آیت‌اللّه شیخ جعفر کاشف الغطاء

 نام آن بزرگوار جعفر بن شیخ خضر جناجى نجفى و معروف به کاشف الغطا است او در سال 1154 ه ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان کودکى به تحصیل علوم دینى پرداخت. در ابتدا مقدمات را نزد پدر خود آموخت و سپس از محضر بزرگانى نظیر: شیخ محمد مهدى فتونى و آقا محمد باقر وحید بهبهانى و سید مهدى بحرالعلوم کسب دانش کرد و به مرتبت والایى از علم و عمل نائل آمد. کتاب معروف او در فقه به نام کشف الغطا است، و در نجف شاگردان بسیارى تربیت کـرده اسـت از جمله سـیـد جواد صاحب مفتاح الکرامه و شیخ محمد حسن صاحب جواهر الکلام. همچنین این استاد مبرز فرزندانی داشت که همگی از فقها بوده اند. کاشف الغطا معاصر فتحعلى شـاه و در سال 1228ه ق درگذشته است.

اخلاق کاشف الغطا
کـاشـف الـغـطـا داراى اخـلاق الـهـى بود وارسته، فروتن، سخاوتمند، غیور،متواضع و مجاهد. از هر راهى که مى توانست براى فقرا پول جمع آورى مى کرد و بر آنان انفاق مى نمود حتى نوشته اند که گاهى خود به پول جمع کردن مى پرداخت و در عباى خود پول جمع آورى و در همان مجلس بر فقرا و بیچارگان تقسیم مى نمود. در دل شب، براى عبادت و راز و نیاز بیدار مى شد و تا سپیده دم، در حال تضرع و گریه و زارى بود و صـبـحـگـاهـان بـراى درس و بحث، و براى مقابله با دشمنان دین ومذهب، همانند شیر در این میدانهاى خطرناک وارد مى شد و همواره پیروز و سربلندبود.
هـمیشه مردم را به خواندن نماز جماعت سفارش مى کرد و بر این امر اهمیت فراوان قائل بود غالبا در مسجدى که مى رفت، نماز ظهر را با مردم مى خواند، سپس براى نماز عصر، یکى از مؤمنین را ـ که عدالتش ثابت بود ـ به عنوان امام جماعت برمى گزید و خود نیز به او اقتدا مى کرد. مـیرزاى نورى (ره ) در مستدرک مى نویسد: سید مرتضى نجفى که مرد عادل و باتقوى و فرد مـورد اعتمادى است و در اوایل عمرش شیخ جعفر کاشف الغطاء را درک کرده بود،به من گفت : روزى شیخ جعفر براى نماز ظهر تاخیر کرد و به مسجد نیامد، مردم که ازآمدن شیخ ناامید شدند، شروع کردند نـمـاز را فرادى خواندند چیزى نگذشته بود که شیخ وارد مسجد شد و با ناراحتى مردم را سرزنش کـرد کـه چـرا نـمـاز را فرادى مى خوانید؟مگر یک نفر عادل بین شما نیست که به او اقتدا کنید؟ سپس مؤمنى رادید که تا اندازه اى امکانات مالى نیز داشت، و نماز مى خواند فورا به او اقتدا کرده وبـه نـماز ایستاد. مردم که شیخ را دیدند به آن مؤمن اقتدا کرده، همه پشت سر اوایستادند و اقتدا کـردنـد آن مـؤمن به قدرى شرمنده شد که نمى دانست چگونه نماز راتمام کند پس از اداى نماز ظهر کنار رفته و به شیخ عرض کرد: باید نماز عصر را خودجناب عالى امامت کنید شیخ خوددارى کرد ولی او اصرار نمود، تا اینکه بالاخره شیخ ‌گفت : حال که اصرار مى کنى، اگر پولى بدهى که همین جـا بر فقرا تقسیم کنیم، از امامت تو صرف نظر مى کنیم آن مرد پذیرفت و دویست شامى (که پول رایج آن زمان بود) به شیخ پرداخت و شیخ جعفر قبل از شروع به نماز عصر، دستور داد فقرا را جمع کنند و همانطور پولها را بر آنها تقسیم نمود سپس به نماز ایستاد.

سیاست شیخ
مرحوم شیخ جعفر کاشف الغطا درباره سیاست می گوید: اگر معنى سیاست خیرخواهى و خدمت و راهنمائى و جلوگیرى از فساد و خیانت و نصیحت زمامداران و توده مردم و برحذر داشتن آنان از گرفتار شدن در زنجیر استعمار و بندگى و جلوگیرى از افکندن دامها و غلها بر گردن ملتها و کشورهاست؛ آرى ما تا فرق سرمان در آن غرقیم و این از واجبات است، خودم را در پیشگاه خدا و وجدان مسؤول مى بینم این هدف بزرگ و پیشوایى مهم و خلافت خدایى است (یا داوود انا جعلناک خلیفة فى الارض فاحکم بین الناس بالحق). «اى داود تو را جانشین خود در زمین قرار دادیم پس در بین مردم به حق حکومت کن .
ایشان درباره ولایت فقیه هم اینطور می گوید: همانا فقیه جامع الشرایط بر همه شوون عمومى ونیازهاى اجتماعى مردم، ولایت دارد. سپس مى گوید: کوتاه سخن آن که عقل و نقل بر مشروعیت ولایت فقیه جامع الشرایط، براین شوون اجتماعى دلالت دارند، این ولایت نخست برای امام معصوم(ع) است سپس براى فقیه مجتهد با جعل امام معصوم.
مرحوم کاشف الغطاء درباره جهاد نیز می گوید: نبردى که دراسلام جایزاست گاه بگونه اى است که نیاز به فرماندهى ماهر نداشته و دفاع از نفس و مال محسوب مى شود که این قسم از درگیرى جهاد نامیده نمى شود. قسمى دیگر که نیاز به تشکیلات و سازماندهى دارد.اگر هدف از جمع نیرو و قوا دعوت به اسلام و هدایت کفار باشد این جهاد مشروط به اجازه امام یا نائب خاص امام است واگر هدف دفاع از بیضه اسلام و دفع استیلاى کفار بر بلاداسلامى باشد این در زمان غیبت نیز مصداق پیدا مى کند. ایشان دراین سخن هم اصل مشروعیت جهاد ابتدائى را پذیرفته و هم هدف آن را دعوت به اسلام دانسته است.
شـیـخ نـسـبت به مذهب خیلى تعصب داشت و در برابر دشمنان حق، بى پروامى ایستاد و مقاومت مـى کرد هنگامى که وهابیها به نجف یورش آوردند و به غارتگرى و جنایت دست زدند، ایشان بـا دسـت و زبان با آنان جهاد کرد واز مذهب دفاع نمود، تا آنجا که جبهه اى در مقابل آنان گـشـود و رزمندگانى را براى دفاع از دین آماده ساخت و خودش همراه بزرگان دین به راه افتاد و پس از نبردى سهمگین، آنان را تار و مار کرده و از نجف راند.
یـکى از کارهاى مهم شیخ جعفر را نیز مى توان مقابله با میرزا محمد اخبارى نام برد این شخص از بزرگترین دشمنان مراجع اصولى بود که تهمتهاى ناروا و زشت به علما مى زد و در گوشه و کنار فعالیت زیادى بر علیه آنان مى کرد شیخ جعفر براى کوبیدن او ناچار به رى سفر کرده و به تبلیغ بر عـلـیه آن فرد اخبارى مشغول شد و دراین زمینه، نامه ها و رساله هاى مفصلى در رد میرزا محمد اخـبارى و مذهب او نوشت و آن قدر کوشش کرد تا اینکه حرکت او را در نطفه خفه کرد و میرزاى اخبارى ازترس او پا به فرار گذاشت.

نقش و مزایای کاشف الغطا در تقریب مذاهب
در واقع نگاه ایشان به مسائل نگاه جهانی و جهان اسلامی بود مکاتباتی که داشتند مراسلاتی که از ایشان موجود است با سطوح مختلف با روسای سیاسی کشورهای مختلف با شخصیت‌های مختلف از علماء سنی وبخصوص علماء مصری نشان می‌دهد که این شخصیت از درون یک نگاه هم گرایی گسترده اسلامی دارد.
همچنین در ادبیات تعامل با جهان اهل سنت بصورت ممتازی ادبیات تعدیل شده علمی به دور از خشونت و کاملا منطقی که در کتاب‌هایشان کاملا مشهود است به‌وجود آوردند و این مهم را ما در تاریخ از بعضی نوادر مانند مرحوم کاشف الغطاء فقط شاهدیم.
مرحوم کاشف الغطا سوگواری به شکل شبیه خوانی را در صورتی که درست برپا شود، بدون اشکال می دانست، ولی در ادامه افزوده است: «سعی کنید عزاداری را از کارهایی که با حزن و عزا جور در نمی‌آید، جدا کنید، زیرا عزاداری برای زنده ساختن فلسفه قیام امام حسین(ع) است، نه برای قصه گویی، نمایش و وقت گذرانی. بکوشید مراسم سوگواری را بدون نقطه ضعف برگزار کنید و مردم را به یاد خدا بیاندازید و ایمان آنها را زیاد کنید.

شاگردان
آثـار علمى کاشف الغطا منحصر به چند کتاب فقهى نیست، بلکه یکى از آثارمهم عملى و علمى او را مى توان تربیت کردن فرزندانى برجسته و فقیه ذکر نمود که هر یک دریایى از علم و دانش بودند شـیـخ جعفر داراى چند فرزند مجتهد بود که همگی از فقهاى بنام شیعه اند و بزرگترین آنها شیخ موسى است که پدر براى وى احترامى فوق العاده قائل بود و برخى از تالیفات این فرزند به خواهش پـدر بـوده اسـت شـیـخ ‌جـعـفر این فرزندش را بر تمام فقها، به استثناى شهید اول و محقق برتر مى دانست.
از جمله شاگردان ایشان:
- سید جواد عاملى، مؤلف کتاب ارزنده مفتاح الکرامه.
- شـیـخ محمد حسن نجفى، صاحب جواهر الکلام.
- سید محمد باقر صاحب انوار.
- حاج محمد ابراهیم کرباسى صاحب اشارات.

تالیفات
کاشف الغطا تالیفات زیادی نداشته است ولی آنچه به رشته تحریر درآورده همگی عالى و ارزنده است. مهم ترین و عالى ترین کتاب وى، کتاب کشف الغطا است که مربوط به عبادات است. شیخ جعفر این کتاب را در سفر تالیف کرده و غیر از کتاب قواعد علامه حلی کتاب دیگری به همراهش نبوده است.
- کتاب شرح قواعد علامه.
- کتاب الطهاره که خیلى مفصل است و در آن اقوال دانشمندان نیز در باب طهارت بررسى شده است.
مرحوم کاشف الغطا داراى قریحه شعرى نیز بوده و دیوان شعرى از او موجوداست که در آن اشعار بسیار جالب و زیبا سروده است. بین او و استادش آیه اللّه سید مهدى بحر العلوم (ره ) اشعار زیادى رد و بدل مى شد که در کتابهاى ادبى ثبت است.

وفات
سرانجام شیخ جعفر کاشف الغطا پس از گذراندن عمرى سرشار از خدمت به مکتب و امت اسلام، درنجف اشرف در روز چـهـارشـنبه، 12 یا 27 رجب سال 1228 ه ق به لقاى خدا شتافت و زندگى جاودان خود را آغاز کرد.