327 نمایندگان ملت منتخب شده، هر چه زودتر در طهران حاضر شوند که انشاءالله تعالی در تهیه اسباب ترقی و سعادت مملکت ساعی و جاهد باشند.»
«محمدعلی شاه قاجار»
جواب علما به نامه محمدعلی‌شاه
(جواب باغشاه) در تاریخ شانزدهم ربیع‌الثانی
«در پیشگاه معدلت پناه بندگان اعلیحضرت اقدس همایون شاهنشاهی دام سلطانه عرایض متظلمانه خود را تقدیم می‌داریم:
حضرت احدیت و ذات مقدس شاهانه و ساکنین بسیط زمین گواه و مطلعند که ملت مظلوم مستمند تا چه اندازه برای رفع تعطیل موقتی دارالشورای ملی و اجرای مواد قانون اساسی با اغراض فاسده خائنین چند دچار شده و قریب نیکنامی است که هیچ طور از بذل جان و مال در اعاده این حق مشروع خود فروگذار نکرده. و مغرضین نگذاشتند مستدعیات آنان به عرض آستان اعلی برسد. اینک پس از خرابی ملک و ملت به امضای مبارک شاهنشاهی دستخطی مخابره می‌کنند و به طوری وانمود می‌نمایند که دولت ایران مشروطه نبوده و به تازگی برای رفع اغتشاشات و استقرار تنظیمات رأی مبارک ملوکانه را به اعطای مشروطیت و ایجاد قانون اساسی جلب نموده. و حال آنکه ناله مظلومین بیچاره ایران را تمام اهل عالم شنیدند. و وطن فروشی چند که دشمن تاج و تخت ایران بودند، نگذاشتند به سمع مبارک برسد. دولت ایران به یادگار پدر تاجدار مبرورت انارالله برهانه به تمام دنیا به مشروطیت معرفی شده. و ملت ایران قانون اساسی مرکب بر پنجاه و یک اصل مزّین به دستخط آن شاهنشاه مبرور و متمم آنرا متضمن بر یک صد و هفت اصل موشح به امضای اقدس همایونت آلوده به خون خود تحصیل کرده. کرورها اموال و هزارها نفوس مظلومانه در راه ابقای آن اساس و اجرای آن قانون که ضمانت سلطنت را در خانواده آن اعلیحضرت می‌کند، صرف نموده. و اینک احیاء و اجرای آن قانون را خونبها و تدارک تلفات خود می‌داند. و از آنجایی که مواد قانون اساسی به تصدیق و صحه علمای اعلام و حجج اسلام و آیات باهرات الهی بین‌الانام رسیده و تمام با موازین شرع اقدس مقدس تطبیق فرموده‌اند، دیگر تغییر و تحریف یک ماده و یا یک حرف آن را حسب‌التکلیف اسلامی خلاف مسلمانی می‌دانیم. و در همچو روزی که تمام ملل و دول و عقلای عالم رفع انقلابات داخلی و استقلال ایران و ایرانی را موقوف به اجرای قواعد مشروطیت و افتتاح مجلس می‌دانند و تمام روزنامه‌های دنیا فریاد می‌کنند، ما ملت مظلوم هم با نهایت امیدواری از مراحم کامله خسروانه استرجام و استدعا می‌کنیم که امر و مقرر فرمایید بدون فوت وقت این آتش برافروخته را به یک فرمایش ملوکانه که امر به انتخابات برطبق قانون اساسی و تشکیل مجلس باشد، خاموش فرموده؛ عالم انسانیت را رهین منت و تمام ایران را قرین تشکر فرمایید.»1
شیخ محمدتقی النجفی، شیخ نورالله، نجفقلی بختیاری، علی‌قلی بختیاری، انجمن ولایتی، عموم علما، عموم تجار اعیان، عموم ملت اصفهان، و خوانین بختیاری
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. روزنامه جهاد اکبر، اصفهان، ربیع‌الثانی 1327 قمری.
موسسه مطالعات تاریخ معاصر
نظرات